Рәсәй ҡалалары йылдан-йыл боҙлауыҡҡа ҡаршы заманса реагенттар ҡулланыуға күсә. "Бионорд" һәм шундай составлы ҡатнашмалар илдә - 10 йылдан, ә сит илдәрҙә ярты быуаттан ашыу ҡулланыла.

Башҡортостанда Урындағы башланғыстарҙы хуплау программаһы старт алды. Быйыл был проектты бойомға ашырыуға республика бюджетынан 400 миллион һум бүлеү планлаштырыла.

Мин Өфө районы Шамонин ауылы урта дөйөм белем биреү мәктәбенең 10-сы синыфында белем алам. Быйыл Башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса үткәрелгән төбәк-ара олимпиадала ҡатнашып, еңеүсе булдым.

Жуково тиеү менән, күҙ алдына иң элек "Еңеү маршалы" тигән ҡушамат алған арҙаҡлы хәрби етәксе Георгий Жуков күҙ алдына баҫа. Шуға ла ошо ауылдағы һәр кем бары тик еңеүгә ынтылған кеүек.

Буранбай Исҡужиндың тормошо тотошлайы менән парадокстарҙан торҙо. Ижады ла бындай асылдан азат була алманы. Гайканы болтҡа борған саҡта бер тапҡыр ҡыйыш китһә, аҙаҡтан уны нисә тапҡыр борһаң да, шул ҡыйыш юлынан киткән кеүек, Буранбайға кемдәр тарафынан ғына ниндәй генә йоғонтолар яһалмаһын, ул барыбер ҙә үҙенең "Буранбай асылына" тоғро булып ҡалды. Уны үҙгәртеү һәм һаҡлап, оҙағыраҡ йәшәтергә тырышыу булмаҫтай ваҡиға ине.

-Хәҙер, улайһа, - йәһәтләп сығып китте лә, күп тә тормай, директорға эйәреп, кире килеп инде.
- Акимов! - директорҙың тимер сыңлағандай тауышы күрше бүлмәлә лә ишетелгәндер, моғайын.
- Мин.
- Аксенов!
- Бында.
- Борисова!
- Урынында.
- Басырова!
- Эйе.
- Сапарбаев!
- Бар гой.
- Ярбулов!
- Һәр ваҡыт әҙер.

ул малай саҡтан мәһәр йыйһын, малы һәм көс-ғәйрәте булһын, ҡарар ҡабул итә алһын, үҙендә яуаплылыҡ тойһон!

Күркәм тәрбиә бик бәләкәйҙән бирелә. Беҙ оло быуындың яҡшылыҡҡа, әҙәп-әхлаҡҡа өйрәткән һүҙҙәрен иҫебеҙҙән сығармайбыҙ. Меңәр йылдан ашыу Ислам динендә булған халыҡ өсөн, әлбиттә, дин, шәриғәт аша ла тәрбиә яҡшы һеңдерелгән, һәм ул терәк бағанаһы шикелле, әҙәмде яҙыҡ юлдан китеүҙән һайлай. Төрлө дәүерҙәр кисерергә тура килә халыҡҡа, ләкин күркәм холоҡ, яҡшы тәрбиә төп талап булып ҡала. Һәр халыҡтың үҙенең йолалары, ғәҙәттәре, тәрбиә мәктәбе лә бар, улар ҙа изгелек эшләү, гонаһ ҡылмау кеүек дин ҡанундары менән тап килә. Бөгөн дә йәшәү мәғәнәһе, йәш быуынға рухи ҡиммәттәрҙе тапшырыу тураһында уйланабыҙ, тәбиғи, тормош-көнкүрештә төрлө һорауҙар килеп тыуа. Уйланған, фекер иткән һайын яңы һорауҙар ҙа өҫтәлеп ҡуя. Бөгөнгө хөрмәтле дин әһелдәре менән һөйләшеү шуларға асыҡлыҡ индерер, алға барыр өсөн ниндәйҙер кимәлдә ярҙам да, ҡулланма ла булыр, тип уйлайбыҙ. "Киске Өфө" ҡунаҡтары - имам-хатиб, Башҡортостан юлдаш телевидениеһында "Йома" тапшырыуын алып барыусы журналист Морат ЛОҠМАНОВ, Өфө районы Булгак ауылы мәсете имам-хатибы Нурмөхәмәт НУРИЕВ, баш ҡалалағы Хәмзә мәсете имамы Хаммат БОХАРБАЕВ.

