Үткән аҙнала Өфө ҡалаһының Мостай Кәрим исемендәге 158-се башҡорт гимназияһында Күсәрбай Аҡсулпанов исемендәге республика уҡсылар турниры үтте. Башҡорт уҡ-һаҙағын, традицион уҡтан атыусылар мәктәбен популярлаштырыу, милли кейемдәрҙе тергеҙеүҙе маҡсат иткән был сара "Мәргән уҡсы" фестивале сиктәрендә Башҡортостан йыйылма командаһын туплау маҡсатында ойошторолған ярыштарҙың береһе.

Торлаҡ төҙөү күләме буйынса уңышлы 10 төбәк иҫәбенә ингән эре ҡалалар өсөн "алданған өлөшсөләр" проблемаһы бөгөн дә көнүҙәк булып ҡала. Төҙөлөп ятҡан йортта фатир алырға ниәт итеп, мутлашыусылар ҡулына эләкмәҫ һәм алданыусылар исемлеген тулыландырмаҫ өсөн нимә белергә кәрәк?

Күптән түгел генә тележурналист Андрей Кондрашовтың һыу тураһында ике сериялы тапшырыуын ҡарарға тура килгәйне. Автор тапшырыуҙы әҙерләгәндә эсәр һыуға мохтажлыҡ кисергән бик күп илдәрҙә булып, планетабыҙ кимәлендә һыу ҡытлығы проблемаһын күтәрә.

Өфөлә өсөнсө тапҡыр "Көмөш Аҡбуҙат" Халыҡ-ара милли һәм этник кино фестивале үтте. Өс көн барған фестивалдә Монголия, Иран, Ҡаҙағстан, Афғанстан, Бангладеш, Ҡырғыҙстан, Сирия һәм Рәсәй төбәктәренән 9 - документаль, 8 - тулы метрлы һәм 7 художестволы фильм ҡатнашты.

Социаль страховка бөгөн дәүләттең социаль сәйәсәтен тормошҡа ашырыу сараларының береһе булып тора. Рәсәй Федерацияһы Социаль страховка фондының Башҡортостан Республикаһы буйынса төбәк бүлексәһе тарафынан ул ниндәй йүнәлештәр буйынса үтәлә һәм ниндәй эштәрҙә сағыла икән? Тәү сиратта ошо һорауға яуап табыу маҡсатынан дәүләт учреждениеһы идарасыһы Марат ЛАТИПОВҡа мөрәжәғәт иттек.

"Башҡорт энциклопедияһы" ғилми-нәшриәт комплексының генераль директоры, философия фәндәре кандидаты Уйылдан СӘЙЕТОВ менән әңгәмәбеҙ уның 65 йәшлек юбилейы алдынан булды. Ул - Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре, Башҡортостан Республикаһының Фән һәм техника өлкәһендә дәүләт премияһы лауреаты, "Почет билдәһе" ордены кавалеры, СССР-ҙың матбуғат отличнигы. Беҙ энциклопедия тип аталған оло мәғлүмәт китабын ижад итеүселәр эшенең ҡайһы бер нескәлектәре һәм Уйылдан Ғилман улының ғүмер мәлдәре тураһында һөйләштек.

