Сибай ҡалаһында XIII "Ирәндек моңдары - 2016" Төбәк-ара башҡорт йырын башҡарыусылар конкурсы үтте. Өс көн буйы барған был сара сиктәрендә шулай уҡ "Ирәндек батыры-2016" спорт фестивале, Милли кейем көнө ойошторолдо.

5-cе ҡала клиник дауаханаһы былтыр үҙенең 55 йыллығын билдәләне. Ул үҙәктә - Совет районы территорияһында - урынлашҡанлыҡтан, ҡала халҡында ҙур һорау менән файҙалана һәм 46 мең кешегә медицина ярҙамы күрһәтә. Шулай уҡ дауахана ҡарамағында травмпункт, ҡатын-ҡыҙҙар консультацияһы бар. Улар ҡаланың көньяҡ өлөшө халҡын, дөйөм алғанда йылына 300 меңдән ашыу кешене хеҙмәтләндерә. Быйылдан башлап дауалау учреждениеһына тағы бер структураны - 40-сы поликлиниканы ҡушалар. Дауахана эшмәкәрлегенең төп йүнәләштәре һәм башҡа мәсьәләләр буйынса һөйләүен һорап, уның баш табибы Андрей ПАЛТУСОВҡа мөрәжәғәт иттек.

Башҡорт халыҡ кейеменә ҡарата һуңғы ваҡытта күҙәтелгән ҡыҙыҡһыныу тураһында яҙғайныҡ инде. Район һәм республика күләмендә үткән саралар был фекерҙе ныҡлап раҫлай. Байрамдарҙа төрлө райондар һәм ауылдар ҡорған тирмә ихаталарында ниндәй генә кейем өлгөләре күрһәтелмәй. Тимәк, һаҡлана һәм үҫеш таба халҡыбыҙҙың кейем тегеү традициялары! Яҡын киләсәктә сәхнә өсөн кейем тегеүселәр ҙә халҡыбыҙҙың онотолоп барған милли кейем өлгөләрен файҙаланыр, ә байрамдарға ябай тамашасылар ҙа халыҡ кейеме кейеп йөрөй башлар, тигән ышаныс бар.

Ғәҙәттә, ижади һәләтте тик матур әҙәбиәткә һәм сәнғәт өлкәһенә генә ҡағылған төшөнсә булараҡ аңлайҙар: шиғыр яҙа белеү, йыр ижад итеү, матур һүрәт төшөрөү һ.б. Ә ысынында иһә был төшөнсә "ижад" һәм "ижади эшмәкәрлек" менән ныҡ бәйләнгән. Кешенең төрлө өлкәләге эш-хәрәкәтен, үҙ-үҙен тотошон күҙәтеп, эшмәкәрлектең ике төрөн айырып күрһәтәбеҙ. Береһе - репродуктив эшмәкәрлек (ул беҙҙең хәтеребеҙ менән бәйле), йәғни кешенең элек барлыҡҡа килгәнде ҡабатлауы. Бынан тыш, кешенең ижади эшмәкәрлеген билдәләп китергә кәрәк. Ул үткәндәрҙе ҡабатлау ғына түгел, ә яңы образдар, яңы моделдәр тыуҙырыуҙы күҙ уңында тота. Бының нигеҙендә ижади һәләт ята. Редакциябыҙҙың сираттағы ҡунаҡтары - Ләлә Камалитдинова һәм Әлфир Дәүләткирәевтың башҡарғанын мин репродуктив ижад тип атар инем. Сөнки улар тыуҙырған өлгөләр ысынлап та беҙҙең хәтерҙе терелтә, хатта ҡайҙалыр күмелеп йоҡлап ятҡан төпкө аң тулҡындарын тирбәтеп ебәргәндәй. Улар икеһе лә башҡорт сувенирҙары яһаусы оҫталар.

Гәзит уҡыусылар иғтибарына Санкт-Петербург архивында һаҡланған "Национальный вопрос во внутренней политике царизма. Конец 19-го начало 20 вв" тип аталған материалдар йыйынтығындағы башҡорттарға ҡағылған мәғлүмәттәрҙе тәҡдим итәбеҙ.

