Көтөүсе муҡсаһының нимә икәнлеген һәр кем белә. Ул - көтөүсе ҡуллана торған махсус сумка йәки тоҡсай. Унда аҙыҡ-түлек, кәрәк-яраҡ, ҡайсы, бау кеүек кәрәкле әйбер йөрөтәләр. Борон был муҡса, ғәҙәттә, оҙаҡ ваҡытҡа сыҙамлы ныҡлы туҡыманан тегелһә, хәҙер тоторға ла, арҡаға аҫырға ла уңайлы рюкзак йөрөтәләр.

5 - 8 июндә Өфөлә "Әйҙә уйнарға!" II Бөтә Рәсәй уйынсыҡтар һәм уйындар фестивале үтә. Ошо сара айҡанлы билдәле йырсы, алып барыусы, кейеҙ баҫыу оҫтаһы, боронғо халыҡ уйыны "Ашыҡ"ты тергеҙеү буйынса әүҙем эш алып барған Зилә ЛИРАға өс һорау бирҙек.

Белешмә. Хәрби ярҙам тураһында мөрәжәғәт нигеҙендә, 1979 йылдың декабрендә Советтар Союзы Афғанстан Демократик Республикаһына Ҡораллы көстәренең сикләнгән контингентын индерә. Шул рәүешле туғыҙ йылдан ашыу осорға һуҙылған, рәсми телдә, "интернациналь бурыс", тип аталған һәм, тарихсыларҙың фекеренсә, бөйөк державаның, СССР-ҙың, емерелеүе сәбәптәренең береһе булған хәрби кампания башлана. Оҙайлы һөйләшеүҙәр һөҙөмтәһендә Швейцарияның Женева ҡалаһында Совет ғәскәрҙәрен Афғанстандан сығарыу тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыла. Уның шарттары буйынса, 1988 йылдың 15 авгусына тиклем хәрби көстәрҙең яртыһы үҙ иленә ҡайтырға тейеш була. Һалдаттарҙың тәүге колоннаһы шул йылдың 15 майында дәүләт сиген киҫеп үтә һәм тыуған еребеҙгә аяҡ баҫа.

Йома намаҙҙарының береһендә имам һөйләгән бер вәғәз күңелгә нығыраҡ уйылып ҡалды. Ғилем тураһында ине ул. Мөхәммәт Бәйғәмбәр с.ғ.с. бер көн иртәнге намаҙға мәсеткә килһә, шайтан мәлғүн тәҙрәнән ғибәҙәтхананың эсен күҙәтеп тора икән. Тағы кемде аҙҙырырға йөрөйһөң, тип һораған унан Бәйғәмбәр. Үҙе мәсет эсенә күҙ һалһа, бер кеше иҙәндә йоҡлап ята, икенсеһе намаҙ уҡый икән. "Кемен аҙҙыраһың, йоҡлап ятҡанынмы, әллә намаҙ уҡығанынмы?" - тип һорауын ҡабатлаған Мөхәммәт с.ғ.с. "Йоҡлап ятҡанын аҙҙыра алмайым, бигерәк ғилемле. Намаҙ уҡып ултырғанын әллә нисә тапҡыр насар юлға баҫтырҙым, әммә ғилемлеһе уны кире мәсеткә алып килә лә ҡуя",- тигән мәлғүн.
Эйе, тормош ығы-зығыһынан айырыла алмай, йә булмаһа, елкә төбө соҡорланып, белем эстәү, ғилем туплау тураһында уйлана һалып бармайбыҙ шул. Ә ғалимдар күктән төшкәндәй тойола, фән өлкәһе беҙгә ҡағылмаған һымаҡ. Шулай ҙа хөрмәт итәбеҙ ғилем эйәләрен. Ғалим-эколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының һәм Рәсәй Тәбиғәт ғилеме академияһының академигы, биология фәндәре докторы, профессор, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре ҺӨЙӨНДӨКОВ Йәлил Төхфәт улы менән һөйләшеүгә лә оло хөрмәт менән барҙым. Мине уның ябайлығы, ихласлығы арбаны. Тыңлағыҙ һеҙ ҙә уның һөйләгәндәрен.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

А.П. Безак
(1860 - 1864 йылдарҙа губернатор булған)

Ул Безакҡа бына нимә ти: "Һеҙ, Александр Павлович, миңә башҡорттарға яңы положение индереүҙе йөкмәттегеҙ, әммә һәләтле һәм тәжрибәле кешеләремде алаһығыҙ; мин кем менән эщләргә тейешмен һуң? Черновты ҡыуыу өсөн ул бер ни ҙә ҡылмаған бит". "Мин бөтөнләйгә башҡа бер сәбәптәр арҡаһында уның менән хеҙмәт итергә теләмәйем!" - тип әйтә Безак. Бер аҙ бәхәсләшкәндән һуң Безак икенсе бер ҡарарға килә: "Мин уны берәй икенсе урында кантон начальнигы итеп ҡалдырырға ризамын, тик Ырымбурҙа түгел".