Әйле ырыуы башҡорттарының бер өлөшөнөң генетик маркеры - N1c1-M178. Уран, мең, түңгәүер, үҫәргән, юрматы, йәнәй, йылан, ҡошсо, терһәк, салйоғот, бәкәтин, түбәләҫ һәм һырҙы ырыуҙары башҡорттарының байтағы шул уҡ гаплотөркөм менән нарыҡлана. Бынан бер мөһим һығымта яһау фарыздыр: боронғо башҡорт риүәйәттәрендә һәм шәжәрәләрендә бәйән ителгән ырыу-ара бәйләнештәр ысынбарлыҡҡа тап килә.

Шундай һорау биреүселәр ишәйә түгелме?
Райондарыбыҙҙың береһендә йәшәгән бер ағинәйгә, хаҡлы ялдағы уҡытыусыһына, элекке уҡыусыһы мөрәжәғәт иткән: "Минең атайым башҡорт, ә әсәйем - мәрйә. Апай, әйтегеҙ, зинһар, мин үҙем ниндәй милләттән булам? Үҙемде башҡорт йә урыҫ тип тоймай, аҙашып тик йөрөйөм…" Был ир кеше хатта илар сиккә етеп, ана шул һорауына яуап тапҡыһы килеүен әйткән. Уҡытыусыһы уға: "Әлбиттә, һин - башҡорт", - тип яуап биргән. Мин был ағинәйҙең яуабы менән ҡуш ҡуллап килешәм һәм ошо мәсьәлә тирәһендә бер аҙ фекер йөрөтөп алыуҙы ла кәрәк тип таптым.

Юҡ, омикрон ҡорбандары тураһында бармай һүҙ. Дөрөҫ, әлеге мәлдәрҙә күп йөҙлө тажзәхмәт сиренән дә хәүефлерәге юҡ, ә шулай ҙа уның "үксәһенә баҫып" килгән тағы бер үлемесле бәлә һағалай кеше ғүмерҙәрен.

Ун йылдар самаһы элек фатир һатып алыу тураһындағы иғландарҙа "Һупайлы биҫтәһен тәҡдим итмәҫкә", тигән һүҙҙәрҙе йыш осратырға була ине. Ләкин бөгөнгө көндә был район йәшәү өсөн уңайлы, заманса, яйлы биҫтә һанала, фатирҙар ҙа ҡыйбатлана, кеше һаны ла артҡандан-арта бара. Был яҙмамда үҙем тыуып үҫкән район хаҡындағы фекерҙәрем менән уртаҡлашҡым килде.

Был һорауға яуап табыр өсөн Башҡорт дәүләт университетының физик география һәм ҡоро ер гидрологияһы кафедраһы мөдире, география фәндәре докторы Ауфар Гәрәев һәм кафедра ассистенты Азамат Ниғмәтуллин тикшереүҙәр үткәрә.

Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров баш ҡаланың Инорс биҫтәһендә урынлашҡан Йылы күлдең һәм Баландин бульварының тирә-яғын төҙөкләндереү проекты менән танышты.

Өфөнөң "Арт-квадрат" киңлегендә үҫмерҙәр өсөн "Ышан" мистик сериалының исем туйы үтте. Уның ҡышҡы каникулда Башҡортостан юлдаш телевидениеһында күрһәтелгән ете серияһын тамашасылар бик ҡыҙыҡһынып ҡараған.

Бөгөн мәктәп үҙидаралығы, мәктәп ҡоролтайҙары, мәктәп парламенттары менән бер кемде лә аптыратып булмай. Эйе, беҙ, йәштәр, заман менән бергә атлайбыҙ һәм барлыҡ яңылыҡтарҙы тиҙ арала эләктереп алабыҙ, үҙебеҙҙең "үлсәмгә" һалабыҙ.

Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров коронавирус таралыу хәүефенә бәйле юғары әҙерлек режимы тураһында указға үҙгәрештәр индерҙе.

