Башҡорт халҡының "Ат - дан, һарыҡ - байлыҡ" тигән тәрән мәғәнәле әйтеме бар. Башҡорттар борон-борондан мал аҫрап көн иткән бит, шунан килеп сыҡҡан да инде әйтем. Халыҡ табибы Ишмырҙа Һиҙиәтов та: "Башҡорт халҡының аҫраған малдары уны ашата ла, эсерә лә, кейендерә лә, йылыта ла, һауыҡтыра ла, йәшәтә лә, үрсетә лә", - тип бик хаҡ һүҙҙәр әйткән.

Күмертау ҡалаһындағы Республика политехник лицей-интернаты директоры Венер Ришат улы ҺАБАНШИН менән белем усағы, инженерҙар әҙерләүҙең мөһимлеге, педагогтарҙың төп бурысы тураһында әңгәмәләштек.

Бөгөн Бөйөк Октябрь социалистик революцияһы етәксеһе, Совет дәүләтенә нигеҙ һалыусы В.И.Лениндың исемен йөрөтөүсе ниндәйҙер ойошма, учреждениелар илдә юҡ, тип әйтерлек. Ә бына Башҡортостандың тәүге баш ҡалаһының береһе булған Стәрлетамаҡта булды, йәшәне, эшләне һәм бөгөн дә бар бер мәктәп - Ленин мәктәбе! Быйыл уның асылыуына - бер быуат тулды. Эшләй башлауының тәүге йылдарынан алып унда кемдәр генә белем һәм тәрбиә алып сыҡмаған: буласаҡ министр ҙа, осоусы ла, инженер ҙа, яҙыусы ла, мәҙәниәт, сәнғәт әһелдәре лә, уҡытыусылар ҙа... Бөгөн мәктәптең күренекле юбилей тантанаһын нисек ҡаршылай лицей коллективы? Уҡытыу-тәрбиә эштәрендә ниндәй уңыштары бар? Ошо хаҡта В.И.Ленин исемендәге 2-се Стәрлетамаҡ лицей-интернаты директоры Салауат ҒӘЛИМУЛЛИН менән һөйләшәбеҙ.

Силәбе ҡалаһында йәшәүсе ижадсы Михаил Воронов-Кушаковский башҡорт мәҙәниәте йырсыһы булараҡ билдәле. Ул рәссам, йырсы, кескәйҙәр һәм ололар өсөн әкиәт, эпик хикәйәләр яҙыусы, киң билдәле ижади коллектив етәксеһе булыуы менән сәнғәт донъяһында үҙенсәлекле күренеш булып тора. Уның халыҡсан картиналары араһында башҡорттарға арналған эштәре айырым урын биләй. "Кирха башняһындағы уҡ", "Ғосман Ғүмәров Гётеға уҡ-һаҙаҡ бүләк итә", "Казактар һәм Башҡорт яугирҙары Голландияла", "Лейпциг янындағы алыш", "Уҡсы Харис" һәм башҡорт яугирҙарының Наполеонға ҡаршы һуғышта һәм уларҙың 1812-1814 йылдарҙа сит ил походтарында ҡатнашыуға арнап яҙылған "Юҡҡа ғына хәтерләмәй бөтә Рәсәй" серияһына ингән башҡа картиналары һәр кемде һоҡландыра. "Тәрән тарихи тикшеренеүҙәр аша килдем был картиналарҙы яҙыуға. Өйрәнгән һайын башҡорт халыҡ ижады күңелемә нығыраҡ үтеп инде, матур, бай тарихы һоҡландырҙы", - ти ижадсы. Гәзит уҡыусыларыбыҙға Михаил ВОРОНОВ-КУШАКОВСКИЙ менән әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - тарихсы, Башҡортостандың күсемһеҙ мәҙәни мираҫ объекттарын һаҡлау һәм файҙаланыу буйынса ғилми-етештереү үҙәге директоры Данир Әхмәҙи улы ҒӘЙНУЛЛИН.

"Беренсе" тигән һүҙ һәр ваҡыт ҡәҙерлерәк тә, әһәмиәтлерәк тә була. Ә инде меңәрләгән йыллыҡ тарих төпкөлдәренән килгән башҡорт халҡы өсөн Беренсе Ҡоролтайҙың ни тиклем ҡәҙерле булыуы тураһында һөйләп тә тормаҫҡа мөмкиндер.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Граф В.А. Перовский
(1833-1842 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған).

