Өфө ҡалаһындағы тәүге башҡорт мәктәбе, башҡорт халҡының арҙаҡлы ҡыҙы, ғалим-педагог Фатима Мостафина исемендәге 20-се Башҡорт ҡала гимназияһы ярты быуатлыҡ юбилейын билдәләне. Ошо уңайҙан баш ҡалала матур саралар үтте. Ә беҙ уҡыусыларыбыҙға мәктәптең эстәлеген, йәғни, уның белемле һәм фекерле балаларын күрһәтергә булдыҡ. Ошо маҡсат менән үткәрелгән әңгәмәлә гимназияның 10-сы синыф уҡыусылары Камилә Ҡыуатова, Гөлназ Әхмәтйәнова, Урал Заһиҙуллин һәм Йәдкәр Ҡунафин ҡатнашты.

Заман үҙе шундайға әйләндеме, әллә артыҡ асыҡлыҡ бәләһеме, йәиһә мин-минлектең көсәйә барыуымы - йәмғиәттә ниндәй генә сара ойошторолмаһын йәки уҙғарылмаһын, шунда уҡ ян-яҡтан тәнҡит һүҙҙәре яуа башлай, шунда уҡ ниндәйҙер етешһеҙлектәр соҡоп сығарыла. Республикала беренсе тапҡыр уҙғарылған Ирҙәр форумы буйынса ла социаль селтәрҙәрҙә ҡыҙыу бәхәстәр бара, һәр кем үҙен хаҡлы һәм аҡыллы тип һанай. Сәйәси ваҡиғаларға бай йыл булараҡ, күптәр уның сәйәси кампаниялар алдынан ойошторолоуына баҫым яһай.

Йәлдәк ырыуы башҡорттары нигеҙ һалған ауылдар хәҙерге Башҡортостандың Борай, Дүртөйлө, Илеш, Ҡариҙел, Нуриман һәм Саҡмағош райондарына ҡарай. XV-XVI быуаттарҙан алып XX быуаттың 20-се йылдарына тиклем улар үҙҙәрен башҡорт халҡының айырылғыһыҙ бер өлөшө итеп һанай, тап шуға күрә улар 1897 йылғы Бөтөн Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу барышында, башҡа төньяҡ-көнбайыш башҡорттары кеүек үк, үҙҙәренең һөйләш телен туған башҡорт теле итеп яҙҙыра.

Ошо көндәрҙә баш ҡалала Башҡортостандың Мәғарифты үҫтереү институтында "Тәрбиә һәм белем биреү башҡорт телендә алып барылған иң яҡшы мәктәпкәсә белем биреү учреждениеһы" төбәк-ара конкурсына йомғаҡ яһалды.

Төрлө һөнәр эйәләренең, ойошмаларҙың, етештереү тармаҡтарының эшмәкәрлеге буйынса йыл да төрлө кимәлдәге йыйылыштар, кәңәшмәләр уҙғарылып тора, йомғаҡтар яһала, киләсәккә маҡсаттар билдәләнә, мөһим социаль-иҡтисади мәсьәләләр буйынса ҡарарҙар ҡабул ителә. Мәғлүм ки, бындай сараларҙа яңылыҡтарҙы тиҙ арала таратыуҙы хәстәрләп тә, дәүләт һәм халыҡ араһында бәйләнеш булдырырға ынтылып та иң алғы һыҙыҡта киң мәғлүмәт саралары хеҙмәткәрҙәре йөрөй. Әммә һуңғы йылдарҙа журналистарҙың эшенә йомғаҡ яһаған һәм лайыҡлыларын баһалаған, уларҙы борсоған киҫкен һорауҙарға яуап табышҡан, киләсәген хәстәрләгән саралар ойошторолғаны булманы ла, ахры. Урыҫтар әйтмешләй, итекһеҙ итексе хәлендә ҡалды был тармаҡ хеҙмәткәрҙәре. Ниһайәт, ошо көндәрҙә Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы инициативаһы менән Ғафури районы Красноусол шифаханаһында "Медиайыйын" милли киң мәғлүмәт саралары форумы уҙғарылды.

"Пандемия уҙған быуаттың 40-сы, 90-сы йылдарындағы демографик һөжүмдең эҙемтәләре тап килгән ваҡытҡа тура килде. Шуға ла бөгөн демография өлкәһендә хәл-тороштоң ғәҙәттән тыш икәнен аңлайбыҙ. Рәсәй халҡын һаҡлап ҡалыу - беҙҙең иң мөһим милли өҫтөнлөгөбөҙ. Беҙҙең стратегия 2030 йылға тиклем илдә уртаса ғүмер оҙайлығы 78 йәшкә етһен өсөн халыҡтың тотороҡло үҫешенә сығыу", - тип билдәләне ил башлығы һәм тағы ла бер тапҡыр илгә ябырылған инфекциянан һаҡланыу саралары хаҡында онотмаҫҡа һәм вакцинация эшләтеүгә етди ҡарарға саҡырҙы. Ил Президентының сығышындағы төп мәсьәләләргә килгәндә, ҡыҫҡаса улар түбәндәге тезистарҙан ғибәрәт:

Ошо көндәрҙә Рәсәй Президентының матбуғат секретары Дмитрий Песков журналистарҙың йәмғиәттә мигранттарға ҡарата ризаһыҙлыҡ белдереүҙәр буйынса тикшеренеү мәғлүмәттәренә ҡағылышлы һорауҙарына яуап бирҙе.

