Өфө тураһында күп итеп яҙырға була, сөнки баш ҡалабыҙ көндән-көн ҙурая, үҫә. Уның үҙәгендә лә төрлө эштәр әүҙем алып барыла, шулай уҡ ҡалаға ҡараған, әммә Өфөнән ситтәрәк урынлашҡан район биләмәләрендә лә эштәр гөрләй.

Күптән күҙәтеп барыуым түбәндәге фекерҙәрҙе төйнәргә булышлыҡ итте лә инде. Мәҫәлән, ҡала хакимиәте өфөләргә һәм ҡала ҡунаҡтарына ял итеү, спорт менән шөғөлләнеү өсөн төрлө мөмкинлектәр тыуҙыра. Балалар һәм спорт майҙансыҡтары, велосипедта йөрөү өсөн махсус юлдар, йәйәүлеләр өсөн тротуарҙар төҙөкләндерелә һәм яңылары булдырыла, руль артындағылар тураһында ла онотолмай. Ләкин ҡайһы берәүҙәрҙең ошо матурлыҡты юҡ итергә тырышыуы күңелде ҡыра. Яңыраҡ М.Ғафури исемендәге парктағы спорт майҙансығында урынлаштырылған ҡоролмаларҙы емереп-ҡырып киткәндәр. Кемдең ҡулы баралыр бындай эшкә?

"Киске Өфө" - ул минең өсөн рухи аҙыҡ, күңелемде, йөрәгемде йылытҡан баҫма. Был гәзитте уҡығанда үҙ халҡыңдың тарихы, мәҙәниәте, ғөрөф-ғәҙәттәре, милли геройҙары тураһында беләһең, улар менән ғорурланаһың.

Шундай хәҙис бар. Бер ваҡыт Аллаһ Илсеһе (с.ғ.с.) ҡәбер янында күҙ йәштәрен түгеп ултырған ҡатын янынан үтеп барған. Ҡатындың хәлен күреп, уға:
- Аллаһтан ҡурҡ һәм сабыр ит! - тигән. Бәйғәмбәрҙе танымайынса, ҡатын:
- Кит янымдан, мин кисергәнде һинең кисергәнең юҡ бит әле! - тип ҡысҡырып ебәргән.

"Шүлгәнташ мәмерйәһе" тарихи-мәҙәни музей-ҡурсаулығы Рәсәй Федерацияһы халыҡтарының мәҙәни мираҫ объекттарының (тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларының) Берҙәм дәүләт реестрында тәбиғәт ҡомартҡыһының исемен алмаштырыу өсөн документация әҙерләгән. Билдәле булыуынса, мәмерйә реестрға "Палеолит осоро һынлы сәнғәте менән Капово мәмерйәһе" федераль әһәмиәттәге мәҙәни мираҫ объекты тип теркәлгән. Тиҙҙән унда, ЮНЕСКО-ға ебәрелгән номинация досьеһындағы кеүек үк, мираҫ объекты "Палеолит осоро һынлы сәнғәте менән Шүлгәнташ мәмерйәһе" тип яҙыласаҡ. Был хаҡта "Мираҫты һаҡлайбыҙ" түңәрәк өҫтәлендә сығыш яһап, музей-ҡурсаулыҡ директоры Фәүзил Маликов хәбәр итте.

Башҡортостандың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре, республиканың радио-телевидение тармағы ветераны Фәнүзә Баһауетдинованы радиотыңлаусылар үҙ эшенә мөкиббән киткән тынғыһыҙ журналист, яғымлы тауышлы алып барыусы тип белә. Һүҙ - Фәнүзә Кинйәмырҙа ҡыҙының үҙенә.

Һатыу нөктәһендәге хужалыҡ әйберҙәре бүлегенә боролғас, кәрәкһеҙ нимәләй бер яҡ ситкә һалынған кер һабынын ҡулыма алып, уны танауыма яҡын килтереп, бер аҙ онотолоп торҙом.
Һәр һатып алыусының мәнфәғәтен күҙәтеүсе, теләктәрен һүҙһеҙ үтәүсе һатыусы ҡыҙ янымда пәйҙә булды.

Ҡайһы бер шиғри юлдар бер уҡыуҙа уҡ хәтергә һеңеп ҡалыусан бит. Бына Рәми Ғариповтың "Ҡомдағы эҙҙәр" шиғырының һуңғы өлөшө олоғайғас та йыш иҫкә төшә:
Ҡомдағы эҙ генә мәллә
Был һантый йәшлек үҙе?
Хәҙер уны юясаҡ бит
Тулҡындары диңгеҙҙең!..
Йәшлекте ҡомдағы эҙҙәргә тиңләһә лә шағир, ҡайһы бер эҙҙәр шундай тәрән, диңгеҙҙәй ғүмерҙең тулҡындары ла юя алмай уны. Хатта бала саҡ эҙҙәре лә һаҡлана...