Элегерәк, мин бала саҡта, халыҡта ошондай бер ырым йөрөгәне хәтеремдә. Сысҡан кимергән берәй аҙыҡты ашаһаң, тештәрең ныҡ була, имеш… Шундай-бындай юрауҙарға беҙ, ысынлап та, ышана торғайныҡ. Хәҙерге көн ана шуны иҫләһәм, тәндәрем эҫеле-һыуыҡлы булып китә. Ни өсөн? Юҡ, сысҡандан ерәнгәндән түгел, ә ифрат ҡурҡыныс, хатта үлемесле сир йоҡтороу ихтималлығы булыуҙан! Боронғо замандарҙа аҙыҡ-түлек наҡыҫ булғанлыҡтан да килеп сыҡҡандыр инде был юрау…

АВТОР ТУРАҺЫНДА

Рәсүл Байгилдин ижад донъяһына күптәребеҙ һымаҡ юғары уҡыу йортоноң филология факультеты аша түгел, ә урау-урау юлдар аша килә. 1962 йылдың 17 ғинуарында Йылайыр районының Матрай ауылында тыуа. Баймаҡ интернат-мәктәбен тамамлағандан һуң әрме хеҙмәтен үтә, шунан һуң Силәбе өлкәһенең Мейәс ҡалаһындағы геология-разведкалау техникумында уҡый. Уҡыған осорҙа Якутияла практика үтһә, һуңынан алған һөнәре буйынса эшләргә Чукоткаға юллана. Артабан Хәйбулла районы үҙәге Аҡъярҙағы төҙөлөштә ташсы, Баймаҡ районы гәзитендә хәбәрсе, Сибайҙа сыҡҡан "Атайсал" гәзитендә баш мөхәррир, Сибай ҡалаһы хакимиәтендә бүлек мөдире булып хеҙмәт итә. Бөгөн эшләгән урыны - "Башҡортостан ҡыҙы" журналының баш мөхәррир урынбаҫары. Ике китап авторы, Башҡортостан, Рәсәй Яҙыусылар союздары ағзаһы.

Һәр заманда ла илдәрҙең киләсәге йәштәр ҡулында булған һәм буласаҡ. Нәҡ йөрәктәре дөрләп янған, һәр яңылыҡҡа асыҡ булған, төрлө өлкәлә үҙҙәрен һынап ҡараусы, еңеүҙәргә ынтылыусы йәштәр заманды алға этәреүсе, үҫештең төп көсө. Бөгөнгө Башҡортостан йәштәре лә һәр йәһәттән әүҙемдәр, ғәйрәтлеләр һәм маҡсатҡа ынтылыусандар. Ә баш ҡалала уларҙы бер ҡорға туплап, уларға һәр яҡтан ярҙам иткән, йәштәрҙең бөтә башланғысын күтәрмәләп тороусы ойошма - Йәш яҡташтар берлеге ассоциацияһының уңышлы эшләп килеүе уларға тағы ла ышаныс өҫтәй. Бөгөнгө әңгәмәлә ассоциация етәксеһе Ғәйнислам АТАНҒОЛОВ һәм берлек ағзаһы Камил АБДУЛЛИН менән ойошманың эшмәкәрлеге, бөгөнгө көн йәштәренең тел, милләткә ҡағылышлы уй-фекерҙәре тураһында һөйләшәбеҙ.

Шул уҡ ваҡытта, Р.Ғ. Кузеев яҙғанса, "һарт" атамаһының мәғәнәһе, заманына һәм географик киңлеккә бәйле, үҙгәреп торған". Әммә һарттарҙың боронғо башҡорт халҡының айырылғыһыҙ бер өлөшө итеп ҡабул ителеүе, башҡорт шәжәрәләрендә һәм риүәйәттәрендә башҡа башҡорт бабалары менән бер рәткә ҡуйылып, уларҙың да төп башҡорт бабаһы Иштәк тоҡомдарынан булыуын раҫлау менән дәлилләнә. Күренекле башҡорт яҙыусыһы, арҙаҡлы дин әһеле Таджетдин Ялсығол (1768 - 1838) үҙенең "Тарих намә-и Болғар" әҫәрендә, барса башҡорт ырыуҙарының бер этник төптән сығыуын нигеҙ итеп алып, Әйлеләр шәжәрәһе миҫалында боронғо башҡорт ҡәрҙәшлеген иҫбатлау маҡсатын ғәмәлгә ашыра.