Күренекле яҙыусы һәм йәмәғәт эшмәкәре, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Салауат Юлаев ордены кавалеры Мәрйәм Сабирйән ҡыҙы Бураҡаева быйыл яҙ үҙенең 75 йәшлек, ә күренекле яҙыусы һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Яныбай Хамматов, Ғәли Ибраһимов исемендәге премиялар лауреаты Сабир Нәғим улы Шәрипов 70 йәшлек юбилейҙарын билдәләне. Улар менән ҡорған әңгәмәбеҙ халҡыбыҙ яҙмышы, әҙәбиәт, сәнғәт, мәҙәниәт проблемалары хаҡында.

Йәнәшәбеҙҙә ҡыҙыҡлы кешеләр бик күп. Уларҙы беҙ көн һайын күреп йөрөгәнлектән, хатта артыҡ иғтибар ҙа итмәйбеҙ, шулай тейеш тип ҡабул итәбеҙ. Ә инде бәғзеләр тормошобоҙға ҡапыл килеп инә лә, уға яңы сағыу төҫтәр өҫтәп, тағы ла ҡыҙыҡлыраҡ итә, үҙенең фекерҙәре менән байытып, уйландыра. Рубрикабыҙҙың сираттағы ҡунағы - баш ҡалала эшләп килгән АртКлуб етәксеһе, беренсе белеме буйынса инглиз теле уҡытыусыһы, тәржемәсе, икенсе вуз дипломы буйынса - юрист, шулай уҡ идара менеджменты буйынса белем камиллаштырыу курстарын тамамлаған Айгөл РӘШИТОВА.

Ялҡынһынған шешек кеүек ҡабара барған пенсия реформаһы мәсьәләһенең, ниһайәт, ярылыр мөҙҙәте етте. Байтаҡтан бирле яфаланы туҡ власть был хәбәр менән халыҡты, ләкин илдәге иҡтисади тотороҡһоҙлоҡ, бер туҡтауһыҙ ҡабатланып торған көрсөктәр, инфляция уны ошоға тиклем тотҡарлап килде, шуға ла, күрәһең, был хаҡта әллә ни һүҙ ҡуйыртылмаһа ла , "әллә була, әллә юҡ" тигәнерәк ҡараш бер аҙ тынысландыра ине кешене.

Әле ҡасан ғына эшҡыуарлыҡ менән шөғөлләнеүселәр араһында ҡымыҙ һатыусылар, буҙа етештереүселәр, милли кейем тегә башлаусылар барлыҡҡа килеүенә ҡыуана инек. Хәҙер Өфөлә милли ризыҡтар, биҙәүестәр, сувенирҙар бер ерҙә һатылған урын барлыҡҡа килде. И. Якутов паркында "Тирмәләр ҡаласығы" тип аталған үҙенсәлекле проект ошо көндәрҙә эшен башланы. Ошо турала проект авторы Айгөл ИҘЕЛБЕВА менән әңгәмәләшәбеҙ.

"Урал моңо - 2018" Халыҡ-ара төрки йәштәре музыкаль ижады конкурс-фестивале үҙенең еңеүселәрен билдәләне. Төрки донъяһындағы иң абруйлы музыкаль бәйгеләрҙең береһе булған был сарала быйыл Рәсәйҙең төрлө төбәктәренән һәм сит илдәрҙән 30 йырсы һәм коллектив ҡатнашты.

Баш ҡалабыҙҙа "Евразия йөрәге" Халыҡ-ара сәнғәт фестивале өсөнсө йыл үткәрелә һәм ул республика халҡы өсөн матур бер йолаға әйләнде. Салауат Юлаев һәйкәле янындағы амфитеатрҙа 8 июндән 12 июнгә тиклем бер нисә көн ағымында барған ҡыҙыҡлы күренештәрҙе күреп ҡалырға теләүселәр райондарҙан, башҡа төбәктәрҙән йыйыла. Быйыл да, көндәр һалҡынса тороуға ҡарамаҫтан, тамашасы ла, сараларҙа ҡатнашыусылар ҙа аҙ булманы.

