Заманында табип һөнәрен һайламаһа, ул бөгөн, һис шикһеҙ, әллә нисә китап авторы - танылған яҙыусы йәки олпат журналист булыр ине. Хәйер, ул бөгөн дә, әлбиттә, ҡыҫҡа ғына ваҡыт эсендә танылған журналист кимәленә күтәрелә алды.

Урыҫ телмәр әйләнешендә йөрөп ятҡан "Туҡмай икән, тимәк, ярата" тигән бер әйтем, ғәҙәттә, иренән йәберләнеп йәшәүсе ҡатын-ҡыҙҙы йыуатыу өсөн, ә дөрөҫөрәге, ҡатынын туҡмаусы ир ҡылығын аҡлау рәүешендәрәк ҡулланылыуын беләбеҙ. Асылда иһә, бының һис кенә лә дөрөҫлөккә тап килмәгәнен дә яҡшы аңлайбыҙ.

Күңелемде бушлыҡ биләп алмаһын, тип, саҡ ҡына ваҡыт тапһам, шиғырҙар уҡырға яратам мин. Улар йәнде дауалай, көс-ғәйрәт өҫтәй. Бына бөгөн ҡулыма Рәми Ғариповтың шиғри йыйынтығын алдым. "Бер ҡыл" шиғырынан өҙөктө күсереп яҙам:

Ошо көндәрҙә баш ҡалала Туған тел һәм әҙәбиәт уҡытыусыларының төбәк-ара форумы уҙғарылды. Унда Башҡортостан, Татарстан, Пермь крайы, Ырымбур һәм Силәбе өлкәләренән 280-дән ашыу мәғариф хеҙмәткәре ҡатнашты. Ике көн дауам иткән сараға йомғаҡтар "Торатау" Конгресс-холында Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров ҡатнашлығындағы түңәрәк ҡорҙа яһалды.

Сентябрь етеп, көндәр ҡапыл һыуытып ебәрһә лә, күңелдәрҙе йылытыр мәл был: Башҡортостандың сәнғәт донъяһы йәнләнә, театр-филармониялар оҙайлы ялдан һуң үҙ ишектәрен аса. Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы ла ошо дөйөм шау-шыуға ҡушылып, тамашасыларын төрлө матур саралары менән көтөп тора. Шуларҙың береһе 29-30 сентябрь көндәрендә уҙғарыласаҡ "Ел тыуҙырған моң" II Халыҡ-ара этник музыка ҡоралдары фестивале. Уның тураһында Башҡортостандың Халыҡ музыка ҡоралдары милли оркестрының баш дирижеры һәм художество етәксеһе Линар Дәүләтбаев менән филармонияның Реклама һәм йәмәғәтселек менән бәйләнеш бүлеге етәксеһе Ирина Захарованан һораштыҡ.

Күңел йылылығы менән үҙенә тартып торған Гөлсирә Ғаҡил ҡыҙын Учалы районында белмәгән кеше юҡтыр ҙа. Бик күп быуын балаларының беренсе уҡытыусыһы булһа, икенселәренә ауыл советы етәксеһе, кемгәлер яҡын туған, изге күңелле кәңәшсе, йәмәғәт эштәрен йөкмәгән абруйлы ауылдаш, хөрмәтле Ағинәйҙәр ҡоро етәксеһе булараҡ та танылған шәхес.

Миңә үткән көҙ биш йәш тулды. Ҙурайып барам инде. Өр-яңы йылдың иң беренсе көнөндә йылы кейенеп тышҡа сыҡтым. Урам ғәҙәти булмағанса шау-гөр килә ине. Көтмәгәндә кемдер һөрән һалды:
- Һебә килә! Һебә-ә! Китегеҙ юлдан!

Әбйәлил районы Ҡырҙас ауылында йәшәп ятыусы, ғүмере буйы ауыл хужалығында баш агроном булып эшләп, бер үк ваҡытта Башҡортостан Яҙыусылар берлеге ағзаһы булараҡ әүҙем ижад итеүсе, бер нисә китап авторы Иҙрис МӨҘӘРИС-НОҒМАНОВҡа өс һорау бирҙек. Әңгәмәлә өсәүгә генә түгел, күп һорауҙарға яуап алынғандай булды.

