"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлауҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһе иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

Башҡорт йәштәренең Рәсәй, халыҡ-ара кимәлдә үткәрелгән сараларҙа һирәк ҡатнашыуы тураһында һәр ваҡыт борсолоу белдерәбеҙ. Ни өсөн аҡыллы, белемле йәштәребеҙ шундай ваҡиғаларҙан ситтә ҡала, үҙ ҡаҙанында ҡайнап йәшәүҙе дауам итә, тигән һорауҙы күптәргә биргәнебеҙ булды. Был юлы ошо мәсьәләгә асыҡлыҡ индереү өсөн Башҡортостан Республикаһы Йәштәр сәйәсәте һәм спорт министрлығының баш белгесе Розалия Мортаева, М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты башҡорт филологияһы факультеты деканының уҡытыу эштәре буйынса урынбаҫары Азалия Хурамшина һәм Башҡорт дәүләт университеты студенты Ильяс Таштимеров менән тап ошо хаҡта әңгәмәләштек.

Автономия өсөн көрәштең башында торған эшмәкәрҙәрҙең күбеһен әле белеп бөтмәйбеҙ, үкенескә ҡаршы. Башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе Зәки Валиди менән иңгә-иң терәп, Башҡортостан мөхтәриәтен булдырыуҙа фиҙаҡәр хеҙмәт күрһәткән шәхестәрҙең күбеһе 30-сы йылдарҙа Сталин репрессияһы ҡорбаны булып, уларҙың яҡты исемдәре нисәмә тиҫтә йылдарға онотолоуға дусар булды. Ошондай шәхестәрҙең береһе Хәлим Насретдин улы Әмиров тураһында һүҙебеҙ.

Был тормошта һәр кемдең яҙмышына яҙылған тәғәйенләнеше була. Кемдер дан артынан ҡыуа, кемдер эшенең, йәшәйешенең, хеҙмәтенең баһаһын уҡыусыларында күреп, уларҙың ҡаҙаныштары менән ҡыуанып, ғорурланып йәшәй. Эйе, бөгөнгө ауыр заманда ул да һөнәрен алмаштыра йәки аҡсалы эш артынан китә алыр ине, әммә уның тормош рәүеше - балаларға белем биреү. Рубрикабыҙҙың бөгөнгө әңгәмәсеһе - өс тиҫтә йылға яҡын ғүмерен балаларға инглиз телен өйрәтеүгә арнаған, Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы, Ф. Мостафина исемендәге 20-се ҡала Башҡорт гимназияһының инглиз теле уҡытыусыһы Диана ЗАКИРОВА. Уның менән бала сағына сәйәхәт ҡылыуҙан башлап, телдәрҙе өйрәнеү мәсьәләләренә асыҡлыҡ индермәксебеҙ.

6-12 июлдә илдең баш ҡалаһында Мәскәү урбанистика форумы (Moscow Urban Forum - 2017) - глобаль мегаполистарҙы үҫтереүгә арналған ҙур халыҡ-ара конгресс үтте. Ул 2011 йылдан даими уҙғарыла һәм Рәсәйҙең, донъяның ҡалалар хакимиәттәре вәкилдәрен, архитекторҙарҙы, ҡала үҫешен күҙаллаусыларҙы, финанс компаниялары етәкселәрен, инвесторҙарҙы һ.б. бергә туплай.

Замандаштарыбыҙ араһында шундай йәштәребеҙ бар, уларҙың һөнәре нисәү икән, тип уйларға мәжбүр булаһың ирекһеҙҙән. Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ бына тап шундай уҙамандар рәтенән. Әле генә Октябрьский ҡалаһында үткән Ғата Сөләймәнов исемендәге Республика Ҡурай байрамында Гран-при яулаусы һәләтле ҡурайсы, "Мираҫ" йыр һәм бейеү фольклор ансамбле солисы Юнир Һағынбаев беҙҙең һорауҙарға яуап бирә.

