Икенсе киҫәк. Урта быуаттар.
Алтынсы бүлек. Башҡорт - урта быуаттарҙағы Башҡортостандың баш ҡалаһы.

Кешенең таш скульптураһы һынығы ҡаласыҡтың иртә этабына ҡарай (V-VII бб.).Уның битенең уң яртыһы һынландырылған: йөҙөнөң һыҙаттары, танауы, ауыҙы, мыйығы һәм муйыны оҫта итеп эшләнгән. Скульптураның тышы бик ентекле итеп шымартылған. Скульптураның ҙурлығы 20-30 см тирәһе, ул Урта Азия статуэткаларын хәтерләтә. Моғайын, ул ҡаласыҡтың тәүге кешеләренеке булғандыр. Арҡаһында түңәрәк элмәге булған күләмле ат фигураһы уникаль табылдыҡтар иҫәбенә инә. Фигурала аттың ялы, теҙген ҡайыштары асыҡ төшөрөлгән.

Гәзиттә ошо рубриканы гелән күҙәтеп барам. Республика халҡының аҡса эшләүҙең әллә күпме төрлө юлдарын, ысулдарын табыуына һоҡланып ҡарайым. Бигерәк тә йәштәрҙең уңышына һөйөнәм. Ата-әсәһенән генә көтөп ултырмайынса, үҙҙәре лә финанс мәсьәләһен хәл итергә тырышҡан уңғандарға "Афарин", тиергә генә ҡала.

Балалар баҡсаһында үтәсәк байрамда балаға кәнфит булып кейенергә кәрәк булды ла, кәнфиттәр һатылған магазин эҙләргә тура килгәйне. Тәүге осрағанының ишеге төбөндә 12-13 йәшлек ике ҡыҙ балаға иғтибар итә ҡуйҙым. Ныҡ борсолоп, сиккә етеп ыуаланыуҙарына аптыраным хатта: береһе баҫҡан ерендә ҡатҡан да, һөйләшерлек тә, ҡуҙғалырлыҡ та хәле юҡ. Икенсеһе, буйға бәләкәсерәге, үҙен-үҙе дәртләндереп, ҡыйыуланып китеп магазиндың баҫҡысына баҫа ла, кире әхирәте эргәһенә китә. Мин эшемде теүәлләп сыҡҡанда ла улар ошо торошта ине.

Республика менән идара итеү үҙәгендә Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров Өфө ҡалаһының 450 йыллыҡ юбилейына әҙерлек барышы буйынса сираттағы кәңәшмә уҙғарҙы.

Донъя кимәлендәге Евразия фәнни-мәғариф үҙәгенең вуз-ара кампусында Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров республика һәм Башҡортостанда эшләгән федераль киң мәғлүмәт саралары вәкилдәре менән осрашты.

АҠШ властары шашҡандан-шаша түгелме, йәмәғәт? Оятһыҙ рәүештә уғрылыҡҡа тиклем барып еттеләр бит. Америка Конгресының вәкилдәр палатаһы ике партия араһындағы тартыштарҙан һуң Украина өсөн 61 млрд доллар булеү хаҡында закон проектын хуплап, уны раҫланы, өҫтәүенә, Израилгә 26,4 млрд доллар хәрби ярҙам тураһында проект ҡабул итте.

Һәр заманда ил-йортҡа ауырлыҡ ишерелгәндә йә ниндәйҙер ҡатмарлы мәсьәләләрҙе хәл итергә кәрәк булғанда майҙанға зыялылар сыҡҡан. Уларҙың аҡылы, ялҡынлы телмәре яуға күтәргән, урынһыҙ сәбәләнеүҙәрҙән төңөлдөргән, ярһыуҙарҙы баҫҡан йә тоҡандырған. Бөгөнгө еңел булмаған осорҙа замандаш зыялыларҙың үҙ халҡына әйтер һүҙе ниндәй булыр?

Мәскәүҙә дипломатик хеҙмәткәрҙәрҙе һәм сит илдәрҙең төрлө кимәлдәге эксперттарын Башҡортостандың иҡтисади, инвестиция һәм туристик ҡеүәте менән таныштырыу сараһы булып үтте. Унда Рәсәйҙең сит ил эштәре министры, илдең Ишеү слаломы федерацияһының попечителлек советы рәйесе Сергей Лавров менән республика етәксеһе Радий Хәбиров та ҡатнашты.

Сибайҙа тыуған ил именлеге өсөн батырҙарса һәләк булған Сибай филармонияһы бейеүсеһе Илнар Хәтмуллиндың яҡты иҫтәлегенә бағышлап, "Бейеү ҡанаттарында" тигән фестиваль-конкурс үтте.

Башҡорт ҡатын - ҡыҙҙарының милли кейемен француз яулыҡһыҙ күҙ алдына баҫтырыуы ла ҡыйын. Француз яулыҡ, француз ҡушъулыҡ беҙҙең милли кейембеҙҙең айырып алғыһыҙ бер матур, сағыу өлөшө. Сәскәлекәй генә, биҙәкәй генә, ҙур ғына ҡыҙыл ситса яулыҡ һиндә бар икән - һин үҙең дә байһың, сөнки яулыҡ үҙе үк оло мәртәбәгә эйә.