Өфөлә етенсе тапҡыр үткәрелгән "Һаумы, һаумы, әкиәт!" донъя халыҡтары әкиәттәрен башҡорт телендә башҡарыусыларҙың ҡала конкурсына йомғаҡ яһалды. Иленең ырыҫы, халҡының киләсәге булған аҡыллы, һүҙгә оҫта балалар Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театрының тамаша залында күркәм байрам ойошторҙо. Ололар ҙа, кескәйҙәр ҙә конкурсанттар менән бергә серле, мажаралы һәм мауыҡтырғыс әкиәт иленә сәйәхәт итте.

Һеҙ беләһегеҙме, йәмәғәт: Рәсәйҙә ярлы пенсионерҙар юҡ икән дә баһа! Ысын-ысын, был турала бына яңыраҡ ҡына РФ Хеҙмәт һәм социаль яҡлау министры Топилин әфәнде прәме күҙгә бәреп әйтте.

Уйламай һөйләгән - ауырымай үлгән. Дәлилдәрһеҙ популистик был һүҙҙәренән һуң Топилинды интернет донъяһы нәфрәт диңгеҙенә батыра яҙҙы. "Капиталист министр" тип әрләп тә бөттөләр. Ысынлап та, Топилиндың белдереүҙәре ҡараға аҡтан ямау һалырға маташыу һымағыраҡ булды шул. Хәлебеҙ хатта ошо мәсьәләләргә битараф кешенең дә күҙенә ап-асыҡ күренеп тора: торлаҡ-коммуналь хеҙмәттәр өсөн, бигерәк тә аҙыҡ-түлеккә хаҡтар икеләтә тип әйтерлек артты. Пенсия ла шул тиҙлектә арта торһа, ни әйтер инең дә...

Ниһайәт, "Киске Өфө" гәзитенең "Вконтакте" социаль селтәрендәге "Башстатус" төркөмө менән берлектә иғлан иткән "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһының тәүге ҡатнашыусылары төрлө әҫәрҙәрҙе уҡырға тәҡдим итә башланы.

...Ут күбәләгендәй ғәйеп була
Имән ярҡаһындай ир-аттар...
(Рәйес Түләк. "Яныу" поэмаһы).

Күптән түгел етмештең дүрте менән барған бер ағайҙан уның синыфташтары тураһында, уларҙың иҫәнлеге хаҡында ҡыҙыҡһындым.
- Ҡайҙан ғына иҫән булһындар, мәктәпте тамамлағаныбыҙға ла илле алты йыл була бит, - тине ағай. - Класташтарымдың өсәүһе гүр эйәһе инде. Уларҙың баҡыйлыҡҡа киткәненә лә ете-һигеҙ йылдар самаһы булалыр.
- Өсәүһе?.. - ишетһәм дә ҡабатлап һораным.
- Эйе. Ә ҡалғандарыбыҙ бар, әлхәмдүлилләһ, һирәк-һаяҡ ҡына булһа ла осрашып торабыҙ...

Милли кейем, уны тергеҙеү тураһында матбуғат биттәрендә байтаҡ яҙылды. Бөгөнгө көндә был өлкәлә эшләүселәрҙең һаны ишәйә, милли стилдә тегелгән костюмдар етештереү менән шөғөлләнгән предприятиелар арта бара. Бигерәк тә бар райондарҙа ла эшләп килеүсе Ағинәйҙәр ҡорҙары ағзаларының үҙ ерлектәре, үҙ ырыуҙары үҙенсәлегенә яраштырып, милли кейемдәр тегеп алып кейеп йөрөүе оло маҡтауға лайыҡ.

Гәзит уҡыусылар иғтибарына Санкт-Петербург архивында һаҡланған "Национальный вопрос во внутренней политике царизма. Конец 19-го начало 20 вв" тип аталған материалдар йыйынтығындағы башҡорттарға ҡағылған мәғлүмәттәрҙе тәҡдим итәбеҙ.

