Киләһе йыл - көнсығыш календаре буйынса эт йылы. Йыл бөтөн йәһәттән дә тыныслыҡ һәм гармония осоро буласаҡ, дәүләттәр үҙ-ара берләшәсәк, ул һәр кемгә уңыш килтерәсәк, ти белгестәр. Ә ошо йылда тыуғандар йылға ниндәй өмөттәр бағлай икән? Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры актрисаһы Альбина ДӘҮЛӘТБӘКОВА менән ошолар тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Көнсығыш йондоҙнамә һәр йылды уның символы булып торған теге йәки был йәнлек йә ҡош сифаттары менән ҡылыҡһырлай. Ниһайәт, Эт йылына аяҡ баҫабыҙ. Мәғлүм булыуынса, эттең холҡо ябай һәм бер төрлө генә түгел, ләкин был йән эйәһе менән аралашҡанда күп нәмә үҙебеҙгә лә бәйлелер, шәйт, сөнки эт - кешенең тоғро дуҫы, юлдашы, һаҡсыһы. Шуғалыр ҙа, бәлки, эткә бәйле кеше сифаттары ла ифрат күп бит. Эт кеүек үк, намыҫлы, дуҫлыҡҡа, милли идеалдарыбыҙға, асылыбыҙға тоғро, ғәҙел булһаҡ, йылыбыҙ ҙа беҙгә шундай уҡ изгелектәр менән яуап бирер, моғайын. Әммә шул уҡ ваҡытта был хайуандың кире сифаттары хаҡында ла бик күп тапҡыр халыҡ мәҡәлдәре, әйтемдәре бар: "Эт яманы өрмәй тешләр", "Этте күп ашатһаң, эйәһен тешләй", "Эткә - эт үлеме", "Эткә таяҡ закон" һ.б. Бөгөнгө һөйләшеүҙә беҙ яңы йыл хужаһы - эткә бәйле ҡайһы бер кеше сифаттары һәм мөнәсәбәттәре хаҡында бер аҙ фекер йөрөтөп алмаҡсыбыҙ. Гәзитебеҙҙең әүҙем авторҙары - биология фәндәре докторы Әғләм ШӘРИПОВ, отставкалағы хәрби табип Хәлил ҺӨЙӨНДӨКОВ, Бөрйән районы "Таң" гәзите гәзите журналисы Таңһылыу БАҺАУТДИНОВА менән ситтән тороп әңгәмә ҡорҙоҡ.

Рәсәй империяһын дер һелкеткән, Романовтар династияһын юҡҡа сығарған, ғөмүмән, илебеҙҙе яңы үҫеш юлына борған ваҡиға - 1917 йылғы революцияға 100 йыл тулды. Бөгөнгө көндә был ваҡиғаға Рәсәй йәмәғәтселегендә төрлөсә ҡараштар йәшәп килә. Ҡайһы берәүҙәр, революция сит илдәрҙең булышлығында махсус рәүештә, илде тарҡатыу өсөн эшләнгән сәйәси акт, тип иҫәпләй. Быға дәлил итеп Лениндың немецтәр менән бәйләнешен килтерә. Әммә был инҡилаптың объектив сәбәптәре етерлек була. Тәү сиратта, социаль масьәләләрҙең хәл ителмәүе, сәйәси азатлыҡтың булмауы, милли һәм ер мәсьәләләренең хәл ителмәүе бөтәһе бергә илде ошондай тетрәнеүҙәргә килтерә лә инде. Әйткәндәй, ошондай тезисты быйыл Алмата ҡалаһында ойошторолған "түңәрәк ҡор"ҙа Мәскәү ғалимы, тарих фәндәре докторы А.В. Ганин дә әйтеп үтте.

Кемдер был тормошта инде тапалған бер юлға төшөп ала ла, башын баҫып, ян-яғында нимә барғанын да белмәй ҙә, күрмәй ҙә, ғүмер ахырынаса шул бер һуҡмаҡты тапай ҙа тапай. Ә ул, киреһенсә, һәр яңылыҡты үҙе һынарға, тормоштоң уртаһында ҡайнарға һәм ҡыйыу фекерҙәрен әйтеп кенә ҡалмайынса, уларҙы үҙ елкәһендә татып ҡарарға ынтылыуы, заман менән бер ҡатарҙан атлауы, шул уҡ ваҡытта милләт яҙмышын иңендә йөрөтөүе менән айырылып тора. Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - креатив ҡарашлы журналист, күп балалы атай, уҙған быуаттың 90-сы йылдарында "Йәшлек" гәзите мөхәррире булып эшләгән Артур ИҘЕЛБАЕВ.