Баш ҡалабыҙҙа тәүге тапҡыр Бөтә Рәсәй сәсәндәр фестивале үтте. Фестивалде Башҡортостан Республикаһының Мәҙәниәт министрлығы, ЮНЕСКО эштәре буйынса Рәсәй комиссияһы, Республика халыҡ ижады үҙәге ярҙамы менән Башҡортостан Республикаһы Сәсәндәр үҙәге ойошторҙо. Был абруйлы сараны башлап ебәреүселәрҙең хеҙмәтен баһалап, баштан уҡ уларға рәхмәт белдерәйек. Бындай оло эште бары тик халҡыбыҙҙың мәҙәни ҡомартҡыһын баһалай белгән рухлылар ғына башҡарырға мөмкин. Бәхеткә күрә, арабыҙҙа ундайҙар бар һәм беҙ уларҙы зыялы, хөрмәтле шәхестәребеҙ итеп беләбеҙ.
Фестивалдә илленән ашыу конкурсант ҡатнашты. Уларҙың иң йәшенә - һигеҙ, иң олоһона һикһән ике йәш ине. Ҡырғыҙстан, Ҡаҙағстан, Алтай, Дағстан, Ҡалмыҡ, Карелия, Тыва, Саха-Яҡут, Хакас республикаларынан, Архангель, Кемерово, Ырымбур, Силәбе өлкәләренән һәм үҙебеҙҙән генә лә утыҙҙан ашыу ауыҙ-тел ижады менән арбалыусылар йыйылғайны унда. Тәүге көндө конкурсанттар баһалама комиссияһы ағзалары алдында үҙ һәләттәрен күрһәтте. Уларҙың сығышын баһалама комиссияһы рәйесе - М.Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты профессоры, С.Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Әхмәт Сөләймәнов, филология фәндәре докторы, Башҡорт дәүләт университетының Стәрлетамаҡ филиалы профессоры Иван Карпухин, Ҡырғыҙстандың "Айгине" мәҙәни-тикшеренеү үҙәге директоры, филология фәндәре докторы Гөлнара Айтпаева, Республика халыҡ ижады үҙәге директоры урынбаҫары Нәфисә Тулыбаева һәм БР атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре Гөлгөнә Баймырҙина баһаланы.

Башҡорт халҡының хәтерендә тәрән эҙ ҡалдырған тарихи ваҡиғаларҙың береһе - 1812 йылғы Ватан һуғышы хәтирәләре булып "Любизар", "Ҡаһым түрә" һәм башҡа йырҙар һәм көйҙәр, риүәйәттәр беҙҙең көндәргәсә һаҡланып килеп еткән. Матди ҡомартҡыларҙан да Башҡортостанда "Төньяҡ амурҙары"нан ҡалған бер уникаль әйбер бар. Ул республиканың милли музейында һаҡланған Башҡорт полкының байрағы.

Ошо көндәрҙә Өфөлә Рәсәйҙең 76 төбәгенән килгән мәғариф өлкәһе вәкилдәре ҡатнашлығында "Дөйөм белем биреүҙең Федераль дәүләт стандарттарын тормошҡа ашырыу: этно-мәҙәни һәм милли үҙенсәлектәрҙе күҙ уңында тотоп идара итеү" темаһына арналған Бөтә Рәсәй кәңәшмәһе уҙғарылды.

Гәзиттәрҙең донъяға бар булыуы һәм үҫеше туранан-тура цивилизация менән бәйле икәнен тарихтан яҡшы беләбеҙ. Тәү башлап ташҡа, балауыҙ менән ҡапланған ағас таҡтаға, папирусҡа, туҙға, тирегә, металға һәм, ниһайәт, шулай итеп, ҡағыҙға яҙыла башлаған кешелек тарихын һөйләүсе йылъяҙма ул баҫма нәшриәт.

Өфө - Башҡортостандың ғына түгел, ул беҙҙең әҙәбиәтебеҙҙең дә, мәҙәниәтебеҙҙең дә, сәнғәтебеҙҙең дә баш ҡалаһы. Республика яҙыусыларының күпселеге бында йәшәй. Театрҙарыбыҙ, ижади союздарыбыҙ, юғары уҡыу йорттары ошонда урынлашҡан. Баш ҡалала республика гәзит-журналдары нәшер ителә, китаптарыбыҙ баҫыла. Тимәк, беҙҙең яҙмышыбыҙ ҙа, хеҙмәтебеҙ ҙә уртаҡ.