Гәзитебеҙҙең был һанын сығарғанда Рәсәй Федерацияһы Президенты Владимир Путин сираттағы Мөрәжәғәтнамә менән сығыш яһаны. Сығышының башында уҡ Владимир Владимирович төп темалар булып илдең эске, аныҡлап әйткәндә, һаулыҡ һаҡлау, социаль сәйәсәт, иҡтисади һәм шулай уҡ тышҡы мөнәсәбәттәр, именлек мәсьәләләре торасағын һыҙыҡ өҫтөнә алды. Мөрәжәғәтнамәлә "Әйт, тиһәгеҙ..." рубрикаһындағы әлеге сығыштарҙа күтәрелгән проблемалар буйынса ошондай юлдар ҙа бар һәм уларҙы уҡыусыларыбыҙ иғтибарына айырым тәҡдим итәбеҙ:

Беҙҙең Мәләүез районында, айырыуса Нөгөш буйы ауылдарында борондан ҡалған бик матур бер йола бар: "Баш итенә ҡунаҡ йый" тип атала ул.

Йүкәләр ауыл клубы ишеген асып инеүгә беҙҙе саф тауышлы, көләс йөҙлө балалар төркөмө ҡаршы ала. Улар тырыша-тырыша Рәми Ғариповтың йәнтерелткес "Туған тел" шиғырын ҡат-ҡат йырлай, бөтә кеше ҡушылып ҡабатлай башлағансы һамаҡлай. Аҫыл һүҙҙе был рәүешле мейегә һеңдереү ысулы ла ағинәй-өләсәйҙәр һабағының бер күренеше бит, тип уйлап өлгөрәм. Балалар "Зөләләм" таҡмаҡлап әйләнеп бейей башлай. Ике матуры, буҙалар ҡойолған кәсәләр теҙелгән батмустарҙы һоноп, ҡунаҡтар алдына килә. Күптән көтәбеҙ, тип түҙемһеҙләнеп ҡараған ҡатын-ҡыҙҙарҙың ҡарашында уларҙы өйҙәрендә юҡһынып торған бабайҙары, ейәндәре, һыйыр-кәзәләре, баҡырышып торған быҙау-бәрәстәре, бәйләм-һәйләмдәре, сериалдары бер секундҡа ғына сағылып ҡала ла юғала.

Их, мәктәп йылдарында, йәш саҡта күпме йыр белә инек. Гармун тартып ауыл урамын бер яңғыратып әле лә үт ине лә. Һантыйға һанаясаҡтар. Күҙҙәрен компьютер, телефон тәҙрәһенән алмаған әҙәмдәр һине аңламаясаҡ та. Ә ул йырҙар ниндәй моңло ине, иҫ киткес моңло ине. Ысын ине. Эй, ул саҡта сәй ҙә, шәкәр ҙә ысын ине. Ә шоколад, "Аленка", "Гулливер", "Мишка на севере", шәрбәт, мәктәп пирожныйы ҡалай тәмле... Колбаса тик иттән генә тора. Уныһына оло сират... Әле бер семтем генә тәмләп ҡарағанда... Юҡ, ашау тураһында уйларға ярамай".

Шулай бер көндө күптән күрешмәгән алыҫ ҡына туғаныбыҙҙың хәлен белергә барҙыҡ. Һүҙ артынан һүҙ сығып, ул беҙгә үҙенең арҡа остеохондрозын нисек итеп дауалауы тураһында бәйән итте. Был сир уны 14 йыл яфалай, йыш ҡына дауаханала ятырға тура килгән.

Элегерәк, мин йәш саҡта, бер йор һүҙле ағайҙың (хәҙер мәрхүм инде) хәлен һораша башлаһаң: "Эй, егеттәр, Мао Цзе Дун үлде, Косыгин, Брежнев та вафат булып ҡалды, хәҙер инде минең дә хәл насарайып килә…" - тип, уйынлы-ысынлы уфтанғаны хәтеремдә. Мин дә ана шул ағай һымағыраҡ итеп, үҙемдең хәлдәрем менән бүлешеп алайым тигәйнем (уфтанырға йыйынмайым, әлбиттә).

