Көлөү - ғүмерҙе оҙайта, ти халыҡ. Балалар көнөнә 300 тапҡыр көлә, тиҙәр. Кеше өлкәнәйә килә, был һан да кәмей, тип билдәләй ғалимдар. Үҫмерҙәр көнөнә - 6, 20 йәште үткәндәр 4 тапҡыр ғына көлә, имеш. Бөгөнгө геройыбыҙ, көлөү - ул дауа, тип раҫлай. Яңы ижад миҙгелендә Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы шаяртыуҙы аңлаған, көлөргә яратҡан тамашасыларына бүләк әҙерләй. Бында "Көлкө шоу" тип аталған яңы төркөм барлыҡҡа киләсәк. Төркөмдөң художество етәксеһе, һөйләү жанры артисы Фаяз ЙӘНТҮРИН менән әңгәмәләшәбеҙ.

Күп кенә илдәр һәм халыҡтар хаҡындағы тарихты, мәғлүмәттәрҙе сәйәхәтселәр яҙып ҡалдырған. Беҙҙең башҡорттар хаҡында ла Ибн-Фаҙлан кеүек донъя гиҙеүселәрҙең яҙмалары бар. Һәм, моғайын, иң тоғро мәғлүмәттәр тап ана шул ситтән килгән күҙәтеүселәр тарафынан биреләлер ул. Уларға кемгәлер ярарға йәки оҡшарға кәрәкмәй, улар күргәндәрен-кисергәндәрен, сағыштырыуҙарын ғына яҙалар.

"Өфө башҡорто" рубрикаһының сираттағы ҡунағы - музыка белгесе, журналист, педагог, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре Миләүшә Абрар ҡыҙы ИҘРИСОВА. Ул баш ҡалала тыуып үҫеп, ғүмере буйы уның рухи ҡиммәттәренә хеҙмәт итә. Атаһы, Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы, композитор Абрар Хаҡ улы Ғабдрахмановтың, әсәһе - Рәсәйҙең атҡаҙанған, Башҡортостандың халыҡ артисы, С.Юлаев ордены кавалеры Нажия Аллаярованың аманатын дауам иттереүсе урта быуын вәкилдәренең береһе ул.

Башҡорттарҙың юғары белемгә эйә була башлау тарихы XIX быуаттың урталарына ҡайтып ҡала. Быға тиклем башҡорттар Ырымбурҙағы Неплюев кадет корпусында хәрби белем алһа (унда, ғәҙәттә, кантон башлыҡтарының балалары уҡыған), 1836 йылдан Рәсәйҙең дәүләт Советы ҡарары менән башҡорт үҫмерҙәрен Ҡаҙан гимназияһына һәм университетына уҡырға ебәрә башлайҙар.

Өфө Мәскәү конструкторҙары проекты буйынса төҙөкләндерелә. Эйе, тап шулай: август аҙаҡтарында баш ҡаланың "Ҡашҡаҙан" ял паркын комплекслы төҙөкләндереү эштәре башланған да инде. Концепцияның авторы - Мәскәүҙең "Стрелка" конструкторҙар бюроһы. Был хаҡта кесаҙна ошо бюроның директоры Далиә Сафиуллина менән берлектә үткәргән матбуғат кәңәшмәһендә Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов хәбәр итте.

Башҡортостандың дәүләт суверенитеты тураһында декларация ҡабул ителгән көндө беҙ йыл да Республика көнө тип байрам итәбеҙ. Республикабыҙға үҙаллылыҡ яулау йылдарында ошо ваҡиғаларҙа әүҙем ҡатнашҡан кешеләр өсөн был байрам ниндәй әһәмиәткә эйә, улар был көндө нисек билдәләй һәм хәтергә ала икән?

Үҙем башҡорт телен яҡшы кимәлдә белмәйем, әммә бер аҙ аңлайым. Ләкин бөгөн Башҡортостан мәғариф учреждениеларында башҡорт телен уҡытыу тураһында һүҙ барғанда, мин "Мотлаҡ уҡытырға тейешбеҙ!" тиеүсе кешеләр яҡлымын.

М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрында ижад итеүсе һәләтле йәштәргә гел һоҡланам. Әле "Хыялға ҡаршы" спектакленән алған тәьҫораттарым менән уртаҡлашҡым килә.

