Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы Ҡасим Әлибаевтың "Киске Өфө" гәзитенең 27-се һанында баҫылып сыҡҡан ошондай атамалы мәҡәләһендә уҡытыу системаһында эшләгәндәрҙең барыһын да борсоған проблема яҡтыртыла. Автор бик күптәр - ата-әсәләр, уҡытыусылар, уҡыусылар өсөн көнүҙәк мәсьәләләрҙең айышына төшөндөрөргә тырыша. Оҙаҡ йылдар эшләгән педагог булараҡ, мин дә ул күтәргән проблеманы бик урынлы тип иҫәпләйем һәм хаҡ һүҙҙәре менән килешәм.

Ҡалала был эҫе йәй көндәрен ҡояшта ҡыҙған таш биналарҙа уҙғарыуы, ай-һай, еңелдән түгел. Шуға ла халыҡ кис булһа, урамдарға эркелә, әммә быйылғы зәхмәтле көндәрҙә кистәрен күмәкләп парктарҙа йөрөү ҙә, тәғәмханаларҙа аралашып ултырыу ҙа, байрам саралары һәм концерттарҙа ҡатнашыу ҙа ҡаты сикләнде. Ләкин ошо көндәрҙә Өфө ҡала хакимиәте тырышлығы менән был хәлгә бер аҙ еңеллек өҫтәлгәндәй булды: М. Ғафури исемендәге Мәҙәниәт һәм ял итеү үҙәк паркында автокинотеатр асылды.

Журналист һуҡмағы, "Киске Өфө" гәзитенең уҡыусылар менән осрашыу тигән бурыс-йөкләмәһе был юлы беҙҙе, мине һәм Миләүшә Ҡаһарманованы, күренекле төбәк - Бөрйән районына юлландырҙы. Түбәндәге юлъяҙмалар - ошо осрашыуҙарыбыҙ, тәьҫораттарыбыҙ тураһында һәм... Бөрйәндең мөғжизәле тәбиғәт ҡомартҡылары хаҡында булыр.

ӘМӘЛЕН ТАПҠАН

Тиктормаҫ буҙтурғайҙар тормошонан тағы бер әкәмәт. Бер көн, илһам килгәндә тип, ҡулыма ҡәләм алдым. Ошондай яҙышҡы килеп торған илһамлы саҡтар, илаһи тынлыҡтар ижад кешеһенә һирәгерәк эләгә бит ул. Бигерәк тә ауыл ерендә. Шуға күрә уның һәр минутын файҙаланып ҡалыу кәрәк. Мин яҙырға әҙерләндем, ләкин... тынлыҡты боҙоп, ҡайҙандыр өҙөк-өҙөк ҡыштырлау тауышы ишетелде. Башта уға иғтибар итмәҫкә тырышып, яҙышыуымды белдем: оҙаҡ булышыр тиһеңме, туҡтар әле. Моғайын, тере көйөк сысҡандыр. Эй әрһеҙ нәмәләр! Көнөн дә, төнөн дә нимә табып кимерәләрҙер инде? Мин яңылыштым. Ҡыштырлау тиҙ арала баҫылыр әле, тигән өмөтөм аҡланманы. Киреһенсә, ялҡытҡыс тауыш торған һайын ныҡышмалы көсәйә генә барҙы. Бына һиңә аулаҡ! Яҙҙың былай булғас.

Емеш һәм бешерелмәгән йәшелсә һуттары организмды шлак һәм токсиндарҙан таҙартыуға булышлыҡ иткән энзимдарға һәм витаминдарға бай. Хәтерегеҙгә төшөрәбеҙ, энзимдар - аш һеңдереүгә ярҙам иткән ҡатмарлы матдәләр, улар эшкәртелмәгән үҫемлек ризыҡтарҙа күп була. Был ферменттар 450С юғарыраҡ температураға һиҙгер, ә 540С градуста юҡҡа сыға. Улар аҙыҡты сей көйөнсә органик сифатта һаҡларға ярҙам итә. Шуға ла бындай энзимдарға бай аҙыҡты ҡулланыу сәләмәтлек өсөн кәрәкле.

Һуңғы йылдарҙа ҡала парктарында ғына түгел, хатта йорт ихаталарында, төпкөл ауылдарҙа таяҡтар ярҙамында скандинавса атлаусыларҙы осратыу ғәҙәти күренешкә әйләнә башланы. Улар араһында техникаһы менән айырылып торғандар ҙа, яйлап ҡына, саҡ-саҡ ҡыбырлап йөрөгәндәр ҙә бар. Ләкин берәү ҙә башлаған шөғөлөн ташлап ҡуймай, көн һайын бер үк маршрут буйынса әллә нисә тапҡыр урай. Был спорт төрөнөң сәләмәтлек өсөн файҙаһы ниндәй, ни өсөн бөгөн ул бөтөн ҡатламдарҙы ла үҙенә ылыҡтыра? Ошо һәм башҡа һорауҙарға асыҡлыҡ индереү өсөн баш ҡалала скандинавса атлаусыларҙың "Твой ход" клубын ойоштороусы Зөһрә МОРТАЗИНАҒА мөрәжәғәт иттек.