Һаулыҡ булмаһа, кеше бик күптән мәхрүм. Иҫәнлек булғанда ғына әүҙем тормош менән йәшәйбеҙ, теләгәнебеҙҙе ашайбыҙ, эсәбеҙ, аралашыуҙан, эшебеҙҙән ҡәнәғәтлек табабыҙ. Әммә кеше ни тиклем генә сәләмәт, йәш һәм матур булып ҡалырға тырышһа ла, йылдар барыбер үҙенекен итә - йәшлек артынан ҡартлыҡ килә. Ғүмеребеҙҙең ошо этабын лайыҡлы ҡаршы алыр, олоғайғас та күңел көрлөгөн һаҡлар өсөн нимә эшләргә? Мәләүез үҙәк район дауаханаһы врач-гериатры Гүзәл ЮЛДАШЕВА менән әңгәмәбеҙ ошо хаҡта.

Дөрөҫ туҡланыу тураһында һүҙ сыҡһа, йыш ҡына киске сәғәт 6-нан һуң ашамаҫҡа кәрәк, тигән һүҙҙәрҙе ишетергә тура килә. Бындай кәңәште, башлыса, һимереү менән йонсоған кешеләргә бирәләр. Ысынлап та, дөрөҫ: кемдәр алтынан һуң ашауҙан тыйыла, уларҙың ауырлығы күҙгә күренеп кәмей. Ләкин файҙаһы уның менән генә сикләнмәй. Ябығыу - уның күренгән өлөшө генә. Ә күҙгә күренмәгән файҙаһы йөҙ тапҡырға күберәктер. Бына шулар тураһында үҙемдең уй-фекерҙәремде һөйләп китергә уйлайым. Бәлки, кемгәлер файҙаһы тейер...

Ошо көндәрҙә Башҡорт дәүләт университетында сираттағы "Матбуғат фестивале" үтте. Форумда студенттар республиканың киң мәғлүмәт саралары вәкилдәре менән осрашты һәм йәнле аралашыу барышында был өлкәгә ҡағылған мөһим мәсьәләләр буйынса фекер алышты, тәжрибә уртаҡлашты.

Яҙғы айҙарҙы көтөп алабыҙ, һүҙ ҙә юҡ, ләкин был йәмле миҙгелдең дә үҙенә күрә хәүеф-хәтәрҙәре барлығын онотмайыҡ. Юҡ, һыу баҫыу, өҙәрем юлдар, грипп эпидемияһы кеүек афәттәрҙе күҙҙә тотмайым был осраҡта. Һүҙ берәҙәк һәм ҡотороҡ эттәр хаҡында.

Ниһайәт, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы ла тамамланды. Тап бынан 10 йыл элек сәләмәт тормош алып барған һәм айыҡлыҡты пропагандалаған егеттәр инициативаһы менән башланған конкурс бөгөн тотош Башҡортостанды ялмап алды, тиергә мөмкин, сөнки йылдан-йыл уның географияһы киңәйә бара. 2019 йылда унда 400-ҙән ашыу ауыл ҡатнашһа, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы һөҙөмтәләренең һандарҙа сағылышын түбәндәгесә күрһәтергә мөмкин: 54 райондан 2 114 ауыл ҡатнаша, 50 мең активист, 1 мең волонтер эшмәкәрлек алып бара, 320 магазин алкоголь һатыуҙан баш тарта, 2 мең спорт сараһы уҙғарыла, 100-ләгән кеше нарколог иҫәбенән алына, тура бәйләнешкә 2 мең мөрәжәғәт килә, балалар өсөн йөҙләгән лекция һәм синыф сәғәте уҙғарыла, скандинавса атлап, тиҫтәләгән километр юл үтелә, меңләгән "Мәргән уҡсы" сәпкә тейҙерә.

Ошо көндәрҙә "Башҡортостан" дәүләт концерт залында башҡорт моңона, башҡорт юморына һыуһаған баш ҡала тамашасылары өсөн "Ҡармаҡ" музыкаль-юмористик шоу үткәрелеүе хаҡында хәбәр иткәйнек инде. Был йырлы-көлкөлө кисә юморға ҡоролған башҡа сараларҙан мәҙәктәрҙең юғары мәҙәниле булыуы менән айырылып торҙо.

Мосолмандар көтөп алған изге Рамаҙан айы башлана. Был ай - ураҙа тотоу, тәүбә ҡылыу, төнгө намаҙҙар уҡыу, саҙаҡа таратыу, Ҡөрьән-Кәримде уҡыу мәле. Был айҙа үҙен мосолман тип һанаған һәр кеше мотлаҡ рәүештә ураҙа тоторға тейеш. Ауырлы йә имеҙеүсе ҡатындарға, сәфәрҙә булғандарға, сирлеләргә ураҙанан тыйылыу рөхсәт ителә. Рамаҙан айындағы ураҙа еренә еткереп тотолғанда ғына камил һанала һәм Аллаһ тарафынан ҡабул ителә.