Күптән түгел Сибайҙың "Сулпан" балалар театрында "Ҡанифа юлы" спектакленең премьераһы булды. Башҡортостандың 100 йыллығына арналған пьесаның авторы - драматург Сәрүәр Сурина, режиссеры - Зиннур Сөләймәнов. Спектаклгә үҙ өлөшөн индергән һәр кем - автор, режиссер, художество етәксеһе, актер, композитор, хореограф, яҡтыртыусы үҙ маҡсатына өлгәште - тамашасылар залдан битараф сыҡманы.

Ер яралыу тураһындағы бер һинд легендаһында һүрәтләнгәнсә, Аллаһы Тәғәлә ҡабырсаҡ яһап, уны диңгеҙ төбөнә төшөргән. Ҡабырсаҡ эсендәге йән эйәһенә шундай ҡыҙыҡһыҙ тормош бүләк ителгән: ул көн дә бер үк эште ҡабатлай - ҡабырсаҡты асып, бер аҙ диңгеҙ һыуы эсә лә, уны ҡабат ябып ҡуя.

Балан һүҙен ишеткәндә, бала саҡтың яҡты хәтирәләре иҫкә төшә, суйын сүлмәктә быҡтырылған балан күҙ алдына килә. Эйе, балан - ул беҙҙең бала саҡ ризығы. Табында ҡаҙы, ҡымыҙ, ҡорот, бал кеүек ризыҡтарыбыҙ менән бер рәттән урын алырға тейешле хан һыйына торошло милли ризыҡтарыбыҙҙың береһе һуңғы йылдарҙа, бигерәк тә йәштәр араһында, лайыҡһыҙ рәүештә онотолоп бара...

Варикоз - веналарҙың варикоз киңәйеүен халыҡ шулай тип йөрөтә. Сеймәләгән йомғаҡ шикелле ул. Ҡара ҡан тамыры төйөндәрен нисек "һүтергә"? Бик мәкерле һәм хәүефле был сирҙән нисек һаҡланырға? Уны дауалауҙа ниндәй ысулдар ысынлап та эшләй, ә ҡайһылары юҡ? Ошо һәм башҡа һорауҙарға ҡан тамырҙары хирургы, "Заманса флебология клиникаһы" табибы Илдар ӘХМӘТЙӘНОВ менән яуап эҙләйбеҙ.

Ошо көндәрҙә баш ҡалала Башҡорт телендә фекер алышыу (дебат) уйындарының финалы үтте, унда республиканың төрлө төбәктәренән 12 команда ҡатнашты.

Башҡортостан - иҫ китмәле тәбиғәт ҡомартҡылары иле. Мөһабәт тауҙар, ҡара урмандар, томбойоҡло күлдәр, шыуышып барған йыландай бормаланып аҡҡан йылғалар, сал ҡылғанлы далалар - бына ошо йәшәйешебеҙгә йәм өҫтәп, күңелдәрҙе нурландырып тороусы тәбиғәт күренештәренән башҡа тыуған яҡты күҙ алдына ла килтереп булмай. Һәр көйөлдө үҙ һаҙлығын маҡтар, тип әйтергә һис бер ерлек юҡтыр: Башҡортостаныбыҙға тәүләп килгән ҡунаҡтар беҙҙең тәбиғәт мөғжизәләре менән һоҡланмай булдыра алмай.

18 декабрҙә Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров Өфөнөң "Торатау" Конгресс-холында Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайға Мөрәжәғәтнамә менән сығыш яһаны.