Хәрби табип булып эшләгән дәүерҙәге ифрат шаян булған хеҙмәттәшемде - Богданов Виктор исемле медицина подполковнигын хәтерләйем. Невролог вазифаһын атҡарған был коллегам берәй спорт сараһы мәлендә мейе һелкенеүе, йәиһә тағы ниндәйҙер берәй травма алған һалдат йә офицерҙы госпиталгә алып килһәләр, уны ҡарай-ҡарай: "Спорттың тәнгә берәй файҙаһы булһа, йәһүдтәр турниктан төшмәҫ ине…" - тип һөйләнә торғайны. Оҙон араға йүгереү, һикереү ярышында бәғзе мәлдәрҙә кемгәлер насар булып китеүе - ғәҙәти күренеш. Әлеге Виктор Петрович: "Здоровый человек в спорте не нуждается, а больному - спорт противопоказан!" - тип тә көлдөрә ине.

Медицина фәндәре докторы, профессор Нәүфәл Заһиҙуллин ProUfu.ru баҫмаһына биргән интервьюһында коронавирустың икенсе тулҡыны булмаясағын белдерә.

Коронавирустың илебеҙгә һәм республикабыҙға ҡапыл килеп инмәүе, ошо ҡыҫҡа ғына ваҡытта ил, республика етәкселегенең ҡәтғи саралар күреүе һәм тыйыуҙар индереүе инфекцияның киң таралыуын тотҡарлап торорға ярҙам итте. Әммә бөгөн тыйыуҙарҙың яйлап ҡына йомшартыла барыуы уның бөтөнләй юҡҡа сығыуын аңлатмай, бары тик халыҡтың аңлылығына һәм уның үҙ сәләмәтлегенә битараф булмауына ышаныс белдерелә. Тәүге көндәрҙән үк сир менән көрәштең алғы һыҙығында булыусы табиптар ҙа һәр кемдең һаулығы - үҙ ҡулында икәнен ҡат-ҡат тылҡый. Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - Дим районында урынлашҡан 3-сө ҡала клиник дауаханаһының баш табибы, медицина фәндәре докторы Фәнил ШӘМИҒОЛОВтың тел төбө шуға ишаралай.

Сентябрҙә Асҡын районында республика кимәлендә "Шәжәрә байрамы" ойоштороласаҡ. Уның программаһына "Төньяҡ-көнбайыш башҡорттары" темаһына фәнни-ғәмәли конференция, шәжәрәләр, халыҡ кәсептәре, нәҫел ағасы темаһына балалар һүрәттәре күргәҙмәләре, "Ғаиләм - минең ҡәлғәм" республика конкурсының гала-концерты ингән. Халыҡ байрамы сиктәрендә шулай уҡ үҙенең шәжәрәһен төҙөүселәр араһында конкурс ойошторола. Унда теләгән һәр кеше, шулай уҡ мәктәп уҡыусылары ла ҡатнаша ала. Ҡатнашыу өсөн ғаризаны 20 авгусҡа тиклем ойоштороу комитетының gukrcnt@mail.ru электрон почтаһына "Шәжәрә байрамы 2020" билдәһе менән ебәрергә кәрәк. Ошо байрам тураһында хәбәр итеү беҙгә бер нисә кешегә "Ә һин шәжәрәңде беләһеңме?" тигән һорау бирергә сәбәп булды. Шулай итеп:

Белем биреү системаһынан киткәнемә байтаҡ ваҡыт үтһә лә, йыш ҡына институтты тамамлап, яңы эш башлаған йылдарым тураһында хәтирәләрем яңырып тора. Күптән түгел бер уҡыусымдың яҙмышын ишетеү ҙә күңелдә уйылып ҡалған дәрестәремдең береһен иҫкә төшөрҙө.

Ошо йылдың 1 июленән водителдәрҙең алкоголгә бәйлелеген асыҡлаусы яңы ҡағиҙәләр үҙ көсөнә инергә тейеш ине. Һуңғы осорҙағы иҫерек водителдәр ғәйебе менән кеше бәрҙереп үлтереү осраҡтары йышайып киткән мәлдә был ҡағиҙәләрҙең айырыуса кәрәкле һәм көнүҙәк булыуын иҫбатлап тороу ҙа артыҡтыр.