йәки Барына шөкөр итеп йәшәйек!

Ҡасандыр "коммунизм - яҡты киләсәк", тип ана шул "бәхетле тормош"то илебеҙ, хатта бөтә донъя күләмендә төҙөү хаҡында хыялланып йәшәгән дәүер әле булһа онотолмаған. "Һәр кемдән - хәленән килгәнсә, һәр кемгә - кәрәгенсә", тигән принцип менән йәшәр ваҡыттар килеренә күптәребеҙ әллә ни ышанып етмәһәк тә, ни өсөндөр, ана шул мәлдәрҙе еткерәбеҙ тип тырыштыҡ бит инде.

"Аҡбуҙат"та һәм...

Өфө районы Шамонино биҫтәһендә "Аҡбуҙат" исемен йөрөткән матур балалар баҡсаһы бар. Бөтә Башҡортостандан йыйылып, бюджет өлкәһендә эшләүсе талантлы, ижади кешеләрҙең балалары йөрөй бында. Башҡорт төркөмдәре лә ошо балаларҙың ата-әсәләренең инициативаһы менән асылды.

Өфөлә "Айда/Әйҙә уйнарға" Бөтә Рәсәй уйынсыҡтар һәм уйындар фестивале программаһы билдәле булды. Хөкүмәттәге оператив кәңәшмәлә сараға әүҙем әҙерлек хаҡында Башҡортостандың мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡова һөйләне.

Үткән аҙна баштарында донъя кимәлендә әллә ни ҡыҙыу ваҡиғалар күҙәтелмәһә лә, осор аҙағына табан күңелһеҙ хәлдәр тағы ла Украина конфликты фажиғәләрен үҙ башынан үткәреүгә дусар ителгән, күпте күргән Курск менән Белгород өлкәләре тирәләй ҡуйырҙы.

Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров үҙенең указы менән 8 июндә "Урал батыр" эпосы көнөн булдырҙы.

Радий Хәбиров Хөкүмәттең оператив кәңәшмәһендә федераль әһәмиәттәге мәҙәни мираҫ объекты булған Салауат Юлаев һәйкәле тураһында һөйләне.

Әле 2025 йылдың икенсе ярты йыллығына ваҡытлы матбуғатҡа яҙылыу кампанияһы бара. Ә был аҙнанан башлап ташламалы хаҡ менән яҙылыу ун көнлөгө иғлан ителгән.

Фәйзи Ғәскәров исемендәге Дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле Донецк һәм Луганск халыҡ республикалары, шулай уҡ Запорожье өлкәһе ҡалалары буйлап гастролдәрен тамамланы. Рәсәй Мәҙәниәт министрлығының Бөтә Рәсәй гастроль-концерт планы сиктәрендә коллектив Бердянск, Мелитополь, Донецк, Ҡыҙыл Нур һәм Луганск халҡына "Донъя халыҡтары бейеүҙәре" программаһын тәҡдим итте.

Өфөлә лә балалар үҙ туған башҡорт телендә һөйләшә. Егерме-утыҙ йылдар самаһы элек был ғәҙәттән тыш хәл һымаҡ ҡабул ителһә, хәҙер иһә ауылдарҙа балаларҙың русса һупалауы ғәҙәти хәлгә әүерелде. Теге замандарҙа туған телде ауылдар һаҡлаһа, хәҙер был оло вазифаны ҡалалар үтәйме икән, тип тә аптырап уйланыла. Сөнки, мәҫәлән, Өфөләге башҡорт гимназиялары, лицейҙарында уҡыусылар, башҡорт балалар баҡсаларында тәрбиәләнеүселәр бөгөн туған телендә һөйләшә, аралаша, йырлай, төрлө башҡортса бәйге-конкурстарҙа ҡатнаша. Өфөнөң бер нисә башҡорт балалар баҡсаһы менән танышайыҡ.

Кеше китә, эҙе ҡала... Учалы районында тыуып, оҙаҡ йылдар Сибай ҡалаһында йәшәгән билдәле скульптор, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рамаҙан Өмөтбаев исемендәге Сибай ҡала премияһы лауреаты Хәйҙәр Хәлидәр улы Ғарипов республиканың мәҙәни тормошонда яҡты эҙ ҡалдырҙы. Ул арҙаҡлы шәхестәргә һәйкәл-бюстар ижад итеп, үҙенә лә мәңгелек дан һәйкәле ҡалдырҙы.