Радий Фәрит улы Мөрәжәғәтнамәнең Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаттарына ғына түгел, ә тотош Башҡортостандың 4 миллион халҡына ла төбәлгәнен, үҙ эшенең төп йүнәлеше булған мохтаждарға ярҙам итеү, һәр кеше хаҡында хәстәрлек, тормош кимәлен яҡшыртыу кеүек сараларҙың әлеге документта ла сағылдырыласағын билдәләне. "Мин кешеләр хаҡында һөйләйәсәкмен!" тип иҫкәртте ул башта уҡ. Артабанғы сығышында ул әленән-әле республиканың төрлө өлкәләрҙә хеҙмәт иткән фиҙаҡәрҙәре миҫалын телгә алды, уларҙы аяғүрә баҫтырып, залдағыларҙан алҡышлатты. Уның: "Бөгөн мин республикала законлы һәм демократик власть алышыныуы традицияларын нығытыу, үҙебеҙҙән алда эшләгән кешеләргә ихтирамлы мөнәсәт хаҡында әйткем килә. Өлкән быуынға айырым хөрмәт хаҡында", - тип, Башҡортостандың тәүге Президенты Мортаза Ғөбәйҙулла улы Рәхимовҡа ла, Рәстәм Зәки улы Хәмитовҡа ла рәхмәт белдереүе, бөтөн залдың уларҙы аяғүрә баҫып алҡышлауы айырыуса тулҡынландырғыс мәл булды.

Республика Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров "Торатау" геопаркын булдырыу тураһындағы Указға ҡул ҡуйҙы. Артабан геопарк ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы объекттары исемлегенә индереүгә дәғүә итәсәк. Гәзит уҡыусыларыбыҙ иғтибарына ошо ҡарар тураһындағы фекерҙәрҙе еткерәбеҙ

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты һәм БР Мәғариф министрлығы тарафынан ойошторолған Башҡорт теле көнөнә арналған сара республиканың төрлө төбәктәренән башҡорт теле буйынса конкурстарҙа еңеү яулаған ике йөҙҙән ашыу баланы Өфөгә йыйҙы.

Өфө районындағы Шамонино ҡасабаһы үҙе бер күренеш ул. Баш ҡала эргәһендәге күбеһенсә башҡорттар менән нигеҙләнгән беренсе ауыл. Барлыҡҡа килде лә, етеҙ генә итеп ҙурайып та китте. Ауылдың урамдарынан үтеүе күңелле, бөтөн йорттар ҙа яңы, бар ерҙә таҙалыҡ, иркенлек. Ә инде иң түбәлә балҡып ултырған мәктәп был ауылда ғына түгел, бөгөн республикала ла шундай уҡ күренеш булырҙай. Асылған йылы 115 баланы ҡабул иткән булһа, быйылғы уҡыу йылына 855 уҡыусыны һыйҙырған. Мәктәп - күҙ өҫтөндәге ҡаш. Һәм ошондай белем биреү учреждениеһын етәкләүе еңелме ул? Ниндәй урын биләй бөгөн мәктәп йәмғиәттә? Хәҙерге мәктәп менән ата-әсәләр ниндәй мөнәсәбәттә? Был һорауҙарға Шамонино ауылы урта белем биреү мәктәбе директоры Рәшиҙә Әҙеһәм ҡыҙы Мостафина яуап бирә.

Һуңғы йылдарҙағы рухи күтәрелеш осоронда йәштәребеҙ спортҡа ла йөҙ борҙо. Бығаса ят булған спорт төрҙәре буйынса алдынғылыҡ яулаған милләттәштәребеҙ хаҡында интернеттан һәм башҡа мәғлүмәт сараларынан уҡып-күреп-белеп торабыҙ. Ҡыуаныслы хәл, әлбиттә. Һәм был башы ғыналыр, тип уйлайбыҙ. Ә шулай ҙа нимә беләбеҙ беҙ спорт һәм спортсылар тормошо хаҡында? Спорт төрҙәренең файҙаһы һәм зыяны хаҡында? Милләттәргә хас спорт төрҙәре тураһында, мәҫәлән? Ошолар хаҡында республикабыҙ һәм Рәсәй кимәлендә билдәле булған спортсылар (шулай уҡ тәжрибәле педагогтар) - Башҡорт дәүләт аграр университетының физик тәрбиә кафедраһы мөдире Руслан БИКЕМБӘТОВ һәм баш ҡалабыҙҙың олимпия резервындағы "Өфөлө" спорт мәктәбе директоры Фуат ДӘМИНДАРОВ менән һөйләштек.