Өфөлә берәй рухлы, күркәм сара булһа - уның уртаһында, бәйге-фәлән икән, мотлаҡ уның ҡатнашыусыһы, дөрөҫөрәге, еңеүсеһе булған был ғаиләне күптәр беләлер. Римма Мирсәйет ҡыҙы - Р. Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернаты директорының тәрбиә эштәре буйынса урынбаҫары, Шайморат Азамат улы 160-сы лицей директорының хужалыҡ эштәре буйынса урынбаҫары булып эшләй. Гөлйөҙөм исемле сибәр ҡыҙ, Ғайсар һәм Мортаза исемле улдар тәрбиәләйҙәр. Бер аҙ ҡырыҫыраҡ холоҡло баш ҡалабыҙҙа үҙ урыныңды нисек табырға? Ошо турала Римма һәм Шайморат ТИМЕРБУЛАТОВтар менән әңгәмәләшәбеҙ.

Ф. Мостафина исемендәге 20-се Өфө ҡала башҡорт гимназияһында Америка-Башҡорт интерколледжының "ACCESS/ДОСТУП" халыҡ-ара гуманитар белем биреү программаһы буйынса сираттағы йәйге лагерь асылды.

Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов "Вся Уфа" телеканалының тура эфирында граждандарҙың һорауҙарына яуап бирҙе. Һорауҙар бер аҙна алдан уҡ килә башлаған һәм уларҙың дөйөм һаны меңдән артҡан. Ҡала мөхитен төҙөкләндереү беренсе урында торһа, торлаҡ-коммуналь хужалыҡ, йорттарҙы капиталь ремонтлау буйынса килгән мөрәжәғәттәр дөйөм һандың - 32, йәмәғәт транспорты эше, күперҙәрҙе һәм юлдарҙы ремонтлау 23 процентын алып тора. Ҡалған өлөш - маршрут селтәрен, балаларҙың йәйге ялын ойоштороу һәм ҡалалағы парковкалар мәсьәләһенә тура килә.

Рәйлә ИШКИЛДИНА, мәғариф ветераны, Өфө районы Шамонино ауылы: Оҙаҡ йылдар махсус белемем буйынса химия етештереү тармағында эшләнем, аҙаҡ мәғариф өлкәһенә күстем, балалар уҡыттым, ләкин ҡайҙа ғына йәшәһәм дә, кем булып эшләһәм дә, гәзит-журнал минең тоғро юлдаштарым булды һәм әле лә уларҙан айырылғаным юҡ. Дөрөҫ, бөгөн мәғлүмәттең электрон саралары бик популяр булып китте, тик барыбер баҫма матбуғаттың үҙ өҫтөнлөктәре, үҙ йүнәлеше һәм йөкмәткеһе. Дөрөҫөрәге, интернет мәғлүмәттәре - йәнһеҙ машина продукцияһына оҡшаш, ә гәзит бит ул күңелгә йылылыҡ биреп тора, һинең хәл-әхүәлеңде белешеп, һинең менән һөйләшеп-серләшеп йәшәүсе дуҫ һымаҡ. Уның бит өйгә килгәнен ҡәҙерле ҡунаҡтай көтөп алыуы ни тора! Мәҫәлән, "Киске Өфө" - минең өсөн тап ана шундай гәзит тә инде.

Ошо көндәрҙә Салауат районында милли батырыбыҙҙың тыуған, һуңынан батша карателдәре тарафынан яндырылған Тәкәй ауылында төҙөлгән Таштирмә эсенә Салауат Юлаев хөрмәтенә иҫтәлекле таш ҡуйылды. Ошо хаҡта ваҡиғаларҙың уртаһында ҡайнап йөрөгән "Арғымаҡ" этно-төркөмө етәксеһе, Башҡорт йәштәренең Бөтә Рәсәй ҡоролтайы рәйесе Ринат РАМАҘАНОВ менән әңгәмәләшәбеҙ.