"Киске Өфө" гәзитенең "Бәйләнештә" социаль селтәрендәге "Башстатус" төркөмө менән берлектә иғлан иткән "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына ҡушылған уҡыусыларыбыҙҙың тәҡдимдәрен һәр һанда күрһәтә киләбеҙ. Бөтәһе лә уҡырға тейешле китаптар исемлеге яйлап үҫә бара. Әлегә ул бына ниндәй:

Бөгөн бөтөн ерҙә киҙеүҙән вакцинация яһаталар - республика халҡының 25 проценты самаһы прививка эшләткән дә инде. Табиптар был сирҙең көслө ваҡыты ғинуарға тура килеү ихтималлығын күҙаллаһа ла, уҙған йылдан айырмалы, быйыл уның йомшағыраҡ үтергә тейешлеген белдерә. Шулай ҙа уның штаммдары үҙгәреп тороу сәбәпле, көтөлмәгән "сюрприздар" булыуы ла мөмкин. Киҙеү генә тип ҡараһаҡ та, уны ваҡытында дауаламағанда йәки кеше үҙ сәләмәтлегенә битараф булғанда, аяныслы эҙемтәләргә килтереүе лә билдәле. Редакциябыҙ ҡунағы, баш ҡаланың 4-се клиник инфекцион дауаханаһы бүлек мөдире, 1-се категориялы табип Фәғилә ҠОТЛОҒУЖИНА менән был юлы киҙеү тураһында һүҙ алып барасаҡбыҙ.

Бөгөнгө көндә "Урал батыр" эпосына ҡарата иғтибарҙың бермә-бер артыуы, ғалимдарыбыҙҙың уның йөкмәткеһенә, һәр һүҙенә тиерлек иғтибар биреп, киң ҡатлам уҡыусыларға аңлатыуы, һис шикһеҙ, шатлыҡлы күренеш. Халыҡ ижадында күп ҡиммәтле фекерҙәр тел төбө, кинәйә менән әйтелә һәм аңлатма биреүҙе, фекерҙең әрәсәһенә төшөндөрөүҙе талап итә.

Кем ул заман башҡорто? Ул үҙ милләте өсөн ниндәйҙер эштәр атҡарған, уның өсөн йән атҡан шәхес. Ниндәй өлкәлә һәм ниндәй күләмдә булһа ла. Башҡорт йәмғиәте, халҡы унан мәрхәмәт күрә икән, тимәк, ул - үҙ милләтенең бәхете, насибы. Был һүҙҙәрҙе беҙ сираттағы ҡунағыбыҙ Юлай ҒӘЛИУЛЛИНға ла арнай алабыҙ. Башҡорт милли ғәскәрен реконструкциялау эше менән мәшғүл булған "Любизар" беренсе башҡорт атлы полкы идараһы рәйесе урынбаҫары вазифаһын башҡарыусы һәм унан башҡа ла бик күп матур башланғыстарҙы әйҙәп, ойоштороп йөрөүсе был ир-уҙаман менән һөйләшеп-аралашыу үҙе бер тәрбиә мәктәбе булды. Йәғни, ирҙәр тәрбиә мәктәбе.

1919 йылдың июнь уртаһында башҡорт ғәскәрҙәре генерал Деникиндың армияһы менән ҡаты алышҡа инә. Комиссар Әмиров полк командирҙарын йыйып, кәңәшмә үткәрә һәм 1-се Башҡорт уҡсы полкы командиры Сөләймән Ишмырҙинды бригада командиры итеп һайлайҙар. Ҡыҙылдарҙың 14-се армияһының тулыһынса тарҡалып, тәртипһеҙ рәүештә сигенеүе, улар менән идара иткән Харьковтың оборона Советының аҡтарға һатылыуы арҡаһында Башҡорт бригадаһына ауыр юғалтыуҙар кисерергә тура килә. Фронт тотҡан күрше ҡыҙыл частарҙың сигенеүе арҡаһында башҡорт ғәс-кәр-ҙәре аҡтарҙың ҡамауында ҡала.

