Өфө урамдарында урынлашҡан арт-объекттарға ҡарата ниндәй фекерҙәһегеҙ? Уларҙың ҡайһыныһы күңелегеҙгә яҡын? Уларға ниндәй баһалама бирер инегеҙ?

Ошо көндәрҙә баш ҡалала йәш быуынға тәжрибәһе, белеме менән уртаҡлашырға теләгән һөнәр эйәләре һәм уларҙы тыңларға, уларға ҡарап өйрәнергә әҙер йәштәр бер майҙансыҡта осрашты. Республика ғына түгел, күрше өлкәләрҙән, Мәскәү һәм Санкт-Петербург ҡалаларынан килеүселәргә был мөмкинлекте Ufa-forum йәштәр мәғариф киңлеге бирҙе. Өс көн дауамында барған сарала 700-ҙән ашыу кеше ҡатнашты, һәр кем үҙенә ҡыҙыҡлы өлкә буйынса башланғыс белем һәм һөнәр арттыра алды.

Йыл да һуғым һуйыу мәле яҡынлашып килгәндә иң беренсе нәүбәттә "хәләл" һәм "хәрәм" төшөнсәләре хаҡында уйлана башлайым. Һәр мосолманға ифрат та етди булған ошо нәмәләр хаҡында аныҡ итеп белеү фарыз бит.

Бөгөнгө заманда бөтөн донъяла этник костюмдар халыҡтың милли үҙаңын сағылдырыусы бер сағыу өлгө булып тора. Халҡыбыҙҙың традицион архитектураһын, көнкүреш әйберҙәрен тормошобоҙға кире ҡайтарыу ауырыраҡ барһа ла, шөкөр, милли кейемде тергеҙеү йәһәтенән эш әүҙемерәк. Бында республикабыҙҙың һәр районында эшләп килгән ағинәйҙәр ҡорҙарының өлөшө баһалап бөткөһөҙ. Улар милли күлдәк-камзуллы, селтәр, һаҡал, яғалы, ҡашмаулы булып бөттөләр, тиергә лә була. Улай ғына түгел, ағинәйҙәр хәҙер һәр төбәккә хас милли үҙенсәлекле кейемдәрҙе тергеҙеүгә тотондо. Башҡорт костюмына арналған ошондай сара декабрь башында Мәсетле районында ла үтте. Мәсетлеләр Балаҡатай, Ҡыйғы, Дыуан, Салауат райондары ағинәйҙәрен "Төньяҡ-көнсығыш башҡорттарының милли кейеме" тигән форумға йыйҙы. Сарала республика "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһы етәксеһе Гөлфиә Янбаева, фольклорсы Сәрүәр Сурина, башҡорт костюмдары буйынса белгес-модельер Сәрүәр Аслаева, башҡорт һөнәрселек мәктәбен тергеҙеү менән шөғөлләнеүсе энтузиаст Илдус Ҡолһарин һәм башҡа абруйлы ҡунаҡтар ҡатнашты.

Гәзиттең 2008 йылдағы бер һанында (№36, 6 сентябрь) "Туфан яйлап ҡалҡа, унан дингә ҡайтып ҡына ҡотола алырбыҙ" тигән әңгәмәлә Йылайыр районының Ҡәҙерша ауылы аҡһаҡалы Нуретдин Хәсән улы Игебаев халҡыбыҙҙың кешелек донъяһында тотҡан урыны хаҡында шундай һүҙҙәр әйткәйне:
"...Ошо һүҙ йәһәтенән башҡорттар Урал төбәгендәге иң рәхмәтле халыҡтыр. Күпме халыҡ вәкилдәрен суҡындырыуҙан, крепостнойлыҡ ҡоллоғона төшөүҙән, аслыҡ-яланғаслыҡтан, ҡырылып бөтөүҙән йолоп ҡалған, үҙебеҙгә һыйҙырған милләт беҙ... ...Минең уйымса, нәҡ ошо көньяҡ-көнсығышта йәшәүсе башҡорттарға башҡорт милләте алдында ғына түгел, барлыҡ мосолман донъяһы, кешелек алдында оло миссия һалынған. Һуңғы ваҡытта күп кенә халыҡтарҙың үҙҙәренең тәүсығанағы итеп ошо төбәкте күрергә тырышыуы ла юҡҡа ғына түгел. Сөнки бында тере саҡтарында уҡ Аллаһы Тәғәлә хозурына ирешә алған суфыйҙар, әүлиәләр ерләнгән. Был ерҙә йәшәү, ғүмер итеү - өҫтөнлөк түгел, оло яуаплылыҡ. Арҡайым ҡаласығы ла юҡҡа ғына ошонда түгел, юҡҡа ғына "Урал батыр" эпосы ла ошо төбәктә һаҡланып яҙып алынмаған. Әгәр ҙә изге әүлиәләребеҙҙең һөйәктәре һаҡланған ерҙе башҡаларға һатһаҡ, уны ситтәргә мыҫҡыл итергә бирһәк, Аллаһ Тәғәлә бының өсөн беҙҙе ғәфү итмәйәсәк, беҙҙең дә, кешелектең дә һәләкәте ошонан башланасаҡ. Был төбәктең ана шундай әһәмиәткә эйә булғанлығын башҡаларға аңлатыр өсөн иң тәүҙә үҙебеҙгә быны тәрән итеп аңларға һәм инанырға кәрәк. Ә инде инаныуҙың берҙән-бер һәм хаҡ юлы - дин юлы..."

