Балан йыйыр мәл. Урман ситтәрендә, баҡсаларҙа ауыр тәлгәштәрен эйеп, ут-ялҡындай ҡыҙарып, күҙҙәрҙе ҡамаштыра ул. Быйылғы эҫелә күптән беште инде балан, ә шулай ҙа ҡырауҙан һуң айырыуса тәмләнә, баллана ғына ул.

Был емеш ағасының илаһи гүзәллеге хаҡында күпме шиғыр, күпме йыр яҙылған! Шул уҡ ваҡытта ифрат файҙалы, шифалы булыуы менән дә дан тота ул. Баландың шифаһы булмаған бер генә өлөшө лә юҡ: сәскәһе лә, емеше лә, ҡайырыһы ла, хатта тамыры ла дауа. Уның сәскәһе һәм емештәрен яҡшы елләтелгән урында киптерәләр һәм ҡышҡылыҡҡа ҡағыҙ йәки киндер моҡсайҙа һаҡлайҙар. Киптерелгән ҡайырыһын һаҡлау ваҡыты - 4, сәскәһе менән емештәренеке 1 йыл. Емештәрен туңдырырға ла мөмкин, быҡтырып, иләк аша алынған иҙмәһенән балан ҡатығы яһай уңғандар. Уға бал ҡушып та ебәрһәң, икеләтә шифаһы тейер. Балан емеше һуты менән төнәтмәһе бәүел ҡыуҙыра, йөрәк сиренән шешенеүҙәргә, ҡан тамырҙары склерозына ҡаршы яҡшы дауа. Ҡан баҫымы юғары булғанда балан емешен эсендәге һөйәге менән бергә көнөнә өс тапҡыр ашар алдынан берәр аш ҡалағы ҡабул итергә.
Әйтеүебеҙсә, балан ҡайырыһының дауалау көсө бик һөҙөмтәле. Уның төнәтмәһе ҡан туҡтатыу (бала тапҡандан һуң аналыҡтан ҡан аҡҡанда, күп һәм ауыртыныу менән үткән күрем мәлендә, түлдән ҡалған осорҙа) һәләтенә эйә. Танау ҡанағанда ҡайыры төнәтмәһендә сылатылған тампонды танау ҡыуышлығында тоталар. Ҡайырының 70 процентлы спирттағы төнәтмәһен 30-40 тамсылап көнөнә 2-3 тапҡыр эсергә.
Балан емештәре төнәтмәһе тынысландыра, тартышыуға ҡаршы, йоҡоһоҙлоҡтан, истериянан, невроздарҙан, быума өйәнәгенән, ныҡ тирләүҙән ҡулланыла. Яңы йыйылған емештәре һәм уның бал ҡатыш төнәтмәһе тир ҡыуҙыра, йүткеректән, бронхиттан, башланып торған үпкә елһенеүенән, һыуыҡ тейҙереү арҡаһында баш ауырыуҙан, ангинанан, тауыш юғалыуҙан файҙалы. Баллы балан ошолай әҙерләнә: 100 грамм емеште 5 минут ҡайнатҡас, 200 грамм бал ҡушып бутарға, 1-2 аш ҡалағы иҫәбенән көнөнә 4-5 тапҡыр ашарға. Бындай дауа йүткеректән һәм ҡурылдай астмаһынан яҡшы ярҙам итә. Яңы һығылған емеш һуты менән балан сәскәһе төнәтмәһе баш ауырыуын баҫа, аппетитты аса, аш һеңдерә, түбән әселектәге гастриттан, ашҡаҙан яман шешенән, һары ауырыуынан, бауыр сиренән, стоматиттан дауа. Шулай уҡ быҡтырылған баланға бал өҫтәп тә ашайҙар, ул организмды витаминдар менән байыта.
Балан бик файҙалы косметик сара ла ул. Элек-электән ҡыҙҙар уның һуты менән биттәрен йыуған: был уларға һипкелдән һәм һытҡыларҙан ҡотолорға ярҙам иткән, тирене ағартҡан.
Балан майы ла була. Ләкин өй шарттарында әҙерләүе бик ҡатмарлы һәм мәшәҡәтле эш, уны дарыухананан һатып алырға ла мөмкин. Балан майы - витаминдар хазинаһы, унда шулай уҡ калий, кальций, тимер, марганец, баҡыр, цинк, селен, никель, стронций кеүек минераль матдәләр күп.

Мәрзиә БИКТИМЕРОВА.

КИРЕ СЫҒЫРҒА