"Йөрөгән аяҡҡа йүрмә эләгә", тигәндәй, йөрөп ятһаң, мотлаҡ берәй ҡыҙыҡлы хәлгә йәиһә сетерекле осраҡҡа тап булаһың бит ул. Хәлдәрҙең ундайҙары ғәҙәттә ер-һыу, урман-ҡырҙар менән бәйле була.

Тәбиғәттең һәр миҙгеле үҙенсәлекле. Ҡышын, мәҫәлән, рәхәтләнеп ҡарҙа аунарға, боҙҙан йәки ҡарҙан хыялыңда йөрөгән матур һарай төҙөргә, сана-саңғы шыуырға, сәкән һуғырға мөмкин. Бигерәк тә ауыл балаларына был йәһәттән хөрриәт - иркенлек, киңлек! Хатта хоккей ҡумтаһы юҡ тип аптырарға ла түгел - йылға өҫтөн ҡарҙан көрәп, һепереп таҙарттыңмы, бына тигән һырғалаҡ була ла ҡуя... Ине...

Үткән аҙнала "Башҡортостан сода компанияһы" өсөн сеймал базаһы итеп Ҡуштау һайланған", тигән хәбәр бар йәмәғәтселекте тетрәндерҙе. Кемдәрҙер ошо ҡарар арҡаһындаТоратау менән Йөрәктауға һәр төрлө хужалыҡ эшмәкәрлеген алып барыуҙы тыйған федераль һәм халыҡ-ара һаҡланған статус бирелеүе өсөн ҡыуанысын белдерҙе, күпселек ҡарарҙы хупламаны һәм, башҡа шихандар менән бергә Ҡуштау ҙа һаҡланып ҡалырға тейеш, тип күтәрелде. Был шау-шыу тыуҙырған ҡарарға нисек киленгән һуң?

Атайҙар һәм балалар, ололар һәм йәштәр араһындағы мөнәсәбәт тә халыҡтар өсөн борон-борондан актуаль мәсьәлә булып килә. Йәш быуындың һәм ҡарттарҙың донъяға ҡарашында йыш ҡына осраған айырмалыҡтары илдәге сәйәсәттең һәр саҡ үҙгәреп тороуы һәм тормошобоҙҙоң төрлөләнә килеүе менән бәйле булһа кәрәк.

Республиканың 100 йыллыҡ юбилейына әҙерлек сиктәрендә башҡорт театрҙары репертуары яңы әҫәрҙәр менән тулылана. М. Кәрим исемендәге Милли йәштәр театрында Зәйнәб Биишеваның "Кәмһетелгәндәр" романы буйынса ҡуйылған спектакль премьераһы ла шундайҙар рәтенән. Был романдың сәхнә тормошо менән "йәшәй" башлауына режиссер Мәсәлим Күлбаев, инсценировка авторы Владимир Жеребцов, рәссам Юлиә Ғиләжева, хореограф Рәмизә Мөхәмәтшина, композитор Ришат Сәғитов сәбәпсе булды.

