Өфөлә V халыҡ-ара "АРТ-Ҡоролтай" мәҙәни форумы үтте. Сара Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров ярҙамында һәм ҡатнашлығында 2021 йылдан алып ойошторола. Уға мәҙәниәт эшмәкәрҙәре, йәмәғәт ойошмалары вәкилдәре, дәүләт һәм муниципаль мәҙәниәт учреждениелары етәкселәре, абруйлы ҡунаҡтар саҡырыла. Быйыл форумда Ҙур Мәскәү дәүләт циркының генераль директоры, Рәсәйҙең халыҡ артисы Эдгард Запашный, "Сириус" урта махсус музыка мәктәбе директоры Вадим Руденко (Сочи), "Сталинград һуғышы" музей-ҡурсаулығы директоры Алексей Дементьев (Волгоград) һәм башҡа ҡунаҡтар ҙа ҡатнашты.

Һәр баҡсасы йәшелсәнең үҫеше һәм уңышы орлоҡто дөрөҫ сәсеүҙән тора икәнен белә. Нисек итеп помидор һәм боростан яҡшы уңыш алырға? Баҡсасылар, моғайын, Башҡорт дәүләт аграр университеты эксперттары әйткәненән үҙенә кәрәкле мәғлүмәтте таба алыр.

Үҙебеҙ күреп өйрәнмәгән, йәғни ғәҙәти булмаған берәй нәмәне "аномаль" күренеш тип атайбыҙ. Әйтәйек, бер тауыҡ йомортҡа һалған һәм уның ҡабығында ғәрәпсә "Аллаһ" тигән һүҙгә оҡшаған яҙыуы бар. Йә иһә, яңы тыуған бер быҙауҙың йә кәзә бәрәсенең арҡаһына ла тап ана шулай тип яҙылған. "Мөғжизә бит был!" тибеҙ. Йә булмаһа, берәү бүре өйөрө ҡыуып килгән мәлдә, башҡа сара тапмай, ултырып доға ҡылғас, йыртҡыстарҙың кинәт кенә боролоп китеүен ниндәйҙер бер әҙәм ышанмаҫтай хәбәр итеп һөйләй башлай. Бер нисә йыл элек өлкә гәзиттәребеҙҙең береһендә берәүҙе кашалот йотоп, оҙаҡламай кит аулаусыларҙың ул хайуанды тотоп, эсен ярғандан һуң был кешенең иҫән булыуы хаҡында мәҡәлә уҡығайным. Шундай "аномаль" күренештәр тураһында берәй гәзиттән йә башҡа сығанаҡтан уҡығандан һуң ғына бәғзе берәү: "Үәт бит, ә! Ай-һай, ниндәйҙер бер юғары көс барҙыр. Был тигенгә түгелдер… " тип фекер йөрөтә башлай.

Оло юлға бер югереп сығып, бер кирегә югергеләгән, үҙе аяуһыҙ ҡул болғаған юлсыны алыҫтан шәйләп киләм. Ҡулдарын бәйһеҙ арҡан шикелле арҡыс-торҡос болғауына ҡарағанда бер аҙ эсеп алғанға ла оҡшай төшә. Ни эшләргә? Ултыртмай ғына эргәһенән зыйтлап ҡына үтеп китергәме? Әллә был шайтан алғыры юлаусы эргәһенә туҡтарғамы? Ултыртып алһаң, эскән кеше менән бергә барыуҙары, ай-һай, еңел эш түгел. Моғайын, район үҙәгенә хәтлем баралыр ул. Ә уға хәтлем апаруҡ ҡына ара. Кәм тигәндә лә сәғәт самаһы ваҡыт барыр кәрәк.

Илдә барған хәл-ваҡиғаларға битараф булмаған, донъяға һөйөү менән баҡҡан ҡәләм оҫтаһы, педагогик хеҙмәт ветераны Миңзәлә Хәлилованың исеме йәмәғәтселеккә яҡшы таныш. Инде байтаҡ тормош тәжрибәһе туплаған әҙибә һуңғы йылдарҙа сағыу ижад емештәре менән бүлешә, ауыл ерендә йәшәп, әҙәбиәткә, әҙәби һүҙгә тоғролоҡ һаҡлағандар, һис шикһеҙ, һоҡланыу тойғоһо ғына уята. Миңзәлә Вәсил ҡыҙы, "Дим" әҙәби берекмәһе етәксеһе булараҡ, башҡорт әҙәбиәтен үҫтереүҙә, йәш быуында һүҙ сәнғәтенә һөйөү тәрбиәләүҙә әүҙем эштәр алып бара. Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы, яҙыусы Миңзәлә ХӘЛИЛОВАға өс һорау менән мөрәжәғәт иттек.