Республика башҡорт лицей-интернаты 1992 йылда 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатының башҡорт-төрөк бүлеге булараҡ асыла. 1993 йылдың сентябренән Республика башҡорт-төрөк лицейы тип атала башлай. Әлеге көндә йөрөткән атамаһы белем усағына 2003 йылда бирелә.

әммә балаңдан алда үҙең ныҡышмал бул, уның рухын нығыт, дәртләндер, талап ит, алдына оло маҡсаттар ҡуй

Асҡар һәм Эрик Хәмзиндар хаҡында ишеткәнем бар ине. Фехтованиеның рапира менән алышыу төрө буйынса Рәсәйҙең спорт мастерҙары, күп тапҡырҙар Башҡортостан, Рәсәй, Европа, Донъя Кубоктары этаптары призерҙары, Рәсәй йыйылма командаһының төп төркөмө ағзалары булған был егеттәрҙең уңыштары хаҡында интернет селтәрҙәре аша хәбәрҙармын. Сираттағы ярыштарҙан һуң Өфөгә тыуған йортҡа ҡайтҡан егеттәрҙе атайҙары Хәлил Ғәббәс улы ХӘмзин менән бергә редакциябыҙға ҡорға саҡырҙыҡ.

Май айы - сәнғәт усаҡтары өсөн бик яуаплы мәл. Тап ошо ваҡытта ижад миҙгелененә йомғаҡтар яһала, ғәҙәттә, яңы премьералар тәҡдим ителә.

М. Кәрим исемендәге Милли йәштәр театры 26-сы ижад миҙгелен "Аҡса булһа бер муҡса..." (М. Багаев, реж. А. Йыһаншин) музыкаль комедияһы менән тамамлап өлгөрҙө инде. Театрҙың матбуғат хеҙмәте хәбәр итеүенсә, театрҙың башҡорт труппаһы өсөн идажи миҙгел бик ҡыҙыҡлы үткән, улар төрлө фестивалдәрҙә, семинарҙарҙа ҡатнашҡан, гастролдәргә сыҡҡан. Труппа яңы ижади көс - Салауат башҡорт драма театры актерҙары Гөлнара Сабитова һәм Вадим Ҡылысов менән тулыланған. "Аҡса булһа бер муҡса..." спектакле миҙгелдең иң сағыу спектаклдәренең береһе, уны өлкәндәр ҙә, йәштәр ҙә яратып ҡарай. Әлеге мәлдә театр был спектакль менән Белорет, Бөрйән, Әбйәлил райондарында гастролдәрҙә йөрөй. Яңы миҙгелдә режиссер Азат Йыһаншин А. Камюҙың "Калигула" трагедияһын, режиссер Рөстәм Хәкимов А. Цагарелиҙың "Ханума" музыкаль комедияһын тәҡдим итмәксе.

Яҙғы ташҡындар яҡынлашыу менән санитар-эпидемиологик хеҙмәттәр төрлө инфекцияларҙың таралыуына юл ҡуймау өсөн иҫкәртеү сараларын башланы. Сөнки совет власы ойошторолоуҙан алып халыҡ һаулығы тураһында хәстәрлек иң алғы планға ҡуйыла, ул ваҡытта Өфөлә ҡала халҡы араһында холера һәм сабыртмалы тиф сирҙәре киң таралған була. Ошо сирҙәрҙе дауалау маҡсатында 1910 йылда республикала беренсе инфекцион дауалау учреждениеһы асыла. 1915 йылда уға инфекцион дауахана исеме бирелә һәм ул бөгөнгәсә ошо атамаһын һаҡлап килә. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында иһә бында яралы һалдаттарҙы дауалау өсөн госпиталь ойошторола. Һуғыштан һуң дауахана киңәйтелә, 1957 йылдан алып ул оҙаҡ йылдар сысҡан биҙгәген диагностикалаусы һәм дауалаусы берҙән-бер дауахана булып тора. 1981 йылда унда заманса аппаратура менән йыһазландырылған реанимация хеҙмәте ойошторола. Бөгөн учреждениела дөйөм алғанда 510 урынға иҫәпләнгән 12 клиник, шулай уҡ 4 практик бүлек бар. Бөгөн редакция ҡунағы - баш ҡаланың 4-се инфекцион клиник дауахананың баш табибы Радик ҒӘЛИМОВ менән сәләмәтлегебеҙгә хәүеф янаған йоғошло ауырыуҙар тураһында һөйләшәбеҙ.

