Саф һауаны кем яратмай ҙа, кем уны һулап туйған. Ә Ер шарында таҙа һәм саф һауа түгел, ә ҡоҫторорлоҡ еҫтәр генә булһа? Ә бит 3,8 миллиард йылдар элек нәҡ шулай булған да инде.

Әгәр шул дәүергә, йәғни Ер шарының бынан 3,8 миллиард йыл элекке ваҡытына әйләнеп ҡайтһаҡ, беҙ унда 3 минут та йәшәй алмаҫ инек. Һәм, әйтергә кәрәк, әлеге бер нисә минут кеше ғүмеренең иң насар ваҡыты булыр ине. Сөнки ул ваҡытта Ер шарында саф һауаның эҙе лә булмаған, ә серегән, әсегән еҫ кенә хөкөм һөргән, имеш. Тәүҙә Ер шарының атмосфераһы водород һәм гелийҙан торған. Вулкандар урғылыуы уға углекислый газ (әсе еҫ), көкөртлө водород (серегән йомортҡа еҫе) һәм аммиак (бесәй бәҙрәфе еҫе) еҫтәре өҫтәй. Кислород һәм, тәбиғи, саф һауа бөтөнләй булмай. Атмосферала кислород барлыҡҡа килһен өсөн тағы ла 1,3 миллиард йыл үтергә тейеш була әле.
Ә ул нисек барлыҡҡа килгән һуң? Баҡтиһәң, кислородты беҙгә боронғо бактериялар "бүләк" иткән! Атап әйткәндә, диңгеҙҙә углекислый газ (CO2) һәм кислород (O2) бүлеп сығарыусы бактериялар тарала башлай. Ә Ерҙең атмосфераһында глобаль үҙгәрешкә килтергән "Бөйөк кислород революцияһына" тиклем әле бактерияларға тағы ла 300 миллион йыл дауамында ныҡышмалы "эшләргә" кәрәк була. Шуға күрә, сирләп китеп, бактерияларҙы әрләгән саҡта, нәҡ уларҙың "туғандары" беҙгә кислород, тимәк, йәшәү өсөн шарттар тыуҙырғанын онотмағыҙ.
Һүрәттә строматолиттар - боронғо дәүерҙә кислород эшләп сығарыусы бактерияларҙың минераль ҡалдыҡтары.

килешмәйем
БАШҠОРТСА ҺӨЙЛӘШМӘГӘС БАШҠОРТ БУЛАМЫ НИ КЕШЕ!

Олатай-өләсәйҙәр менән ейән-ейәнсәрҙәр мөнәсәбәтен үҙемдең тормош тәжрибәмде бәйән итеүҙән башлағым килә. Ни өсөн тигәндә, күберәген оләсәй ҡулында тәрбиәләнеп үҫкәнгәме, минең өсөн өләсәйҙәр, нисектер, яҡыныраҡ кеүек.

үәт, шулай!
БАШҠОРТ ТЕЛЕНЕҢ "ЕТЕ АҘЫМЫ"

Тағы ла сағыу саралар иҫәбенә М. Аҡмулланың тыуыуына 190 йыл тулыуға бағышланған байрам концерты инә, унда мәғрифәтсе исемендәге премия лауреаттары билдәләнәсәк. 14 декабрҙә М. Аҡмулланың һәйкәленә сәскә һалынасаҡ.

туған телем...
АУЫҘ ТУЛТЫРЫП ҺӨЙЛӘШЕҮГӘ НИ ЕТӘ!

Ейәнсура, Күгәрсен яҡтарының "һеңлем"де "һылыуым" тип һөйләшеүе ни өсөндөр шунда уҡ күңелемә ятты. Хатта, уларҙан күрмәксе, йәш ҡыҙҙарға мөрәжәғәт иткәндә "һылыу" тип өндәшеүҙе үҙемә ғәҙәт итеп алдым.

ырыуың кем?
ТАҘЛАР - ТАРИХ АТАҺЫ ГЕРОДОТ АРГИППЕЙҘАРЫ ВАРИҪТАРЫ (3-сө бүлек)

Юрматыларға ҡараған Айыусы һәм Аҙнай, бөрйәндәрҙең Үтәкәй, ҡыпсаҡтарҙың Йомағужа, Ҡыпсаҡ-Асҡар, әйлеләрҙең Һултай, әйле ҡаратаулыларының Ҡәҙербәк, Иҫке Ҡаратаулы ауылдарында таҙлар нәҫелдәре бар.

йәштәр ҡоро
ТУҒАН ТЕЛЕМ МЕНӘН ҮҘ ХАЛҠЫМА ХЕҘМӘТ ИТӘСӘКМЕН!

Бөтә уҡытыусыларҙың башҡортса һөйләшеүе, уҡыусылар араһында рус телендә аралашыуҙар таралған булыуға ҡарамаҫтан, барыһы ла башҡортлоғо менән ғорурланыуы, уны төрлөсә күрһәтергә тырышыуы ғәжәпләндерҙе.

Фәрзәнә АҠБУЛАТОВА
ИШЕК АРТЫНДА (3-сө бүлек)

Хәҙер Рәүиз артыҡ баш ватманы, бурыстарын түләне. Бушаған ҡумтаны быраҡтырырға ғына ҡалды. Ул иркен һулап, ҡумтаны асты һәм телһеҙ ҡалды. Ҡумта эсендә алтын япраҡ ята ине.

күңел мөһөрө
УНЫҢ ЯБАЙЛЫҒЫНА ЛА БӨЙӨКЛӨК ХАС ИНЕ

Бындай шәхестәр быуатҡа бер тыуа! Мин шулай тип хыялланам: киләсәктә бөйөк төркиәтсе, башҡорт халҡының арҙаҡлы шәхесе Жәлил Ғиниәт улы Кейекбаев исемендәге уҡыу йорто алдында уның бюст-һәйкәле урын алһын ине.

ағинәй мәктәбе
ТАШҠАЙҘАРҒА СОҠОП ТАРИХ ЯҘҘЫМ...

Әле илебеҙ йылъяҙмаһында асылып бөтмәгән, халыҡ күңелендә һаҡланған тарих та күптер. "Был конкурс булмаһа, районыбыҙҙа Салауат батыр ырыуҙаштары йәшәүен һаман да белмәй йөрөр инем", тиеүселәр ҙә булды арабыҙҙа.

әйткәндәй...
ДИКТОР ИҪТӘЛЕГЕНӘ

Учалыла ошо райондың Яңы Байрамғол ауылында тыуып үҫкән, "Башҡортостан" дәүләт телерадиокомпанияһы дикторы Әхәт Мортазин иҫтәлегенә алып барыусылар ҙың "Диктор тауышы" конкурсы еңеүселәре билдәләнде.

ҡыҫҡа әңгәмә
ЙЫРЛЫ ДОНЪЯ - НУРЛЫ ДОНЪЯ

Сибай концерт-театр берекмәһе етәкселеге, ижадташ коллегалары тамашаны юғары сәнғәт кимәленә күтәрҙе. Һүҙҙе ошо нурлы сараның төп геройы Айгөлгә бирәйек. Ни тиһәң дә, концертты йылы килеш ҡарап ҡына баһа биреп була, хис-тойғоларҙың ташҡан мәле лә тамаша залында көслөрәк була.