Һәүәҫкәр тарихсы Йәдкәр Бәшировтың ошо көндәрҙә генә донъя күргән "Башҡорт хан" тип аталған баҫмаһы тураһында һөйләшеүҙе дауам итәбеҙ.

"Урал батыр" башҡорт халыҡ эпосын яттан һөйләү буйынса конкурстар үткәреү күптән инде матур йолаға әйләнгән. Ул саралар был мәшһүр әҫәрҙе тулыһынса яттан белгән, 4500 ашыу шиғри юлды төрлө урындан дауам итеп һөйләй алған иҫ киткес талантлы быуын тәрбиәләүгә булышлыҡ итеүе берәүгә лә сер түгел хәҙер. Ошо көндәрҙә Башҡортостан социаль технологиялар институты һәм республиканың ЮНЕСКО эштәре буйынса комитеты һигеҙенсе тапҡыр "Урал батыр" эпосын яттан һөйләүселәрҙең Халыҡ-ара конкурсын үткәреп, яңы таланттар асты.

Ниһайәт, көттөрөп, һағындырып ҡына ҡар яуып, инде ялҡыта башлаған туҙанды баҫтырып та ҡуйҙы. Шул уҡ ваҡытта йыл башында аномаль ҡар яуыуын хәтергә төшөрөп, бер аҙ хәүефләндерҙе лә. 2017/2018 ҡыш миҙгелен ҡаршыларға ҡала хеҙмәттәре әҙерме? Ошо һорауға асыҡлыҡ индереү маҡсатынан Өфө ҡала округы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары Салауат Хөсәйенов киң мәғлүмәт саралары журналистарын матбуғат конференцияһына йыйҙы.

Гәзит-журналдарға яҙылыу барышында Мәхмүзә Әфтәх ҡыҙы Исламғолованы почта бүлексәһендә, магазиндарҙа йыш осратырға була. Ул - ауылда бер кем тарафынан да һайлап ҡуйылмаған матбуғатҡа яҙылыу буйынса агитатор. Шулай ҙа Мәхмүзә апайҙың иң яратҡан гәзите - "Киске Өфө". Ошо гәзиткә ауылдаштарын яҙҙырыр өсөн бөтәһен дә эшләргә әҙер. Ауылда хатта: "Мәхмүзә апай осраһа, "Киске Өфө"нө яҙҙыртмай ҡалмай инде ул", - тип көләләр. Был юлы Мәхмүзә Әфтәх ҡыҙы китапханаға "Атайсал" гәзите хәбәрселәре менән осрашыуға килгәйне. Уңайлы мәлдән файҙаланып, уның менән әңгәмә ҡороп өлгөрҙөм.

Ноябрҙә Бөрйән районындағы Шүлгәнташ мәмерйәһендә палеолит рәсемдәрен реставрациялау буйынса халыҡ-ара экспедиция, йәғни алдынғы Европа реставраторы, ҡая һүрәттәрен һаҡлау өлкәһе белгесе Эдуаль Гийаме етәкселегендә Башҡортостан Республикаһының Күсемһеҙ мәҙәни мираҫ объекттарын һаҡлау һәм файҙаланыу буйынса ғилми-етештереү үҙәге һәм "Шүлгәнташ мәмерйәһе" тарихи-мәҙәни музей-ҡурсаулығы белгестәре - реставраторҙар эшләне.