Мәктәптәрҙә Берҙәм дәүләт имтихандары башланырға тора. Шуға ла мәктәпте тамамлаусы балаларҙың да, уларҙың ата-әсәләренең дә үҙенсәлекле бер тулҡынланыу, ҡурҡыу, борсолоу кисергән мәле. БДИ шул тиклем дәрәжәлә ҡурҡынысмы? Ундай һынауҙар мәлендә үҙеңде ышаныслы тотоу өсөн ни эшләргә? Ошо һәм башҡа һорауҙарға яуап табыу маҡсатында бөгөн беҙ редакциябыҙға "Олимпия" репетиторлыҡ үҙәге белгестәрен - математика уҡытыусыһы Вадим НИҒМӘТУЛЛИНды, физика уҡытыусыһы Вәхит БАҒЫШАЕВты, Республика башҡорт лицей-интернатының химия уҡытыусыһы Айнур ҒҮМӘРОВты әңгәмәгә саҡырҙыҡ.

Ошо көндәрҙә Учалы районы ағинәйҙәре Көсөк ауылында легендар батырыбыҙ Муса Мортазинға арналған Хәтер кисәһе уҙғарҙы. Был ауылда батырыбыҙҙың музейы ойошторолған. Унда Муса Мортазиндың ҡустыһы Ибраһим хаҡында ла байтаҡ материалдар урын алғанын күреп, ошо шәхес хаҡында үҙем белгәндәрҙе һөйләмәксе булдым.

Бөйөк күрәҙәсе Ванганың: "Рәсәй, тереләр менән үлеләр бер сафҡа баҫҡас, ҡабат ҡеүәтен тергеҙәсәк", - тигән һүҙҙәрен һәр кем үҙенсә аңлатырға тырыша, әммә 9 Май - Еңеү көнөндә илебеҙ ауыл-ҡалалары буйлап "Үлемһеҙ полк" сафтары үтеүе барыбер ҙә күңелдәрҙә өмөт уятыр бер хәҡиҡәткә ишаралай һымаҡ. Халыҡ ошондай гражданлыҡ-патриотик акцияларҙы күтәреп ала икән, тимәк, уларҙа донъяны, тормошто яҡшыртыр, йәшәйешебеҙҙе дауам итер көс-ҡеүәт етерлек.

Ер һатыу, йәштәрҙең ауылдан китеүе, ауыл иҡтисадының көрсөккә терәлеүе, эшһеҙлектең һәм эскелектең сәскә атыуы - был хәүефле темаларҙы "Киске Өфө" гәзите даими күтәрә килә. Милләт бишеге ауыл булғанға күрә, бындай эстәлекле мәҡәләләрҙе уҡыуы ауыр. Иманым камил: тыуған төйәгенә ҡайтҡан һәр кем, сәселмәгән баҫыуҙарға, элекке дөйөм хужалыҡтың производство базаһы урынында ҡалған харабаларға бағып, үҙенә "Нишләп?" тигән һорау бирә һәм яуабын таба алмай.

Күптән түгел "Мираҫ" йыр һәм бейеү фольклор ансамбле илебеҙҙең мәҙәни баш ҡалаһында сығыш яһаны. Санкт-Петербургта мосолман мәҙәниәте көндәре сиктәрендә үткән Башҡорт мәҙәниәте көнө сараһына улар бик бай тамаша бүләк итте. Рәсәй ҡалаларын, Европаны урап сыҡҡан ансамбль Санкт-Петербургта тәүге тапҡыр булды. Концерт алдынан И.И. Газа исемендәге Мәҙәниәт һарайының фойеһында халыҡ кәсепселеге сувенирҙары, Башҡортостан тураһындағы мәғлүмәт һәм фотокүргәҙмәһе, милли ашамлыҡтар һәм башҡорт балы йәрминкәһе үткәрелде.