Рәхмәт! Йыл буйына өйөгөҙгә "Киске Өфө" гәзитенең сираттағы һаны килеүен көтөп алған, уны һәр хәрефен һөҙә-һөҙә уҡып сыҡҡан, мәғлүмәттәрҙе йә һоҡланып, йә күңел үҫтереп, йәиһә төңөлөп китеүҙән телендә тәнҡит һүҙе уралтҡан, әммә битараф ҡалмаған уҡыусыларыбыҙға рәхмәт. Аҡ ҡағыҙ битендә уҡылғанға битараф ҡалыу уны яҙғандар өсөн ифрат ҡурҡыныс икәнен белә ижад кешеһе. "Киске Өфө" лә бына 15 йыл инде битараф ҡалдыра торғандарҙан түгел икәненә инанып, ошо маҡсатты тайпылмай үтәп ижад ителә бит.

Бала күңеле мөғжизә өмөт иткән мәл - Яңы йыл байрамы етә. Ә бит бала-сағаның хыялдарын тормошҡа ашырыусы төп кеше - атай-әсәй. Ҙур үҫкәнсе эскерһеҙ сабый күңелендә Ҡыш бабайға, мөғжизәгә ышанысты улар һаҡлап тора. Шулай уҡ тап атай-әсәй балаға туған телен өйрәтеп, халыҡтың бай рухи хазинаһына тәүге ишекте асыусы ла. Бөгөн глобалләштереү шарттарында йәшәгән халҡыбыҙ өсөн был да үҙе бер мөғжизәгә тиң күренешкә әйләнә бара бит. Әммә бына шундай аңлы ата-әсәләр, иҫ киткес матур балалары бар милләтебеҙҙең. Ошо көндәрҙә Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты ойошторған Башҡорт теле көндәре сиктәрендә үткән "Эй, ҡәҙерле башҡорт теле" байрам сараһында тап шундай ғаиләләрҙә тәрбиәләнгән балаларҙы күреү бәхете тейҙе.

Күптәр иғтибар иткәндер, 21 декабрҙән "Бирешмә!" тип аталған үҫмерҙәр өсөн беренсе башҡорт сериалы Башҡортостан юлдаш телевидениеһы экрандарына сыҡты.

2006 йылда Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте "Рәсәй рухы" тигән премия булдырғайны. Йыл һайын был премия менән фольклор, йыр һәм бейеү, халыҡ музыка ҡоралдары ансамблдәре, оркестрҙар, сәсәндәр, биҙәү-ҡулланма оҫталары бүләкләнә. Быйыл Сибай сәнғәт колледжы ҡарамағындағы "Урал батыр" сәсәндәр мәктәбе етәксеһе, сәсәниә Асия ҒӘЙНУЛЛИНА конкурстың "Традицион халыҡ мәҙәниәте" номинацияһында билдәләнде. Ул республиканан был премияға лайыҡ булыусы дүртенсе шәхес. Был сәфәре хаҡында Асия Солтан ҡыҙы үҙе һөйләй:

Мәктәп йылдарында физика уҡытыусыһы уны мотлаҡ физик булырға өндәй, ә тарих уҡытыусыһы тарих юлын һайларға өгөтләй. Тарих егетте үҙенә нығыраҡ ылыҡтыра һәм ул мәктәптән һуң Башҡорт дәүләт университетының тарих факультетында белем алыуын дауам итә. Әммә яҙмыш уны бөтөнләй икенсе тармаҡҡа - мәғлүмәт өлкәһенә алып килә. Бөгөн ул Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлыҡ етәксеһе урынбаҫары. Сираттағы әңгәмәсебеҙ - политология фәндәре кандидаты Марат Әсхәт улы ҒӘЗИЗОВ.

Ибн Фаҙлан сәйәхәтнамәһен тикшереү һөҙөмтәһендә тағы шулар асыҡланды: Кесе Быҙаулыҡ ерендә (уның төньяҡ өлөшөндә) илселәрҙең юлы һулға ауыша һәм улар Һамар, Кинәл, Сок (Сух) һәм Ҡондорса йылғалары аша үтә.

Яңы йыл байрамы хужаһы Ҡыш бабай барлығына бәләкәстәр ышанамы? Уны ниндәй итеп күҙ алдына килтерә? Унан бүләккә нимә һорай? Был һорауҙарға яуапты түбәндә табырһығыҙ.

Ошо көндәрҙә Башҡортостан Республикаһы Башлығы Рөстәм Зәки улы Хәмитовтың республика һәм муниципаль киң мәғлүмәт саралары баш мөхәррирҙәре менән осрашыуы булып үтте.

1969 йылдың 16 июле. Түҙеп торғоһоҙ эҫе булыуға ҡарамаҫтан, Флоридала 55 илдән 3 миллион 493 мең журналист һәм космодромдан ситтә тағы ла ярты миллион самаһы халыҡ Йыһан карабының осоп китеүен күҙәтә. Тағы ла йөҙәрләгән миллион кеше был осоштоң тормошҡа ашырылыуын көтөп, зәңгәр экрандарға төбәлә. Нимә шундай ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра һуң? Ошо минутта кеше тәүге тапҡыр Айға осорға йыйына.