Өфөлә "Башҡорт шәле - 2017" исемле матур фестиваль-конкурс үтте. Әсә көнөнә арналған быйылғы байрамда республиканың төрлө район һәм ҡалаларынан 150-нән ашыу оҫта ҡатнашты. Йәмғиәттә башҡорт дебет шәленә ҡыҙыҡһыныуҙы арттырыуҙы, "Башҡорт дебет шәле" брендын булдырыуҙы, халыҡ оҫталарының профессиональ кимәлен үҫтереүҙе, тәжрибә уртаҡлашыуҙы һәм ижади бәйләнештәрҙе күҙҙә тотҡан фестиваль-конкурс быйыл 10-сы тапҡыр уҙғарылды.

Бөгөн беҙ Урал шырлыҡтарын велосипедта үтеп буламы, юҡмы икәнен тикшереп ҡараясаҡбыҙ. Дөрөҫөрәге - быны тикшереп ҡараған Артур исемле егеттең сәйәхәтнамәһен тыңлаясаҡбыҙ. Ошо йылдың сентябрендә һәүәҫкәр велосипедсы, "Киске Өфө" гәзитенең алыштырғыһыҙ хеҙмәткәре Артур Батыршин үҙенең дуҫы, эшҡыуар, сәйәхәтсе Денис Өмөтбаев менән Урал армыттарында 100 саҡрымғаса һуҙылған велосипедлы сәфәрҙә йөрөп ҡайтты. Был походҡа егеттәр нисек әҙерләнгән, тәбиғәт уларҙы ниндәй һынауҙар алдына ҡуйған - барыһы тураһында ла Артурҙың һөйләгәндәренән белербеҙ.

Хәтерегеҙҙәлер, 2016 йылдың апрелендә үҙенә "Башҡорт" тигән ҡушамат алған, һуғыш самбоһы буйынса ике тапҡыр донъя чемпионы исеменә лайыҡ булған Венер Ғәлиев Өфөлә үткән ҡатнаш алыш төрҙәре (ММА) турнирында әрмән көрәшсеһен еңгәйне. Ана шул көндө, тап шул турнирҙа тағы бер милләттәшебеҙҙе, Венер Ғәлиевтың уҡыусыһы Руслан Яманбаевты ла күптәр күҙгә элде. Был көндө Руслан да сағыу алыш күрһәтте, тик тактика яғынан ғына отолоп, дәғүәсеһе Балкизовтан еңелеп ҡуйҙы. Ошо хәлдән һуң 11 ай үттеме, юҡмы, Руслан Виктор Кичигинды, тағы 2 айҙан Рөстәм Капаловты еңде, ә тағы ике айҙан, йәғни ошо йылдың 8 октябрендә Ислам Бегидовты ла техник нокаутҡа "ебәрҙе". Руслан ЯМАНБАЕВтың тиҙ арала еңеүле аҙымдарға күсеүенең сере нимәлә икән? Бәлки, уның еңеүҙәренең сере башҡорт батыры стилендә сығыш яһауындалыр? Түбәндәге материалыбыҙҙа ошо һәм башҡа һорауҙарға Русландың үҙенән яуаптар ишетербеҙ. Әңгәмәбеҙҙә шулай уҡ Өфөләге "U-FIGHT" промоутер компанияһы етәксеһе Рәмил СӘҒИТОВ та ҡатнаша. Рәмил Миңнулла улы үҙ сиратында башҡорт ММА-сыларына ҡағылышлы бик ҡыҙыҡлы фекерҙәре менән уртаҡлашыр.

Күптән түгел генә һәүәҫкәр тарихсы Йәдкәр Бәшировтың "Бөйөк Башҡортостан" китабын уҡып (ул китаптың башҡортса тәржемәһе "Киске Өфө"нөң ошо 7-се битендәге бағанала былтырҙан бирле баҫыла килә), ундағы мәғлүмәттәр менән аңыбыҙҙы яҡтыртып алғайныҡ инде. Авторҙың ошо көндәрҙә генә донъя күргән икенсе китабы - "Башҡорт хан" тип аталған баҫмаһы беҙҙе халҡыбыҙ тарихына бөтөнләй икенсе күҙлектән ҡарарға мәжбүр итте. Урыҫ тарихсылары, йылъяҙмасылары хеҙмәттәренән ситкә китеп, Геродот, Ҡол Ғәле, Бахши Иман, Боннар Андре, Гельмольт, Европеус, Тизенгаузен, Шәриф Иҙриси, Әл-Иҙриси кеүек, халыҡтарҙы донъяуи кимәлдән сығып өйрәнгән тарихсы, илсе, сәйәхәтселәр яҙмаларынан табылған ҡиммәтле мәғлүмәттәр менән һуғарылған был китап. Әлбиттә, тамырҙарында башҡорт ҡаны аҡҡан һәр уҡыусы был зиннәт менән үҙаллы танышыр, тип уйлайбыҙ. Ә уға тиклем, уҡыусыларҙа ҡыҙыҡһыныу һәм үҙ милләте хаҡында күберәкте белергә теләү ниәтен уятыу маҡсатында, Йәдкәр БӘшировтың үҙе менән әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

30 ноябрҙә Башҡортостан Башлығы Рөстәм Хәмитов Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайға сираттағы Мөрәжәғәтнамә менән сығыш яһап, түбәндәге төп мәлдәргә иғтибар йүнәлтте.