Был спектакль тураһында матбуғатта ла, интернет селтәрҙәрендә лә күп яҙҙылар. Мин дә, спектаклде былай итеп тә ҡуйып була икән, тип аптыраным. Режиссер Илсур Ҡаҙаҡбаевтың һәләтенә ҡыуандым. Урыны менән илатты ла спектакль. Актерҙарҙың ижады тураһында ла оҙаҡ һөйләргә булыр ине. Мәскәүҙә Щепкин исемендәге училищены тамамлап ҡайтыуҙарына ла байтаҡ хәҙер, ошо ваҡыт эсендә улар театрҙың умыртҡа бағанаһын тотоп тороусыларға әйләнде.

Һәр миҙгелдең үҙ матурлығы. Әле генә йәй хозурлығына һоҡланып бөтә алмаһаҡ, әлеге сәйәхәттә алтын көҙ биҙәктәренә хайран булдыҡ. Архангел, Белорет, Әбйәлил, Баймаҡ райондары биләмәләрендәге тәбиғәт күренештәрен - әле урман-тау, әле һөҙәк битләүҙәр, әле йәм-йәшел ҡарағай-шыршы шырлығы, әле ҡыҙыллы-һарылы ҡайын-уҫаҡ сауҡалыҡтары, әле ялан-ҡыр булып китеп, күҙҙәрҙе һөйөндөрөүен ябай тел менән һөйләп бөтөп кенә лә булмаҫ.

Ерлек мәҙәниәткә ҡарап түгел, ә мәҙәниәт ерлеккә ҡарап формалаша. Дөрөҫөрәге, шул ерлектән ҡалҡып сыға, шул тупраҡта үҫә. Шуға ярашлы, Сибай дәүләт филармонияһы ла Урал аръяғы фольклоры, ауыҙ-тел ижады һәм халыҡсан рухы менән һуғарылған. Уларҙың сығышын әллә ҡайҙан танып-белергә, үҙенсәлектәренә хайран ҡалырға була. Сибай дәүләт филармонияһы директоры, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Айбулат Ҡотошов, филармонияның режиссеры, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Фәнил ӘсӘҘуллин һәм художество етәксеһе, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Нәсимә ҒиззӘтуллиналар менән ошо юҫыҡта әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

Сәйәсәт - элек-электән ир-ат өлкәһе, ир-ат шөғөлө иҫәпләнә. Ир-егеттең батырлыҡтар, ҡыйыу ҡарарҙар ҡабул итеү сифаты уның тәбиғи булмышында ята, ә ҡатын-ҡыҙҙың асылы - донъяға һөйөү таратыуҙа, тиҙәр. Ә шулай ҙа халыҡтың ышанысын аҡлап, сәйәсәттең еңел булмаған йөгөн үҙ иңдәрендә алып барыусы ҡатын-ҡыҙ замандаштарыбыҙ күп беҙҙең. Уларҙың береһе - Дөйөм Рәсәй халыҡ фронты Үҙәк штабы рәйестәше, БР Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайҙың Мәғариф, мәҙәниәт, спорт һәм йәштәр сәйәсәте комитеты рәйесе Эльвира Ринат ҡыҙы АЙЫТҠОЛОВА менән уның депутат эшмәкәрлеге һәм башҡа мәсьәләләр хаҡында әңгәмәләшәбеҙ.

Билдәле ғалим-тарихсыбыҙ Әнүәр ағай Әсфәндийәровтың көнбайыш башҡорттары тарихына арналған ғилми мәҡәләһен гәзитебеҙҙә баҫырға әҙерләгәндә уның типтәр сословиеһына арналған өлөшөн айырыуса ҙур ҡыҙыҡһыныу менән ҡабул иттем.

Ғалим типтәрҙәрҙең милли сығышы төрлөсә булып, улар араһында ерһеҙ башҡорттарҙың, ситтән күсеп килгән татар, сыуаш һәм башҡа халыҡ вәкилдәренең булыуын тарихи документтар ерлегендә раҫлай. Уның Башҡортостандан башҡа бер төбәктә лә типтәр сословиеһы теркәлмәүе һәм типтәрҙәрҙең тәүгеләренең ерһеҙ ҡалған башҡорттарҙан булыуы хаҡындағы фекерҙәре иғтибарға лайыҡ.

Арҡауыл Йүрүҙән буйында ултырған боронғо ауылдарҙың береһе, аҫаба башҡорттар төйәге. Ауылдың Габовка тигән урамында элек-электән урыҫтар йәшәне. Хәҙер ҙә улар яңы йорттар һалып, башҡорттар менән дуҫлашып, туғанлашып, аралашып, телебеҙҙе, ғөрөф-ғәҙәттәребеҙҙе, йолаларыбыҙҙы ихтирам итеп йәшәй. Башҡортса һөйләшәләр. Балаларының мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүенә лә ыңғай ҡарашталар.