Төрлө ғилми хеҙмәттәрҙә башҡорт костюмы халыҡтың үҫеше, уның төрлө тарихи дәүерҙәрҙә башҡа халыҡтар менән мәҙәни һәм сауҙа бәйләнешен өйрәнеү объекты булараҡ сығыш яһаһа ла, милли кейемдең үҙе, уның төҙөлөшө тураһында телгә аҙ алына. Әммә тап ошонда ҡиммәтле мәғлүмәт һаҡлана ла инде. Иҫегеҙгә төшөрөгөҙ әле, "Ҡара юрға" эпосында Мәсем хандың ҡыҙы Маҡтымһылыу Әбләйҙең кейеменә ҡарап, уның ҡайһы тарафтан килеүен әйтеп бирә. "Сабыуың түңәрәтеп яһалған, дала кешеһенә оҡшағанһың", - ти ул атаһының Ағиҙел үрендә урынлашҡан йәйләүенә Һаҡмар йылғаһының көньяҡ ярҙарынан килгән егеткә. Тимәк, башҡорт кейеме матур, уңайлы булыуынан тыш, берәй төрлө мәғлүмәт тә еткерә алған. Күпме йылдар үтмәһен, башҡорт костюмының бөгөнгө көнгә тиклем һаҡланып ҡалған өлгөләре һаман да үҙенең матурлығы менән күҙҙе ҡамаштыра. Унда бөтөн нәмә гармонияла, уның бөтөн өлөштәре берҙәм бөтөнлөктө тәшкил итә.

Инде нисәмә йылдарға һуҙылған тикшеренеүҙәр раҫлаһа ла, Урта быуаттарға ҡараған Башҡорт ("Өфө-II" ҡаласығы) ҡалаһының йәше 1500 йыл менән билдәләнеүе, уның ысынлап булыу-булмауы ҡайһы бер тарихсыларҙа шик тыуҙыра һәм һаман да бәхәстәргә нигеҙ булып тора. Ләкин ғәрәп һәм Европа авторҙары хеҙмәттәрендә һәм карталарында билдәләнгән Башгирт, Башкерти ҡалаларының булыуын бер кем дә инҡар итә алмай. Донъя тарихы таныған ошо Урта быуат ҡалаһының булыу фактын бер төркөм ғалимдарҙың танырға теләмәүен башҡорт халҡын ғына түгел, тотош Башҡортостан халҡын ата-олатайҙарҙың тарихи мираҫынан мәхрүм итергә тырышыу, тип кенә аңлатып булалыр. Беҙҙең гәзит биттәрендә "Өфө-II" ҡаласығы тарихы тураһында күп яҙылды. Әммә ҡабатлағандан доға иҫкермәй, тиҙәр. Шул ҡараштан сығып, түбәндә "Өфө-II" ҡаласығы тураһында тарихсы Салауат Хәмиҙуллиндың ошо тема буйынса аныҡ мәғлүмәттәр менән дөйөмләштерелгән мәҡәләһен тәҡдим итәбеҙ.

Ошо көндәрҙә Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө федераль тикшеренеү үҙәгенең Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында төрки телдәре белгесе, филология фәндәре докторы, СССР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы, РСФСР-ҙың Педагогия академияһы академигы Н.К. Дмитриевтың тыуыуына 120 йыл тулыуға арналған "Рәсәй халыҡтары телдәре диалектологияһының көнүҙәк мәсьәләләре" XVIII Бөтә Рәсәй фәнни конференцияһы үтте. Ике көн дауамында барған сара тураһында БР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы, профессор Фирҙәүес ХИСАМЕТДИНОВА менән әңгәмәләштек.