Үткән яҙ, өйҙә үҫтергән помидор үҫентеләрен, ғәҙәтемсә, баҡсама алып барып, парник түтәленә ултырттым һәм өҫтөн ябып ҡуйҙым. Әммә иртәгәһен асып ҡараһам, әлеге үҫентеләремдең бер-икеһен олононоң төбөнән үк ниҙер ҡырҡып, ашап киткән. Унан артабанғы көндәрҙә лә шул уҡ хәл ҡабатланды. Ҡырҡылған помидорҙар унға яҡынлашты. Аптырағас, кәңәш һорап, күрше-тирәгә мөрәжәғәт иттем. Ғүмер буйы баҡса үҫтереп өйрәнгән мәрйә халҡы ошо өлкәлә уны-быны күп белә бит инде…

Үҙ эшен асыусылар был өлкәгә төрлөсә килә, ләкин уларҙың барыһын да үҙ көсөнә ышаныс, маҡсатына ынтылыш алға әйҙәй. Бөгөнгө әңгәмәсем - Силәбе өлкәһе Усть-Ҡатау ҡалаһы егете, Өфөләге "Аҡ бульдог" ветеринар клиникаһы етәксеһе Илдар ХӘСӘНОВҡа ла үҙ эшен асыу еңел бирелмәй, ләкин маҡсатлы егет уңышҡа өлгәшә һәм бөгөнгө көндә уның клиникаһы йорт хайуандары булғандарға яҡшы таныш. Уға үҙҙәренең дүрт аяҡлы дуҫтарын күрһәтергә, дауаларға Өфөнән генә түгел, ә тирә-яҡ район һәм ҡалаларҙан да килеүҙәрен иҫәпкә алғанда, тырыш эшҡыуар бик кәрәкле эш төрө һайлаған, тип ышаныслы әйтеп була.

Беренсе киҫәк. Боронғо дәүер.

Беренсе бүлек. Таш быуаты.

Археолог Г. Н. Матюшин Урал тауҙарының көнсығыш тарафтарында һәм Ағиҙел йылғаһы бассейнында йәшәгән энеолит дәүере ҡәбиләләре үҙҙәренең мәҙәниәттәре яғынан бер-береһенән айырылып тороуын билдәләп, уларҙың ҡомартҡыларын ике үҙаллы - суртанды һәм ағиҙел археологик мәҙәниәттәренә бүлә. Был фекер, ҡомартҡыларҙың тейешле кимәлдә өйрәнелмәүе айҡанлы, яңы ғилми факттар менән раҫлауҙы талап итә, әммә хәҙер ошо мәҙәниәттәрҙе тыуҙырыусыларҙың Көньяҡ Уралға йәнәш ятҡан Урта Волга буйы, Көньяҡ Себер һәм Ҡаҙағстан райондарында малсылыҡ менән шөғөлләнгән, ултыраҡ тормош алып барған халыҡтар менән үҙҙәренең этнографик үҙенсәлектәре (торлаҡ типтары, балсыҡ һауыт-һабаның формалары һәм орнаменты, йәшәү рәүеше һ.б.) яғынан бер ни тиклем яҡын булыуы бәхәсһеҙҙер.

Бөрйән районының балалар йортонан Өфөгә алып килгәс, бик ауырыу балаларҙы дауаханаға һалдылар. Әкренләп һауыға барған балалар берәм-берәм балалар йортона ҡайта торҙо. Бына мин дә һауығып ҡайттым. Тик тәүҙә бер-ике көн изоляторҙа ятырға кәрәк ине.

Киләһе йылда Өфөлә тағы ла 10 туристик мәғлүмәт үҙәге асыу, уларҙың бер өлөшөнөң мобиль булыуы күҙаллана. Башҡортостан Башлығының туриндустрия вәкилдәре менән осрашыуында Өфө мэры Ратмир Мәүлиев ошо хаҡта һөйләне.