(Эссе)

Һәр бер әҙәми заттың ғүмер башы - бала сағында. Бәлки, тап ошо йылдар кеше ғүмеренең иң бәхетле осоролор ул. Әлбиттә, заманалар ауырҙарҙан ауыр булып, һуғыш-ҡыйралыштар сығып, ас-яланғас, етемлектә үҫкән, белем алыуҙан мәхрүм ҡалған балаларҙы бер нисек тә бәхетле булған тип әйтергә тел әйләнмәй. Беҙ, йәше инде 60-70-тән уҙған оло быуын вәкилдәре, балалыҡ йылдарыбыҙ, ысынлап та, бәхетле заманға тура килде, тип ауыҙ тултырып әйтә алабыҙ. Нисек шулай булмаһын ти: атайҙарыбыҙ, яраланған булһа ла, ҡанлы яуҙарҙан тере ҡайтҡан, инәйҙәребеҙ, һәр яҡтан етешһеҙ булған көнитмешкә ҡарамайынса, 50-се йылдарҙа беҙгә ғүмер бүләк иткән.

Тик ул үҙ һүҙен яңыса, заманса әйтергә өйрәнһен!

30 майҙан 1 июнгә тиклем өс көн дауамында Өфөлә III Халыҡ-ара "Китап-Байрам" китап йәрминкәһе үтә. Ошо сағыу сара айҡанлы беҙ Башҡортостан "Китап" нәшриәтенең баш мөхәррире Зөлфиә Шәрифйән ҡыҙы Ҡарабаева һәм "Самрау-Медиа" яуаплылығы сикләнгән йәмғиәттең генераль директоры Мансур Риф улы Ғилфанов менән әңгәмә ҡорҙоҡ. Һөйләшеү барышында, "Китап донъяһы бөгөн ни хәлдә?", "Халҡыбыҙ китап уҡыймы, китапҡа һорау бармы?" тигән һорауҙарға яуап эҙләнек.

Профессор Рим Янғужин башҡорт йәмғиәтенең юғары социаль ҡатламдары хаҡындағы бер мәҡәләһендә 1850 йылда башҡорттарҙан 590 дворян булған тигән һан килтерә. 1840 йылдарҙың урталарында 19 ғына башҡорт дворяны булып, дүрт-биш йыл эсендә (1850 йылда) был һандың 590-ға етеүе шик тыуҙыра. Беҙҙеңсә, 590 һанына башҡорт дворяндары ғына түгел, уның тархандары һаны ла ингәндер, моғайын. Ә бына ошонан һуң, 1851 йылдан 1865 йылға тиклем, йәғни ун биш йыл буйына бер генә башҡорт башлығы йәки затлы ғаиләһе дворян дәрәжәһе ала алмауы был шикте тағы көсәйтә. Йәғни Рәсәй хөкүмәте, уның губернаторҙары сит милләттән һәм икенсе дин вәкилдәренән дворянлыҡҡа кандидатураларҙы берәмтекләп кенә һайлап алыр булғандар. Рәсәй иле алдында күрһәткән ҙур хеҙмәттәре һәм аҡ батшаға тоғролоҡтары был һайланышта төп үлсәм (критерий) һаналған.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

А.П. Безак
(1860 - 1864 йылдарҙа губернатор булған)

Безактың идара итеүенең һуңғы йылында казак ғаиләләренән махсус клуб булдырыла, унда урта сословие кешеләре лә йөрөй ала. Бейеү кисәләренә бик күп публика йөрөй, кисә бинаһында ныҡ тығыҙ була. Клуб уставына ярашлы, бында йөрөүсе ҡатын-ҡыҙҙарҙың айырыуса матур кейем менән килеүе талап ителмәй, дамалар ҡәҙимге күлдәктәрҙә һәм ябай прическа менән килә. Ошо клуб өс йылдан да артыҡ эшләмәй. Крыжановский, бында ниндәйҙе бер сепаратизм һыҙаттарын күрә һәм клубты яба.

Яңыраҡ ҡына Стамбулда булып үткән Рәсәй - Украина һөйләшеүҙәренә ҡарамаҫтан, Киев режимын ҡотороҡ биҙгәге тотто: һуңғы ваҡыт Рәсәйҙең граждандар объекттарына пилотһыҙ осоусы аппараттар менән һөжүм көсәйтелде.