Һалҡын соҡорҙа ятырмын тип уйлаһам, юҡ икән, еңел генә итеп күтәрәләр ҙә, әллә ҡайҙа алып менәләр, кәүҙәң генә аҫта ҡала. "Ошо ағарып ҡатҡан йөҙ, тырпайышҡан, күрһәткес бармағы ырғаҡ кеүек кәкерәйгән ҡулдар минеке инеме ни?" тип аптырап ҡарап тораһың. Күңелде йылытырлыҡ бер нәмә лә юҡ, әлбиттә, тик нимә бар, шуға риза булырға тура килә, сөнки бер нәмә лә үҙгәртә алмайһың.

Кесе Ватан - ул беҙ тыуған, йәшәгән, тәрбиәләнгән, мәҙәни үҙенсәлеген һәм традицияларын үҙләштергән урын. Шуға Кесе Ватан мәҙәниәтенә, милләтеңә, йолаларыңа, ғөрөф-ғәҙәттәреңә, әхлағыңа, атай һәм әсәй быуындарына бәйләнешең булырға тейеш.

Һыуһар һүрәте Рәсәй тарихында билдәле булған беренсе территориаль эмблемалар иҫәбенә инә. Иң элек ул Өфө губернаһы воеводаһының көмөш мисәтенә төшөрөлә.

Өфө халҡын театр сәнғәте менән тәүләп бында һөргөнгә ебәрелгән поляктар таныштыра. 1772 йылда улар өфөләргә үҙҙәре ҡуйған "Пан Бронислав" спектаклен күрһәтә. Ҡыҙыҡлы һәм һис бер көтөлмәгән театраль акт тамашасыларға көслө тәьҫир итә, һәм был провинциаль Өфөлә үҙешмәкәр театр хәрәкәтен башлап ебәреүгә нигеҙ була. Әммә ҡалала беренсе даими эшләүсе театр XIX быуат урталарында ғына барлыҡҡа килә.

Бик һуң ғына Сибай мәғлүмәт үҙәге директоры Булат Кәшфулла улы Әбдрафиҡовҡа шылтыраттым. Ул тәүлектең теләһә ниндәй мәлендә борсоуыма күнеп, өйрәнеп бөткәнгә алды телефонын:

Үткән аҙналағы донъя хәлдәре көтмәгәндә аҙна ахырында башланып киткән һәм БМО-лағы Рәсәй вәкиллеге дипломаты Дмитрий Полянский тарафынан "Яҡын Көнсығыштағы яңы көрсөк" тип аталған хәл донъя йәмәғәтселеген борсоуға һалды: 13 апрелдән 14-енә ҡарай төндә Иран Израилгә ут асты.

Ниҙәр булды, йәмәғәт, беҙҙең менән? Һулаған һауабыҙҙың - еҫен, эскән һыуыбыҙҙың тәмен тоймайбыҙ, гөрләп килгән яҙҙың йәмен күрмәйбеҙ. Әллә заводтарҙан сыҡҡан ағыулы химик төтөн күҙҙәребеҙҙе, еҫ һиҙеү ағзаларын томаланымы? Бик ихтимал, сөнки берәү булмаһа, икенсе берәү саң һуғыр, һулаған һауабыҙ, эскән һыуыбыҙ сифаты хаҡында йәмәғәтселеккә мәғлүмәт еткерер, тейешле органдарҙан яуап талап итер ине.

Ошо көндәрҙә баш ҡаланың Мәҙәниәт һәм ял үҙәгендә "Шаяниум" шаяндар һәм отҡорҙар конкурсына йомғаҡ яһалды. Мәҙәктәре менән күңелдәрҙе күтәргән, дәрт өҫтәгән егерме икенсе тапҡыр уҙғарылған был ярыш Өфөнөң башҡорт телендә шаяртыусы балаларынан 44 команданы туплаған. Шуларҙың бишәүһе финал уйынында сығыш яһаны.

Ошо көндәрҙә Әлшәй районында баланы төрлө яҡлап үҫтереүгә йүнәлтелгән бик файҙалы сара - "Башҡортостан ынйылары" конкурс-фестиваленең финалы булып үтте.

Йәнтүрә тигән ниндәйҙер яугирҙың башҡорт булғанын, француздар менән ниндәйҙер һуғышта ҡатнашҡанын белеү түгел, үҙ атайымдың Бөйөк Ватан һуғышында йөрөп ҡайтҡанын да белмәй инем әле бала саҡта. Мәктәптә уҡый башлағас, нисәнселер класта Йәнтүрә тураһында хикәйә уҡығайныҡ та, бик төшөнөп етмәнем, тасуирланған ваҡиғаларҙы күҙ алдына баҫтыра ла алманым. Тик "бисә, бисәм" тигән һүҙҙәр өсөн оялып ултырғаным иҫемдә ҡалған.