Ауыл ерендә халыҡ һаны кәмемәһен, йәшәү шарттары яҡшырһын өсөн ниҙәр эшләргә була? Был турала күп уйланғаным бар һәм бер нисә тәҡдим-фекерем менән бүлешергә булдым.

Бөгөнгө йәмғиәт өсөн сифатлы һәм ваҡытында еткерелгән мәғлүмәт төп ҡиммәттәрҙең береһе булып тора. Ләкин мәғлүмәтте әҙерләү һәм уны таратыу ғына әҙ, уның тулы, дөрөҫ, ышаныслы булыуы мөһим. Күп һанлы мәғлүмәти сығанаҡтар араһында баҫма гәзит һәм журналдарҙың айырым тотҡан урындары бар. Эйе, бәлки улар интернет менән сағыштырғанда тиҙлек йәһәтенән ҡалышалыр, әммә быуындан-быуынға тапшырыла килгән иң мөһим мәғлүмәттәрҙе нәҡ яҙма баҫмалар һаҡлап килә. Ғөмүмән, баҫма матбуғат оҙаҡ йылдар йәшәгән һәм йәшәйәсәк классика.

Рәми Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатында яңы уҡыу йылына өсөнсө "шайморатовсылар" класы әҙер. 2020 йылда Өфөнөң тап ошо мәктәбендә беренсе махсуслаштырылған класс асылғайны. Быйыл уҡыусылар туғыҙынсыға күсә. Гимназия етәкселеге аныҡ фәндәргә баҫым яһарға хәл иткән. Алгебра һәм физика дәрестәре күберәк, робот техникаһы һәм техник инглиз теле сәғәттәре өҫтәлгән.

Мәктәптә уҡыған балаһына юлға, ҡапҡылап алырға йәки күнекмәгә түләргә ата-әсәләр аҡса бирә. Әммә уны йыш ҡына бала икенсе маҡсатта тотона. Һаҡлыҡ банкының Башҡортостан бүлексәһе идарасыһы Азамат Сәлихов, ике бала атаһы, уны нисек дөрөҫ тотонорға өйрәтеү тураһында аңлатма бирә.

Билдәле башҡорт яҙыусыһы Зәйнәб Биишеваның "Яҡтыға" трилогияһының тәүге романы Төркиәлә баҫылып сыҡҡан һәм Евразия яҙыусылар берләшмәһе (Avrasya Yazarlar Birligi) тарафынан уҡыусыларға тәҡдим ителгән, тип хәбәр итте Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайының матбуғат хеҙмәте.

йәки Зәйнулла исемле егеттең мутлығы тураһында хикәйәт

Геоботаник тикшеренеүҙәр менән Урал аръяғы райондарында экспедицияларҙа йөрөгән саҡ. Бер көн ҡарабойҙай баҫыуы янында урынлашҡан умарталыҡ эргәһенә туҡталдыҡ. Умартасы Динислам ағай беҙҙе кисен яңы ғына һығылған бал менән ихлас һыйланы. Бал ҡорттарының быйылғы эше менән ҡәнәғәтләнеүен һөйләне. Үҙе үҫемлектәр менән ҡыҙыҡһыныуын белдереп: "Аҙ ҡалды шул хәҙер тәбиғәттә бал бирерҙәй һәм башҡа файҙалы үҫемлектәр. Бөтәһе лә химик ашламаларҙы, гербицидтарҙы самаһыҙ ҡулланыуҙан", - тип борсолоп ҡуйҙы. Ә еҙтөймәлек (пижма) үләне тураһында һүҙ сыҡҡас, ул иҫтә ҡалырлыҡ бер хикәйәт һөйләне.

Тел асҡысы

- Балыҡ, туғаным, йә, әйт әле балыҡ тип. Ба-лыҡ!
- А-а-а.
- А-а-а түгел, ба-лыҡ! Серле селбәрә тиң әтеү, йә, сер-ле.
- Э-е-е.
Үҙенән ике йәшкә генә бәләкәс ҡустыһын һөйләштерергә маташты Нәғим. Биш йәшен тултырһа ла, уныһы һуҙынҡы өндәрҙе генә мығырҙай ҙа ҡуя.