Баш ҡаланың һәйкәлдәре һәм тарихи урындары тураһында һөйләгәндә беҙ иң тәүҙә 1500 йыллыҡ тарихи ҡомартҡы булған "Өфө-II" ҡаласығын телгә алырға тейеш түгелбеҙме?

Үткән аҙнала Сибай ҡалаһы 14-се тапҡыр "Ирәндек моңдары" фестивален үткәрҙе. Башҡорт йырын башҡарыусыларҙың төбәк-ара бәйгеһе Ирәндек тауҙары итәгендә урынлашҡан ҡалаға ереккән, уның матур бер йолаһына әүерелгән инде. Сарала ҡатнашыу өсөн Башҡортостан Республикаһының район һәм ҡалаларынан, шулай уҡ Мәскәү ҡалаһынан, Татарстан Республикаһынан, Коми, Силәбе өлкәләренән 90-дан ашыу йырсы ғариза биргән. Быйылғы бәйгенең яңылығы шул булды: конкурста 50 йәшкә тиклемге йырсылар ҙа ҡатнаша алды.

Был байрамда йәш-елкенсәк, егеттәр ҡатнашмаған. Унда ҡатын-ҡыҙ, әбей-һәбей, ҡыҙ-ҡырҡын ҡатнаша. Ауыл буйлап бүләк, ризыҡ йыйып йөрөйҙәр. Алсабыр итеп ауылда иң абруйлы, иң татлы һүҙле, һөйкөмлө, илгәҙәк әбейҙе сығарғандар. Бутҡаны ҡаҙан аҫып яланда бешерһәләр ҙә, башҡа аҙыҡ-түлекте өйҙә әҙерләп алып барғандар. Бутҡа ашағандан һуң, ҡыҙ-ҡырҡын дегәнәк йәки башҡа шундай ҙур япраҡтарға бутҡа һалып, ҡарғаларға биргән. Ағастарға биргәндәр, ағас төптәренә һылағандар, иген уңыуын, аш-һыуҙың мул булыуын теләгәндәр. Аҙаҡ төрлө уйын уйнағандар, күңел асҡандар.

Айгөл ЯПАРОВА, Өфө ҡалаһы: Тәмәкенең зыяны тураһында бөтөн мәғлүмәтте беләм, тип әйтә алам: ул тын алыу системаһының төрлө ауырыуҙарын тыуҙырып ҡына ҡалмай, яман шешкә лә сәбәп була; тәмәке тартыу һөҙөмтәһендә ҡан тамырҙары тона һәм был бик йыш ҡул йәки аяҡ суҡтарының гангренаһына килтерә, һөҙөмтәлә кешегә тыуғандан алып кәрәк булған тән өлөштәре мотлаҡ ҡырҡыла; тәмәке тартыусы ата-әсәләрҙең балалары кәм тигәндә сирле булып тыуа һ.б. Әммә бик йыш был мәғлүмәттәрҙе көйрәтеүселәр аныҡ фараз итеп түгел, ә уйҙырма итеп ҡабул итә.

Өфө ҡалаһы йылдан-йыл үҫә, матурлана, төҙөкләнә бара, тип ҡабатларға яратабыҙ яратыуға. Шул уҡ ваҡытта уның тышҡы күренеше генә үҙгәреп ҡалмай, ә эске тормошо ла йәнләнә, йәғни кешеләре лә яҡшы яҡҡа үҙгәрә, сәләмәт йәшәү рәүешенә ылыға бара бит.

Ҡала урмандарының, ниһәйәт, хужаһы асыҡланыуы темаһы Өфө ҡала округы хакимиәтендәге сираттағы кәңәшмәлә ҡаралған төп темаларҙың береһе булды. Ирек Ялалов белдереүенсә, Өфө - халҡы миллиондан ашҡан ҡалалар араһында дөйөм территорияның 30 проценттан ашыуын урмандар алып торған ҡалаларҙың береһе.