Яҡшы идара итеп, төбәктә тыныслыҡ һәм тәртип урынлаштырып, Перовский артабан да барса тирә-яҡтағы хәл-тороштоң имен-аман булыуына, иң мөһиме, император Николай Павловичтың уға тулыһынса ышаныс белдерәсәгенә ныҡлап өмөт итә, шуға күрә уның үҙенең администратор исеменә ҡуша яулап алыусы данын көҫәүе тәбиғи тойола, әммә бында уның булдыҡһыҙлығы ғына беленә. Идея авторы, уны нисек бойомға ашырыу хаҡында теоретик рәүештә генә уйланып һәм кәңәш ҡороп, был эште башҡарыуҙы үҙенең күҙәтеүе аҫтында башҡалар ҡулына тапшыра. Уның янындағыларҙың намыҫлы булыуҙарын шиккә алып булмай, әммә ул үҙенең ярҙамсыларын эш барышында асыҡланған яҡтан белмәй. Ябай йә аңлы рәүештә ебәрелгән хата һуңынан бар эште харап итә. Ваҡытында бер кем бер нәмә күрмәй, ә, бәлки, бәғзе берәүҙәр һиҙенгән хәлдә лә бер ни ҙә әйтмәйҙәр, сөнки Перовский ҡапма-ҡаршылыҡтарҙы һәм күрһәтеүҙәрҙе яратмай, шуның арҡаһында уның ҡайһы бер проекттары уңышһыҙ тамамлана.

Райондарҙа үткән бер осрашыу мәлендә залдан кемдер яҙма рәүештә бер һорау биреп, шуға яуапты "Киске Өфө" гәзитендә баҫтырып сығыуымды үтенгәйне. Һорауға яуап яҙғанда халҡыбыҙҙың "Иҫәпкә - бар, һанға - юҡ", тигән әйтеме иҫкә килеп төштө.

АҠШ-тың яңы һайланған Аҡ йорт хужаһы, ниһайәт, еңеү иләҫ-миләҫлеге тойғоһонан бер аҙ арына төштө, буғай: һуңғы ваҡытта ул үҙенең ысын йөҙөн күрһәтә башланы, тигән фекерҙә ҡайһы бер донъя хәлдәре күҙәтеүселәре. Был йәһәттән улар Дональд Трамптың Truth Social социаль селтәрҙәге яҙмаларына нигеҙләнеүҙәрен белдерә.

Йыл ахыры яҡынлашҡан көндәрҙә ил етәкселегенең халыҡ менән тура бәйләнешкә сығып, көнүҙәк һәм кисектергеһеҙ мәсьәләләр буйынса күҙмә-күҙ һөйләшеп, күңелде борсоған һорауҙарға яуап-аңлатмалар ала торған матур традицияһы йәшәп килә.

Башҡортостандың Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты, билдәле тележурналист Рәмзиә Кәримова беренсе ҡатын-ҡыҙҙар отряды ирекмәндәре сафына баҫты һәм МХО биләмәһендәге хәрби госпиталгә эшкә юлланды. Алдағы бер нисә аҙнала ул медиктарға ауырыу һәм яралы һалдаттарҙы ҡарарға ярҙам итәсәк.

Украиналағы Махсус хәрби операцияла ҡатнашҡан яҡташ яугирҙар менән аралашырға форсат тейеп тора. Был юлы Өфө ҡалаһынан "Башҡортостан" полкында танк батальонында взвод командиры булып хеҙмәт иткән "Счастливчик" ҡушаматлы Вәсил Рәис улы АСЛАЕВ менән тыныс тормош ҡәҙере, ир-егет бурысы тураһында әңгәмәләштек. Ул - Суворов һәм Шайморатов, "Махсус хәрби операцияла ҡатнашыусыға" миҙалдарына эйә яугир.

Йыл башынан "Бәрәкәтле ашъяулығым биҙәге" тигән сараны планлаштырып, район мәҙәниәте бүлегенең эш планына ла индереп ҡуйғайныҡ. Ниһайәт, ноябрҙең егермеһендә, күҙ нуры түгеп, йөрәк йылыһын ҡушып сигелгән ашъяулыҡтарын алып, оҫтабикә ағинәйҙәр Һөйөндөк ауылы мәҙәниәт йортона йыйылды. Аллы-гөллө биҙәкле ашъяулыҡтар мәҙәниәт йортон йәйғор нурҙарына күмде.