Йәнә ҡыш ҡыш килеп етте һәм ауылдарҙа һуғым һуйыуҙар башланды. Был халыҡтың туҡ, мул табынлы, көр кәйефле осоро. Нимә генә тигәндә лә, башҡорттоң тамағы ит менән туя бит инде. Был ҡанға һеңгән ғәҙәтте бер нисек тә онотоп булмай. Ит ашауҙың ниндәй генә зыянын уйлап табып яҙһалар ҙа, боҫорап бешкән ит еҫенән ауыҙ һыуы ҡойолоп китә шул.
Ҡалала йәшәүселәр ҙә "һуғымға" тигән һылтау менән ауыл яғына шыла ошо мәлдәрҙә. Һуғымда ҡатнашып йөрөмәгән хәлдә лә, ауыл табындарында бер ултырып һыйланыу үҙе бер ғүмер була. Ҡарын-ҡарталы, эсәк-ҡарынлы, ҡаҙы-тултырмалы, өлөш-өлөш итле һәм тоҙлоҡло һурпалы һуғым аштарына саҡырышыуҙар, ҡыҫтап-ҡыҫтап һыйлауҙар, һоғондорошоуҙар, уйын-көлкөлө, йыр-бейеүле мәжлестәр башланды.

Ижадсы өсөн уның баш ҡалаламы, әллә унан ситтәме йәшәүе мөһим түгел. Быны беҙ республикабыҙ ҡалаларында урынлашҡан башҡорт театрҙарына ҡарап ҡына ла әйтә алабыҙ. Киреһенсә, уларҙа береһенән-береһе ҡыҙыҡлы премьералар сығып тора, уларҙың спектаклдәре Рәсәй буйынса иң яҡшылар исемлегенә инә. Актер Рафаэль ҒӘЙНУЛЛИН менән бөгөн Салауат дәүләт башҡорт театры тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Башҡортостандың халыҡ шағиры, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Рауил Төхвәт улы БИКБАЕВты абруйлы юбилейы алдынан һөйләшеүгә саҡырҙыҡ та, буш ваҡытын тап итә алмай аҙапландыҡ. Осрашыуҙары, эштәре, бара торған, китә торған, оса торған ерҙәре күп, көндәре ике аҙна алға планлаштырылған булып сыҡты. Шулай ҙа көн дә шылтыратам да, "Рауил ағай, күрешәйексе", тим. "Бына бит хәлдәр ҡалай, ҡыҙҙар "күрешәйек" тип саҡырып торғанда ла килеп булмай", тип шаяртып һуҡрана аҡһаҡал. Шулай ҙа уға бер мәшәҡәтле көнөн бүлеп, беҙҙең редакция ҡунағы булырға яҙҙы. Һәм, әлбиттә, уның менән һөйләшеү үҙе бер ғүмер булды.

Тарих фәндәре докторы, профессор Нияз Мәжитов үҙе тере саҡта Өфө ҡалаһының үҙәк өлөшөндәге ҙур археологик асыш тураһында бихисап хеҙмәттәр яҙҙы, мәғлүмәтте Башҡортостан һәм Рәсәй йәмәғәтселеге иғтибарына еткерә торҙо. Нияз Ғәбделхаҡ улы 2006-2007 йылдарҙа Пушкин урамының түбәнге кварталдарында урынлашҡан Өфө-II ҡаласығында алып барылған археологик ҡаҙыу эштәре һөҙөмтәһендә табылған ҙур ултыраҡ ҡалдыҡтарын (ҡәлғә стенаһы, торлаҡ урындары, тимер иретеү мейестәре, ювелир оҫтаханаһы, бик күп табыштар, шул иҫәптән XIV быуат аҡсалары) тикшертеү өсөн ваҡытында Мәскәүҙән һәм Ҡаҙандан юғары квалификациялы белгестәрҙән торған ирекле эксперттар төркөмө саҡырыуға өлгәште. Улар археологик ҡаҙылма материалдары менән ентекләп танышҡас, был ҡаласыҡтың V быуаттан алып XVI быуат баштарына тиклем өҙлөкһөҙ кеше йәшәгән ҙур ултыраҡ (ҡала) цитаделе (кремле) булыуы тураһында һығымта яһаны. Нияз Мәжитовтың гәзит уҡыусылар иғтибарына тәҡдим ителгән был материалы Өфө-II ҡаласығы тарихы һәм башҡа башҡорт ҡалалары тураһында.