Баймаҡ районы Темәс ауылында Шәйхетдин ХӨСӘЙЕНОВ исемле ҡымыҙсы йәшәй. Шәйхетдин Шәрәфетдин улы инде тиҫтә йылдан ашыу үҙенең йылҡы өйөрөнә ауылдаштары йылҡыларын ҡушып, Ирәндек итәгендә тибендә ҡышлата, йәйен Урал армыттарында йәйләтә. Ул ауылдаштарын эш урындары менән дә, шифалы таҙа милли эсемлек менән дә тәьмин итеп, үҙе әйтмешләй, күңел кинәнесе ала. "Көн күргән, йүн биргән, килем килтергән ғаилә шөғөлөбөҙ ул - йылҡысылыҡ", - ти әңгәмәсебеҙ. Әйткәндәй, был мәҡәләлә һүҙ башлыса йылҡысылыҡ тураһында барасаҡ, шуға күрә, гәзит уҡыусы ошо - ҡымыҙлы, кейек ҡош-ҡортло, урман-таулы, сатлама һыуыҡлы, томра эҫеле өлкәгә башкөллө сумғандай булыр, тип ышанабыҙ.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - ғалим-агроном, юрист, бойондороҡһоҙ бизнес баһалаусы, көрсөккә ҡаршы идарасы, ер кадастры инженеры. Үткән быуаттың 70-90-сы йылдарында колхоз бригадиры, агроном, колхоз рәйесе, район Советы башҡарма комитеты рәйесе урынбаҫары, КПСС райкомының икенсе секретары, район хакимиәте башлығы урынбаҫары булып эшләп, ауыл хужалығы, ер проблемаларын кабинетта ултырып түгел, үҙ күҙҙәре менән күреп белгән кеше. Шулай итеп, ауыл хужалығы мәсьәләләре буйынса ғына ла әллә күпме һөнәргә эйә, ауыл хужалығы фәндәре докторы, профессор Ғарифулла ЯПАРОВ менән әңгәмәләшәбеҙ.

Башҡорт теле бик бай һәм һығылмалы. Телебеҙҙең нескәлектәре лә күп. Ҡайһы бер һүҙҙәрҙе хатта рус йәки башҡа телдәргә тәржемә итеп, уларҙың мәғәнәһен тулы ғына итеп аңлатып та булмай. Әммә шул уҡ ваҡытта телебеҙ юғалтыуҙар ҙа кисергән. Телмәребеҙҙән төшөп ҡалған ҡайһы бер һүҙҙәрҙе, атамаларҙы барлап алйыҡ әле.

Сит ил университеттарында белем алыу - заманыбыҙҙың киң таралған күренеше. Бигерәк тә сит тел өйрәнгәндә уны ошо телдә һөйләшкән илдәрҙә камиллаштырыу дөрөҫ, тип иҫәпләй бөгөнгө әңгәмәсебеҙ. Өфө ҡыҙы Физәлиә ҒАРИПОВА бөгөнгө көндә Тегеран дәүләт университетында фарсы телен өйрәнә.

Баш ҡалабыҙҙа талантлы рәссамдар, скульпторҙар бик күп, шуныһы ҡыуаныслы. Һәм тағы ла шуныһы яҡшы: улар уҙ оҫтаханаларына ғына бикләнеп ижад итмәй, ә Өфөбөҙҙө, уның урамдарын, парк һәм скверҙарын биҙәү-матурлауға ла бик ҙур көс һала. Баш ҡаланың байтаҡ урындары ана шул талант эйәләренең асыҡ оҫтаханаһына әйләнә бара.

Бөрйән районында халҡыбыҙҙың мәшһүр "Урал батыр" эпосын ятҡа һөйләүсе йәш сәсәндәрҙең республика конкурсы үтте. 19-сы тапҡыр ойошторолған оло сара бәйгегә килгән 27 команда ҡатнашлығындағы парад менән асылды. Бәйге әләмен күтәреү хоҡуғы былтырғы конкурста Гран-при яулаған Ишембай ҡыҙы Гөлфруз Хисмәтуллинаға бирелде.

Һауа торошо боҙолоуға ҡарамаҫтан, "Евразия йөрәге" Халыҡ-ара сәнғәт фестиваленең күркәм байрам сараларына Өфө халҡы ихлас йөрөнө. Концертты тамаша ҡылырға тотош ғаиләләре менән килеүселәр булды. Баш ҡаланың "Ватан" этнопаркында йәй дауамында бындай саралар йыш үткәрелә. Унда һәр ваҡыт ихлас йөрөүселәрҙең береһе Динара Аллаярова менән ҡала халҡы өсөн ошондай байрамдарҙың әһәмиәте тураһында һөйләштек.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлауҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһенең иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

69. Ҡолдәүләт "Шиғырҙар, поэмалар" йыйынтығы. "Ҡолдәүләттең шиғырҙарын һәр кем бер тапҡыр булһа ла уҡып сығырға тейеш, тип уйлап, "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһы исемлегенә уның 2008 йылда баҫылған йыйынтығын тәҡдим итәм. Шағирҙың һәр һүҙе уйлы кешегә уй, аҡыл, фәһем бирерлек. Уның ысынбарлыҡҡа ишара яһаған күп шиғырҙары бөгөн дә актуаллеген юғалтмаған. Ҡолдәүләттең тыуған төйәгенә, халҡына арнап яҙылған шиғырҙары илһөйәрлек рухы менән һуғарылған. Шағирҙың "Диалог" тип аталған шиғыры бының асыҡ сағылышы булыр.

Популяр "Deep Forest" төркөмө музыканты Эрик Муке башҡорт музыка мәҙәниәте менән танышыр өсөн Башҡортостанға килде. Легендар музыкант сәфәре тамамаланыр алдынан журналистарға бындағы осрашыуҙар менән тулыһынса ҡәнәғәт һәм Өфөлә 2020 йылда уҙасаҡ Бөтә донъя фольклориадаһына әҙерләнеүҙә ҡатнашырға әҙер булыуын хәбәр итте.