Тамырҙары Хәйбулла районының Әбделнасир ауылынан булған был быуын вәкилдәре һәр ҡайһыһы төрлө юлдар менән баш ҡалабыҙ Өфөгә килеп яҙмыш бәйләгән, юғары уҡыу йортонда белем эстәгән, хеҙмәт юлын тапҡан, ғаилә ҡорған, балалар үҫтереп, тамыр йәйгән.
Альмира Рәдиф ҡыҙы ҠОЛДӘҮЛӘТОВА-ЮЛДЫБАЕВА - бизнес леди, "IQ -лидер" уңышлы балалар мәктәбе етәксеһе, Айнур Мансур улы ҒҮМӘРОВ - химия фәндәре кандидаты, Республика инженер лицей-интернаты уҡытыусыһы, Башҡорт дәүләт медицина университетының дөйөм химия кафедраһы доценты, Башҡортостан Республикаһы Олимпиада хәрәкәте наставниктары ассоциацияһы наставнигы, Илдар Морат улы ҒӘБИТОВ - инженер механик, Гөлсәсәк Айҙар ҡыҙы ХӘЙРУЛЛИНА-ФӘЙЗУЛЛИНА - Шамонино ауылының "Аҡбуҙат" балалар баҡсаһында музыка етәксеһе, Айгөл Риф ҡыҙы МИҢНУЛЛИНА - ультрамарафонсы, марафонсы. Уларҙы берләштереүсе, үҙҙәре әйткәнсә, баш ҡалабыҙҙың "Әбделнасир" ауылына туплаусы, бер маҡсатлы итеүсе көс, моғайын да, халҡыбыҙ яҙмышы өсөн борсолоуҙыр. Хәйер, быларҙың барыһы ла улар менән ҡорған әңгәмәлә.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Генерал Владимир Афанасьевич Обручев
(1842 - 1851 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған)

Ошондай бер осраҡты күрһәтеп китәйем. Эске Бүкәй урҙаһы ханы Йәнгир (Джангер) Бүкәев, батша ғали йәнәптәре Николай Павловичтан үҙенең ғаилә ағзаларын да ханлыҡ дәрәжәһендә тотоуҙы үтенә һәм уға улдарының да ошондай баһала ҡалдырылыуы хаҡында ышаныслы итеп яуап ҡайтарыла.

"Махсус хәрби операциянан ҡайтҡан егеттәргә йүнәлеш бирергә, тәжрибәм менән уртаҡлашырға ниәтләйем", - ти Ейәнсура районының Өмбәт ауылынан МХО-ла ҡатнашыусы Рәүф Баев. Олпат яугир республикабыҙ хәрбиҙәре өсөн БР Башлығы Радий Хәбиров башланғысы менән булдырылған "Башҡортостан геройҙары" кадрҙар программаһына ҡушылды.

Эске хеҙмәт полковнигы, Башҡортостан Республикаһы буйынса Эске эштәр министрлығының мәғлүмәт һәм йәмәғәтселек менән бәйләнеш бүлеге начальнигы Максим Родионов, баш ҡала журналистары менән осрашып, телефон аша мутлашыуҙарға ҡаршы көрәш тураһында мәғлүмәт менән уртаҡлашты. Ул республикала мутлашыусылар тоҙағына эләккән ҡорбандар һанының кәмемәүен, көн һайын миллиондар менән иҫәпләнгән аҡсаның бурҙар кеҫәһенә инеп ятыуын һәм, нимәһе бигерәк аяныслы, күп осраҡта оло быуын кешеләренең алданыуын билдәләп үтте.

Яңыраҡ Өфөнөң Интернациональ урамында ер убылып, Лада Калина машинаһының 8 метр тәрәнлеккә төшөп китеүе тураһында һәр кем ишетеп беләлер. Әйткәндәй, ваҡыты-ваҡыты менән төбәктең баш ҡалаһында бындай күренештәр күҙәтелеп тора. Бындай осраҡтар ниндәй йышлыҡта ҡабатланырға мөмкин, күп ҡатлы йорттарҙа йәшәүселәргә хәүефләнергә урын бармы, ер убылыуы мөмкинлеген алдан белергә мөмкинме? Ошо һәм был темаға ҡағылышлы башҡа һорауҙарға 20 йылдан ашыу эш тәжрибәһе булған инженер-эҙләнеүсе Павел Челпанов яуап бирә.

Көнбайыш киң мәғлүмәт саралары Украина Ҡораллы көстәренең Курск өлкәһенә бәреп инеүе менән бәйле Зеленский авантюраһының барып сыҡмауын аяуһыҙ тәнҡит утына тота. Европа һалым түләүселәренең аҡсалары елгә осоролдо, тип яҙа, мәҫәлән, АҠШ-тың USA Today гәзите үҙенең "Сираттағы еңелеү өсөн Украина союздаштары аҡса түләне" тигән баш менән баҫылған материалында. Hull Daily Mail баҫмаһы иһә, Зеленскийҙың хурлыҡлы еңелеүенә Британия йөҙәрләгән млн фунт стерлинг сығарып һалды; өҫтәүенә, Курскиҙа 67 630 украин һалдаты һәләк булды, 2000 бронемашина, 400 танк, 500 артиллерия орудиеһы ҡыйратылды, тип асыу белдерә.