Йәмғиәттең киләсәген мәктәптәрҙә уҡыған балаларға ҡарап төҫмөрләргә мөмкин, сөнки белем усағы барыбер ҙә төп тәрбиә сығанағы булып тора. Өфө ҡалаһының Зәйнәб Биишева исемендәге 140-сы башҡорт гимназияһы уҡыусылары Алһыу Хәкимова, Ҡарлуғас Исмәғилева, Данил Камалов һәм Наҙгөл Заһитова менән әңгәмәләшкәндә лә беҙ белем усағының ролен генә түгел, киләсәгебеҙҙе лә күҙалларға тырыштыҡ.

Өфө ҡала округы Советы сессияһында Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы итеп яңынан, өсөнсө мөҙҙәткә Ирек Ялалов һайланды. Уның өсөн 34 депутат тауыш бирҙе.

Мәғлүм булыуынса, хакимиәт башлығы вазифаһына дүрт кандидат дәғүә итте. Улар: ҡала округы Советының үткән саҡырылыш депутаты Николай Герасимов, Башҡортостан адвокаттар коллегияһы адвокаты Ринат Әхмәҙуллин, "Өфө ҡала уты" директоры Илдар Чанышев һәм хакимиәт башлығы вазифаһын башҡарыусы Ирек Ялалов. 19 октябрҙә уҙған конкурс процедураларында өс кандидат ҡаланың социаль-иҡтисади үҫеше буйынса үҙҙәренең программалары менән таныштыра. Ә Ринат Әхмәҙуллин иһә процедураларҙа ҡатнашыу өсөн яҙған ғаризаһын кире ала.

"Киске Өфө" гәзитенең "Бәйләнештә" социаль селтәрендәге "Башстатус" төркөмө менән берлектә иғлан иткән "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына ҡушылған уҡыусыларыбыҙҙың тәҡдимдәрен һәр һанда күрһәтә киләбеҙ. Бөтәһе лә уҡырға тейешле китаптар исемлеге яйлап үҫә бара. Әлегә ул бына ниндәй:
1. "Урал батыр" башҡорт халыҡ эпосы
2. М. Аҡмулланың шиғырҙар йыйынтығы
3. Ҡол Ғәли "Йософ ҡиссаһы"
4. Ризаитдин Фәхретдин "Нәсихәттәр"
5. Ғайса Хөсәйенов "Тормош" һәм "Донъя" парсалар китаптары
6. Шәйехзада Бабич "Ғазазил" поэмаһы, шиғырҙар
7. Зәйнәб Биишева "Яҡтыға" трилогияһы
8. Һәҙиә Дәүләтшина "Айбикә" повесы
9. Әхмәтзәки Вәлиди "Хәтирәләр"
10. Һәҙиә Дәүләтшина "Ырғыҙ" романы
11. Мостай Кәрим "Оҙон-оҙаҡ бала саҡ" повесы һәм поэзияһы
12. М. Ғафури "Фәҡирлектә үткән тереклек" хикәйәһе
13. М. Ғафури "Шағирҙың алтын приискыһында" повесы
14. Ғ. Хәйри "Боролош" романы
15. Әхиәр Хәкимов "Өйөрмә" романы
16. Ноғман Мусин "Мәңгелек урман"
17. Ғәлимов Сәләм "Бала" поэмаһы
"Башҡортостан" гәзите хәбәрсеһе Таңсулпан Рәсүл "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһы исемлегенә Яныбай Хамматовтың "Төньяҡ амурҙары" романын индерергә тәҡдим итә.

Беҙгә, алты балаға, иҫ киткес һәйбәт атай-әсәйҙән тыуып, уларҙың йылы ҡараштарын тойоп, ҡанат аҫтында ғына үҫеү бәхете тейҙе. Үҙемде белә-белгәндән атайым - Рәсүл Кәримов колхозда яуаплы вазифалар биләне: бригадир ҙа, ферма мөдире лә булды, күп йылдар мәктәптә эшләне. Эшләне лә, эшләтә лә белде ул.