"Йөрәк һүҙе" телепроекты зәңгәр экрандарға сыға башлағанда уҡ иғтибарҙы йәлеп иткәйне. Хәтерҙә ҡалмаҫ йөҙ төрлө йырҙар араһында ҡапыл пәйҙә булған таныш йөҙҙәр бирелеп китеп шиғыр уҡый. Һәр кеме үҙенсә, үҙе белгән интонацияла, үҙенә хас тембрҙа, үҙ етешһеҙлектәре һәм оҫталығы менән башҡара. Эшеңде, хәбәреңде, хатта уйҙарыңды онотоп, экранға текәләһең...

Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы яңы ижад миҙгелендә яңы концерттар менән ҡыуандырмаҡсы. 29 ноябрҙә республика бәйгеләре лауреаты Заһир ИҪӘНСУРИН "Моңдоң йәне - мөхәббәт" тип аталған тәүге концертына саҡыра. Ошо ваҡиға айҡанлы йырсы менән әңгәмә ҡорабыҙ.

Бөгөн белем алырға теләгән кеше өсөн уй-ниәтен тормошҡа ашырыуы бер ни тормай: шунда уҡ интернет селтәрендә мәғлүмәт таба ала, кәрәкле йүнәлеш буйынса юғары уҡыу йортон һайлап уҡырға бара, өҫтәмә дәрестәр алырға ла мөмкинлек бирелгән. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә ниндәйҙер яңы оҫталыҡҡа өйрәнеп ҡалыу өсөн иң уңайлы ысул - ул йәштәр өсөн үткәрелгән мәғариф форумдары. Был сараларҙа ҡатнашҡан кеше ике-өс көн эсендә бөтә кәрәкле мәғлүмәтте туплап, фекерҙәштәр табып, башҡаларҙың өлгөһөн күреп, яңы үрҙәр яуларға илһамланып ҡайта. Башҡорт йәштәрен шулай маҡсатлы итер сараларҙың береһе Ufa-forum йәштәр мәғариф киңлеге Өфөлә 1-3 декабрь көндәрендә уҙғарыласаҡ.

Уның геройҙары эскерһеҙлеге менән айырылып тора. Балаларса ихласлыҡ сағылған күҙҙәр һине шунда уҡ ышандыра һәм үҙең дә һиҙмәҫтән уның геройының арбауында ҡалаһың. Кешенең асыҡ була белеү һәләтен баһалаусылар өсөн - тамашасымы ул, режиссермы, быныһы мөһим түгел - был актриса ҙур табыш. Шулай ҙа иң һоҡландырғаны - уның тормошта ла шулай уҡ ихлас булыуы. М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актрисаһы Милена СИРАЕВА-ИШАЕВА менән әңгәмәбеҙ уның һөнәре, геройҙары һәм, әлбиттә, йәшәү асылы тураһында.

Милләтебеҙҙә шундай бер матур күренеш бар, был бигерәк тә ауыл ерҙәрендә киң таралған: берәйһе тураһында һүҙ сыҡһа, ғәҙәттә, "Кем балаһы?" тип һорайҙар. Балалар ата-әсәләр өсөн яуап бирмәһә лә, бала өсөн ата-әсә яуаплы икәненә ишаралыр был. Тоҡомоңдо дауам итеүсегә үҙеңдең иң яҡшы һыҙаттарыңды, сифаттарыңды бирә алғанһыңмы, ул һинең исемеңә лайыҡлы булырлыҡмы, атай-әсәй абруйын артабан дауам итәме? Башҡорт дәүләт медицина университетының топографик анатомия һәм оператив хирургия кафедраһы мөдире, медицина фәндәре докторы, профессор, 130 ғилми баҫма, 40 рационализаторлыҡ тәҡдиме һәм 3 патент авторы Илдар Ишмырҙа улы ҺИҘИӘТОВ менән әңгәмәне лә уның тамырҙарын барлауҙан башланыҡ...