"Байыҡ" Республика башҡорт бейеүе бәйгеһе быйыл 10 йыллыҡ юбилейын билдәләне. Ошо уңайҙан декабрь айында Өфөнөң "Башҡортостан" дәүләт концерт залында ҙур байрам концерты үтте. Унда был бәйгелә Гран-при яулаусылар, финалға сығыусылар, Ф. Ғәскәров исемендәге Дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле, "Мираҫ" фольклор йыр һәм бейеү ансамбле, "Сибай" халыҡ бейеүҙәре ансамбле, Стәрлетамаҡ ҡалаһының бейеү театры һәм Мәскәүҙән, Татарстан, Төньяҡ Осетия-Алания, Ҡаҙағстан, Ҡырғыҙстан республикаларынан, Алтай крайынан ҡунаҡтар ҡатнашты.

Бер заман йәмғиәттә ветерандарҙы, хаҡлы ялдағыларҙы, һәләтлеләрҙе, фекерҙәштәрҙе һәм башҡа күп төрлө уртаҡ эштәр һәм уйҙар менән йәшәүселәрҙе берләштереүсе ойошмаларҙың хәле ҡыл өҫтөндә ҡалды. Был, үҙенә күрә, йәмғиәттең тырым-тырағай булып тарҡала башлауының бер күренеше ине. Әммә, бәхеткә күрә, был хата ваҡытында аңлап ҡалынды һәм предприятиелар, учреждениелар янындағы ойошмаларға ҡабаттан йән өрөлдө. Ошо уҡ яҙмыш Бәҙәр Йосопова исемендәге Актерҙар йортонда урынлашҡан БР Театрҙар эшмәкәрлеге союзын да урап үтмәне. Бөгөн Союзды Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Хөрмәтулла Ғаззали улы ҮТӘШЕВ етәкләй, ә Актерҙар йорто директоры вазифаһын Әлиә Дамир ҡыҙы ЯХИНА башҡара. Улар менән дөйөм театр донъяһы тураһындағы һөйләшеү гәзит уҡыусыларға ла ҡыҙыҡлы булыр, тип уйлайбыҙ.

Бөйөк Ваҡыт даръяһының хәҙер инде алыҫта ҡалған 921-922 йылдарында Бағдад ҡалаһынан Ғәрәп хәлифәте илселеге сәркәтибе Ибн Фаҙландың Урта Иҙелгә (Урта Волгаға) сәфәре тураһында бәйән иткән тиҫтәләгән фәнни хеҙмәттәр донъя күргән. Шул хеҙмәттәрҙең иң төплөһө - күренекле тюрколог Әхмәтзәки Вәлидиҙең докторлыҡ диссертацияһы. Был хеҙмәт (уны немец теленән башҡортсаға Марат Исмәғилев ауҙарған) 1997 йылда "Ватандаш" журналының 7-се һанында баҫылып сыҡты. Әхмәтзәки Вәлидиҙең бер фаразы иғтибарымды йәлеп итте.

Күптән түгел Галле менән Өфө ҡалаһының дуҫлашыуына, йәғни Башҡортостан - Германия дуҫлығына 20 йыл тулыу уңайынан Башҡортостандың рәсми делегацияһы Германияға барып ҡайтты. Уны Башҡортостан Республикаһының вице-премьеры Салауат Сәғитов етәкләне. Шулай уҡ делегация составында Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы урынбаҫары Сынтимер БАЯЗИТОВ та бар ине. Бөгөн уның менән һөйләшеүҙе ошо сәфәр тураһындағы мәғлүмәттән башлап, башҡа темаларға ла ҡағылдыҡ.

Тормош шундай уңайлы бөгөн. Ашайым тиһәң - аҙығы, кейәм тиһәң - кейеме бар, йөрөйөм тиһәң - дүрт ҡиблаға юл асыҡ. Әлеге шул аҡсаң ғына булһын. Һәм ана шул аҡсаны булдырыу өсөн тырыша ла инде һәр кем.

Сибай концерт-театр берекмәһенең, йәки, өйрәнгәнсә, филармонияһының халыҡсанлығы хаҡында быға тиклем дә яҙҙылар һәм бынан һуң да яҙырҙар. Әммә улар сығышындағы ҡайһы бер нәмәләр тураһында ҡат-ҡат ҡабатлап торғанда ла яҙыҡ булмаҫ, тип уйлайым.

Минең тыуған яғым Оло Эйек йылғаһы буйында "ынтымат кеше" тигән һүҙ бар: ул бик һирәк яңғырай, сөнки ундай һүҙгә тура килгәндәр ауылға берәү булһа - бик яҡшы. Ынтымат - йыйнаҡ, аккурат, алдан хәстәрле һәм маҡсатына ынтылышлы, тигәнде аңлата. Ысынлап та, ҡомартҡыны таныған, һаҡлаған, уның асылын, дәрәжәһен, әһәмиәтен аңлаған, әләф-тәләф итмәгән, кәрәк урыны-ваҡытында йәтешле ҡуллана белгән ынтымат кешеләр халыҡ араһында айырылып тора.