Ай Аллаҡайым, был Дәүләт Думаһының да эше күп, әйтәгүр! Әле бына ошо көндәрҙә генә Рәсәйҙәге берәҙәк эттәрҙе һанап сыҡҡандар икән һәм шундай асышҡа юлыҡҡандар: берәҙәк эттәр беҙҙә законһыҙ килеп йәшәп ятыусы мигранттарға ҡарағанда ла күберәк, имеш. Һәр сағыштырыу "сатанлай", тигәндәре шулдыр инде.

Башҡортостан Хөкүмәте кәңәшмәһендә БР Башлығы Радий Хәбиров әлегә тиклем йәштәр сәйәсәте буйынса эшләп килгән Дәүләт комитетының министерлыҡ булып үҙгәртеләсәге хаҡында белдерҙе. "Йәштәр менән эшләү - беҙҙең өсөн төп мәсьәлә, - тине ул. - Беҙ ҡасан да булһа үҙебеҙ биләгән вазифаларҙан китәсәкбеҙ, беҙҙән аҙаҡ килеүсе йәштәрҙең аңлы, айыҡ аҡыллы булыуы, томоштарында дәүләткә, шәхескә ҡарата үҙҙәрен дөрөҫ позицияла тотоуы мөһим".

БР Дәүләт Йыйылышы-Ҡоролтайҙа күпселек тауыш менән "Башҡортостан Республикаһы Милли мираҫтың дәүләт реестры тураһында"ғы закон проектын беренсе уҡыуҙа хупланылар. Закон проектын депутаттар ҡарауына төбәк хөкүмәтенең беренсе вице-премьеры Урал Килсенбаев тәҡдим итте.

Республика менән идара итеү үҙәге белгестәре "Хатаһыҙ ҡала. Башҡортостан" чат-ботын эшләгәйне. Башланғыс Хөкүмәт ҡушыуы буйынса тормошҡа ашырылды. Уның ярҙамында республикала йәшәүсе һәр кем алтаҡталарҙа, юл күрһәткестәрендә, урамдарҙың һәм туҡталыштарҙың атамаларында ебәрелгән хаталар тураһында хәбәр итә ала. Мөрәжәғәттәр шунда уҡ "Инцидент-менеджмент" системаһы аша эшкәртелә, тиҙ арала хаталар төҙәтелә.

Баш ҡаланың "Торатау" Конгресс-холында 35-се тапҡыр "Башҡортостандың йыл уҡытыусыһы" республика конкурсының йомғаҡлау тантанаһы булып үтте.

Башҡорт тоҡомло аттарҙы өйрәнеү буйынса ғилми-тикшеренеү институтында башҡорт аты гимны һайланды. Конкурс еңеүсеһе итеп бер тауыштан "Атайсал" ир-егеттәр ансамбле башҡарған "Йәшәһен башҡорт аты" йыры билдәләнде. Йырҙың һүҙҙәрен билдәле шағирә Фирүзә Абдуллина, көйөн Рәмил Туйсин яҙған.

Халҡыбыҙҙың ғөрөф-ғәҙәттәрен, ауыҙ-тел ижадын юғары баһалаған коллектив булараҡ, Баймаҡ ҡалаһының "Айыуҡай" балалар баҡсаһы 2020 йылда "Аҡ тирмә" милли-мәҙәни үҙәге төбәк-ара йәмәғәт ойошмаһы тарафынан башланғыс алған "Урал батыр мәктәбе" проектын ғәмәлгә ашырыу эшенә әүҙем ҡушылды.

М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетында филология фәндәре докторы, профессор, Башҡортостан Ресубликаһының һәм Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре Фирҙәүес Ғилмитдин ҡыҙы Хисаметдинованың тыуыуына 75 йыл тулыуға арнап, "Мәғәриф системаһында туған тел, мәҙәниәт һәм әҙәбиәт: традициялар һәм инновациялар" Бөтә Рәсәй (халыҡ-ара ҡатнашлыҡта) ғилми-ғәмәли конференция үткәрелде.

Һыҙланма, дуҫ, ғәйбәт оҙон телле,
Әммә ҡыҫҡа уның ғүмере.
Күрмәйһеңме, ғәйбәт ҡапсығының
Йөҙө ҡара, биле көм(ө)рө,
- тип яҙа Зәйнәп Биишева үҙенең "Һыҙланма, дуҫ" тип аталған шиғырында. Ысынлап та, кемделер сәйнәү, уның етешһеҙлектәре хаҡында һөйләү, тикшереү, йәғни ғәйбәт - киң таралған иң ҙур кәмселектәрҙең, боҙоҡлоҡтарҙың, гонаһтарҙың береһе. Ҡайһы берәүҙәр ғәйбәттең насар икәнен белә тороп та, унан ҡотола алмай. Сөнки ул - нәфескә кинәнес килтергән, ялған илһамланыу, дәрт биргән ағыулы ләззәт. Ул имандың зәғиф, йә бөтөнләй булмауы билдәһе.