Элекке күршем менән һөйләшеү күңелемә тынғылыҡ бирмәй. Күптән осрашҡаныбыҙ юҡ ине. Хәл-әхүәл һорашып, тротуар уртаһында апаруҡ ваҡыт торҙоҡ. Ҡыҙы мәктәпкә барғас, бер-бер артлы ғына ике ул табып, ирен ҡыуандырғанын, өлкәненең быйыл 15-е тулғанын, кесеһенең бишенсене тамамлауын белдем.

Ҡояшлы иртә. Ҡала уртаһы булһа ла, һауа саф, таҙа тойола. Тын алыуы иркен, рәхәт. Төпһөҙ зәңгәр күккә һоҡланып килә торғас, аҡ яулығын килешле генә ябынған, балитәкле күлдәк кейгән инәй пәйҙә булды. Оло йәштәге был ҡатын элек тә урамда осрай торғайны. Иҫәнлек-һаулыҡ һорашҡас, унан йома хәйерен бирергә рөхсәт һораным.

Тау башынан ҡарап торам
Илаһи донъяға һоҡланып.
Шул илаһилыҡтың ҡотҡонайы
Китә күрмәһен, тип уйланып.

Тауҙарҙа, йылға буйҙарында мин яңғыҙ йөрөргә яратам, сөнки кеше менән йөрөһәң, уй уртаҡлана, фекер тарҡала. Үҙем тау ҡыҙырам, үҙем уйланам, баштағы уйҙарҙың осона сығырлыҡ түгел. Бергәләп уйлашһаҡ, асыш-табыштар күберәк булыр кеүек. Шуға, фекерҙәремде һеҙгә лә еткерәм.

ИЛГӘҘӘК ҠОШСОҠТАР

Яҙ йылы яҡтарҙан ҡайтҡан ҡоштар араһында иң көтөп алғаным - йылғыр ҡарлуғастар. Хәйер, ҡарлуғастарҙы һағыныусы бер мин генә түгелдер. Ни өсөн тигәндә, ҡарлуғас менән ысын йәй килә, ләйсән ямғырҙар яуа. Йылы ел иҫеп, шифалы ямғыр һибәләп үттеме - бар донъя күҙ алдында танымаҫлыҡ булып үҙгәрә лә китә. Унда-бында ышыҡ урындарҙа, тәрән үҙәктәрҙә күренгеләгән ҡар ҡалдыҡтары бөтөнләй юҡҡа сыға, йәш үлән йылдам күтәрелеп ер өҫтө йәшәрә, йоҡоларынан арына алмай торған ағастар ихласлап япраҡ яра башлай, сәселгән иген тиҙерәк шытып сыға. Игенсегә ҡыуаныс өҫтәлә. Шулай булғас, ҡарлуғастар бар мөхитте үҙгәртә түгелме? Үҙгәртә шул. Һәр хәлдә, миңә шулай тойола.

Кешегә күп төрлө хис-тойғолар менән бергә нәфсе тигән нәмә лә һалынған. Ошо нәфсе беҙҙе байыуға, күберәк табыш алыуға, артыҡ көс һалмай ғына килем табыуға этәрә. Һәм тап ошо ысулды финанс пирамидалары тәҡдим итә лә инде.

Сираттағы әңгәмәбеҙ Өфө ҡалаһының Ленин районы прокуроры урынбаҫары, юстиция советнигы Тимур Тимербай улы ҠӘЮМОВ менән.

Йәнәй ырыуының боронғо ерҙәре Ыҡ һәм Ағиҙел йылғаларының түбәнге ағымында, Иж һәм Чулман (Кама) йылғаларының ике яҡ яры буйлап байтаҡ майҙанды биләгән. Административ бүленеш буйынса ул территория Вятка губернаһының Сарапул өйәҙенә ҡарай, ә Ағиҙел йылғаһының Камаға ҡойған урынына яҡын ерҙәр Өфө губернаһының Минзәлә һәм Бөрө өйәҙҙәре сиктәрендә була.

"Башинформ" мәғлүмәт агентлығы фатир йәки шәхси йорт алырға теләүселәр өсөн кәрәкле барлыҡ мәғлүмәттәрҙе, Башҡортостанда льготалы ипотека, төрлө компенсациялар алыу шарттарын бер урынға туплап, файҙалы белешмә эшләне. Был программалар үҙ-ара бәйләнгән, мәҫәлән, тәүге иғәнә өсөн "Жилстройсбережения" аша 216 мең, 3 процентлы ауыл ипотекаһы, ә инде ғаиләлә өсөнсө бала тыуғанда кредитты ҡаплау өсөн 450 мең һум алыу мөмкинлегегеҙ бар.