Белеүегеҙсә, һуңғы арала мәктәптәрҙә башҡорт телен туған тел булараҡ һәм дәүләт теле булараҡ уҡытыу буйынса ҡайһы бер сетереклектәр килеп тыуып, эш атай-әсәйҙәрҙән "Балаңды туған телдә уҡытырға ризаһыңмы?" тигән ғаризалар йыйыуға тиклем барып еткәйне.

Рәмил БАЙМУЛЛИН, хаҡлы ялдағы табип: Ҡартлыҡ - ғүмере бар һәр кемгә лә килә торған ҡотолғоһоҙ осор ул. Бер яҡтан, ошо көнгә еткәнсе йәшәү - үҙе бер бәхет булһа, икенсе яҡтан, кешенең ғүмер байышы уны ошо юҫыҡта һағышлы уйҙарға һалыуы ла тәбиғи. Ғәҙәттә, кеше ҡартлыҡ яҡынлашыуын 50-55 йәштәрҙән айырыуса нығыраҡ тоя башлай. Ә инде пенсияға сыҡҡас, күптәр депрессияға, ауыр кисерештәргә бирелә. Йөрәк, нервылар системаһы ҡуҙғый, йоҡоһоҙлоҡ интектерә, буштан ғына ла ҡан баҫымы күтәрелеүсәнгә әйләнә, быуындар һыҙлай башлай. Олоғая килә, кешенең гормондар системаһы ла һүнә төшә, шунлыҡтан, хис-тойғо өлкәһе, аң кимәле лә үҙгәрештәргә дусар була бара. Тормош юлдашын юғалтып, яңғыҙ ҡартайырға тура килгәндәргә айырыуса ҡыйын була бара.

Ольга ПАНЧИХИНА, Башҡортостан Республикаһының Йәмәғәт палатаһы рәйесе: Тәү сиратта үҙең йәшәгән ерҙе, аҫаба халыҡты һәм уның мәҙәниәтен, телен ихтирам итергә кәрәк, тигәнгә күптән инанғанмын. Әлбиттә, Рәсәй Федерацияһында бихисап төрлө милләт вәкилдәре йәшәй, Башҡортостан Республикаһында ғына улар йөҙҙән ашыу. Әммә нәҡ Башҡортостанда йәшәүселәргә генә башҡорт телен өйрәнергә уникаль мөмкинлек бирелгән.

Бик әүҙем, нәзәкәтле, сибәр актриса ул. Халыҡта уның кеүектәрҙе, ут бөрсәһе, тип йөрөтәләр. Әле генә киноға төшөп йөрөй, бер ҡараһаң, театрҙа матур геройҙары менән һоҡландыра. Стәрлетамаҡ театрының популяр телевизион проекты - "Күңелле йәшәйбеҙ"ҙең халыҡсан юморға ҡоролған сюжеттарын яҙыуға ла уның "ҡулы" тейеп өлгөрә. Башҡорт йәмәғәтселегендә булған һәр ваҡиғаға үҙенең нигеҙле фекере бар. Рубриканың бөгөнгө ҡунағы - Стәрлетамаҡ дәүләт башҡорт театры артисы Зиләрә ЮЛТАЕВА һорауҙарыбыҙға яуап бирә.

Филология фәндәре докторы, профессор, шағир, әҙәби тәнҡитсе Фәнил Тимерйән улы КҮЗБӘКОВ менән бөгөнгө журналистикалағы ҡайһы бер сетерекле хәлдәр, бәхәсле мәсьәләләр тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Йәй айҙарында милли батырыбыҙ Салауат Юлаевтың һуңғы төйәге булған Эстонияның Палдиски ҡалаһында батырҙың һәйкәле яңыртылды. Был эштәрҙең уртаһында ҡайнаған зыялыларҙың береһе - Башҡортостан Республикаһының Милли музейы директоры Ғәле Фәйзрахман улы ВӘЛИУЛЛИН үҙ тәьҫораттары менән бүлеште.

М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының башҡорт филологияһы факультеты уҡытыусылары башҡорт телен өйрәнергә теләүселәр өсөн яңы уҡыу йылына Башҡорт телен дистанцион өйрәнеү халыҡ-ара системаһы булдырҙы. Был турала юғары уҡыу йортоноң "Башҡорт теле һәм уны уҡытыу методикаһы" кафедраһы мөдире Сәлимә Таһированан тулыраҡ мәғлүмәт алдыҡ.