Түмәр-умарта юнып йөрөгән Исҡужа бабай ҡапҡаның ризаһыҙ ғына шығырлап асылып-ябылыуына башын күтәреп ҡараны. Урам осонда йәшәгән ҡорҙаштың улы инеп килә икән. Яңы ғына урам буйлап сыбыҡты ат итеп менеп сабып йөрөгән малай ине. Ә хәҙер, ана, ниндәй мыҡты ир булып киткән. Хәҙер ул үҙе өс балаға атай. Әй, ваҡыттың үтеүҙәре, һыу һымаҡ ағыуҙары...

Өфөлә эшкә ашыҡҡан бер мәлдә маршрут автобусы тығынға эләкте. Водитель тиҙ генә ҡуҙғалмаясағыбыҙҙы әйткәс, күптәр эш урындарына шылтырата башланылар. Шунда мин артыҡ иғтибар талап итмәгән бер күренешкә иғтибар иттем. Олораҡтар, беҙ тығында торабыҙ, тиҙәр, йәштәр, мин - пробкала, тиҙәр. Ана шул "беҙ" менән "мин" тигән ҡыҫҡа һүҙҙәр аптыратты мине. Элек бит совет осоронда беҙ бер бөтөн инек, үҙебеҙҙе шул бөтөндөң өлөшө тип һанай инек, күберәге "беҙ" тип һөйләшә инек. Бөгөнгө "мин", тип һөйләшкәндәр тиҙ арала бер бөтөнгә ойоша алырмы? Әллә эгобыҙ көслөрәк булып сығырмы? Был турала фән ни уйлай? Ошондай һорау менән иҡтисадсы-ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы, иҡтисад фәндәре докторы, профессор, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре БАРЛЫБАЕВ Әҙеһәм Әғзәм улына мөрәжәғәт иттек.

Силәбенең башҡорт тарихи-мәҙәни үҙәгендә билдәле башҡорт йәмәғәт эшмәкәре, шағир, журналист, драматург һәм тел белгесе Хәбибулла Ғәбитовтың 140 йыллығына арналған төбәк-ара ғилми-ғәмәли ҡор үтте.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Граф В.А. Перовский
(1833-1842 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған).

Перовскийҙың һуңынан Ырымбур генерал-губернаторҙарына бирелгән аныҡ билдәләнгән хоҡуҡтары булмай, ул үҙенең ҡарамағына нимәне файҙалы тип таба, шуны төҙөтә һәм булдыра, йәмғиәткә бер нисек тә ҡағылмаған әйберҙәргә лә аҡса тотона.

Махсус хәрби операция тормошобоҙға бик ҙур үҙгәрештәр индерҙе. Ил халҡы берҙәм булып, ауырлыҡтарҙы еңеләйтеүгә һәр кем хәленән килгәнсә үҙ көсөн һала. Кемдер яу яланында алыша, икенселәр тылда хәрбиҙәр өсөн үтә лә кәрәк әйберҙәр эшләй, өсөнсөләр гуманитар ярҙам йыйып, уны алғы һыҙыҡҡа алып бара һәм башҡалар. Яңыраҡ Башҡортостандың тәүге ирекмән ҡатын-ҡыҙҙар отряды Луганск халыҡ республикаһында хәрби госпиталдә эшләп ҡайтты. "Беренсе тирмә" төбәк проекты ирекмәндәренең тәүге төркөмө составындағы хәрбиҙәрҙең ҡатындары, әсәләре, апай-һеңлеләре һәм шулай уҡ гуманитар ярҙам йыйыуҙа әүҙем ҡатнашҡан ҡатын-ҡыҙҙар араһында Ҡырмыҫҡалы районы Иҫке Муса ауылы хакимиәте башлығы Илмира Әнүәр ҡыҙы ҒӘЛИӘХМӘТОВА ла бар. Уның һөйләгәндәрен гәзит уҡыусыларға ла тәҡдим итәбеҙ.

Халыҡ мәнфәғәте өсөн халыҡ менән бергә эшләү мөһим. Октябрь аҙағында Бөрйән муниципаль хакимиәте башлығы итеп тәғәйенләнгән Рәмил Абдуллин үҙенә шундай маҡсат ҡуйған. Быға тиклем Ишембай районы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары булып эшләгән замандашыбыҙ менән ҡыҫҡа әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

Өфөлә ХХ Рәсәй һәм Ҡаҙағстан төбәк-ара хеҙмәттәшлеге форумы булып үтте. Юбилей форумын үткәреү урыны тап Башҡортостандың баш ҡалаһы булыуы осраҡлы түгел. Эксперттар бер нисә тапҡыр беҙҙең төбәктең мәҙәниәттәр һәм цивилизацияларҙың Евразия диалогында айырым ролен һыҙыҡ өҫтөнә алды.