Йыр-бейеү менән ҡаршы алды беҙҙе Әлшәй ағинәйҙәре "Аҡ кейеҙгә баҫһам..." тип исемләнгән йола байрамында. Әле яңыраҡ ҡына Себенлелә "Ҡыҙҙар ҡайтты ауылға" байрамы, Ҡыпсаҡ-Асҡарҙа ауылдың 255 йыллығына арналған йыйын үткәрелгәйне, бөгөн иһә Урта Аҡҡолай ауылы кейеҙ байрамына ҡунаҡтар йыйҙы. Сағыу милли кейемдәрендә нур бөркөп торған күрше Миәкә, Бишбүләк, Дәүләкән, Шишмә ағинәйҙәре сараға оло йәм өҫтәне. Ә инде алыҫ юлды яҡын итеп таңғы 4-тә юлға сығып килеп еткән Учалы ағинәйҙәренең көслө рухы, юғары мәҙәни кимәле барыһын да хайран итте.

"Шиғриәттә бөтөн нәмә яҙылып, һүрәтләнеп бөткән. Һиңә уларҙы тәржемә итергә генә ҡала. Шуға күрә рус телен уҡы", - тиҙәр уға атаһы менән Рауил Бикбаев бер ваҡыт. Гәзиттә Мәскәүҙәге Әҙәбиәт институтына уҡыусылар йыйыу тураһында иғланды ла күрһәтеп, атаһы улының күңеленә ойотҡо һалып ҡуя. Йылдар үткәс, ошо ваҡытта бөрөләнгән хыялдары тормошҡа аша - егет Мәскәүҙә М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлай, "Ватандаш" журналының баш мөхәррире, БР Журналистар союзының рәйесе була. Философия фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһен яҡлай. Шиғырҙар, пьесалар яҙа башлай һәм "Рустең алтын ҡаурыйы" конкурсында еңеү яулай. Башҡорт теленән әҫәрҙәр тәржемә итә. Шулай итеп, рубриканың сираттағы ҡунағы - З. Биишева исемендәге "Китап" нәшриәтенең баш мөхәрир урынбаҫары Фәрит Вафа улы ӘХМӘҘИЕВ.

Әммә милли хәрәкәт эшмәкәрҙәре автономиянан ситтә ҡалған милләтәштәре өсөн һәр ваҡыт һыҙланып йөрөй. 1921 йылда сығышы менән Бүздәк районы Аҡтау ауылынан булған башҡорт халҡының арҙаҡлы улы Башҡортостан хөкүмәте рәйесе Муллайән Халиҡов Өфө губернаһын Башҡортостан автономияһына ҡушырға тигән инициатива менән Мәскәүгә мөрәжәғәт итә. Йәғни ул 1917 йылдың декабрендә Өсөнсө Дөйөм Башҡорт ҡоролтайында ҡабул ителгән планды тормошҡа ашырырға тотона. М. Халиҡов Мәскәүгә ебәргән мөрәжәғәтендә Өфө губернаһын ғына түгел, хатта Ырымбур ҡалаһын, Татар АССР-ына бирелгән Минзәлә, Бөгөлмә ерҙәрен дә Башҡортостанға ҡушыуҙы һорай. Башҡортостан хөкүмәтенең ҡарарында былай тиелә:

22 июндә Башҡортостан Фәндәр академияһының ултырыштар залында Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитетының киңәйтелгән ултырышы үтте. Көн тәртибенә "Башҡорт телен өйрәнеүҙең әһәмиәте, уны һаҡлауҙың, үҫтереүҙең проблемалары һәм хәл итеү юлдары" темаһы сығарылды. Был мәсьәлә даими рәүештә күтәрелеп тора һәм был юлы ла башҡорт теленең ҡулланылышы, үҫеше һәм уның киләсәге өсөн тәү сиратта башҡорттар үҙебеҙ яуаплы һәм ошо йүнәлештә ең һыҙғанып эшләргә тейеш икәнлегебеҙ тағы бер ҡат раҫланды. Әммә әлегә һүҙ һөйләүҙән ары киткәнебеҙ юҡ.

Әүҙем башҡорт йәштәре беҙҙе ҡыҙыҡлы проекттар менән ҡыуандырыуын дауам итә. Бөгөнгө көндә "Урал мираҫы" тигән исем менән таныш #БашЭтноФорум мәғариф форумы авторы, #UfaForum проекты авторҙашы, шулай уҡ республикала воркаут хәрәкәтен булдырыусы һәм уға нигеҙ һалыусы, сәләмәт йәшәү рәүешен популярлаштырыусы Роберт ДӘҮЛӘТШИН яңы проект тәҡдим итә. Light Bashkirs - Һары башҡорт тип атала ул.