Милли байрамдар, тигәндә, беҙ иң тәүҙә һабантуйҙы, һабантуй тигәндә, иң тәүҙә милли көрәште, ат бәйгеһен, ҡолғаға үрмәләүҙе, күҙ бәйләп көршәк ватыуҙы, тоҡ менән һуғышыуҙы, тоҡ кейеп йүгереүҙе күҙ алдына килтерәбеҙ. Билдәле ғалим-этнолог, юрист, философия фәндәре кандидаты Зәкирйән ӘМИНЕВ халҡыбыҙҙың үлемһеҙ ҡомартҡыһы "Урал батыр" эпосына бағышланған киң билдәле "Урал батыр" эпосында боронғо башҡорттарҙың космогоник ҡарашы" тигән хеҙмәтендә башҡорт мифологияһын өйрәнеүҙең өр-яңы методологияһын барлыҡҡа килтереп, фәнебеҙҙә сенсация яһауға өлгәште. Ғилми даирәләр был фактҡа күҙ йомоп ҡараһа ла, донъяның төрки ғилем эйәләре һуңғы ваҡытта ғалимды үҙҙәрендә үткән фәнни конференцияларға, форумдарға саҡыра башланы. Милли байрамыбыҙ һабантуйға арналған икенсе бер хеҙмәтендә Зәкирйән ағай халҡыбыҙҙың күп кенә байрам сараларының, атап әйткәндә, һабантуйҙың нигеҙендә "Урал батыр" эпосы ятыуы хаҡында кире ҡаҡҡыһыҙ дәлилдәр килтерҙе.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Генерал-адъютант Н.А. Крыжановский
(1864 - 1881 йылдарҙа губернатор булған)

Безактан һуң яңы генерал-губернатор вазифаһына уның туғанының улы, генерал-адъютант Николай Андреевич Крыжановский тәғәйенләнә, ул һуңғы ваҡытта Варшавала генерал-губернатор була, был урын бөтөрөлгәс, биләгән вазифаһынан китә. 1865 йылдың яҙында Крыжановский барса күренекле урындарға үҙе һайлап алған кешеләрҙең тулы составы менән Ырымбурға килә.

(Фәлсәфәүи эссе)

• Беҙ, башҡорттар, Рәсәй тип аталған ҙурҙарҙан ҙур илдә, сәйәсәттә нарыҡланғанса, бөйөк державала йәшәйбеҙ. XVI быуат урталарынан бирле - был беҙгә яҡын тарихтың һуңғы 468 йылына тиң. Барса башҡорт ырыуҙарының Рәсәй составына инеүе ярты быуаттан ашыу ваҡыт дауамында бара, сөнки ошоға тиклем тарихи Башҡорт иле биләмәләре элекке Алтын Урҙаның төрлө ярсыҡтары - Ҡаҙан, Әстерхан, Себер ханлыҡтары, Нуғай Урҙаһы ҡулында ҡалған була. Алтын Урҙа замандарында башҡорттар үҙенә күрә привелигиялы халыҡ булып, иркенлектә, байманлыҡта көн итә. XVI быуатта төрлө ханлыҡтар үҙ-ара даими низағта йәшәй, бер-береһе менән һуғыша, башҡа халыҡтарҙы талай. Шуғалыр ҙа инде, 1552 йылда Иван Грозный Ҡаҙан ханлығын тар-мар итеү менән, беҙҙең ата-бабаларыбыҙ Рәсәй ҡанаты аҫтына инеүҙе хуп күрә.

Өфөбөҙ. Нәҡ шулай тип, ауыҙ тултырып, "Өфөбөҙ", тип әйтәм, сөнки баш ҡала республикабыҙҙы умыртҡа бағанаһылай үҙенә бәйләп тороусы бер үҙәк бит. Өфөнөң ҡап уртаһында йәшәүсе лә, төбәктең иң алыҫ районының төпкөл ауылында көн итеүсе лә баш ҡаланың тын алышын, үҙгәрештәрен күреп-белеп, аңлап тора. Бөгөнгө көндә, интернет заманында, мәғлүмәт йәшен тиҙлегендә тарала, шуға күрә һәр кем.бөтә эштәр, хәл-әүхәлдәр тураһында хәбәрҙар.

Украиналағы Махсус хәрби операцияның мең дә ике йөҙөнсө көнө РФ Ҡораллы көстәренең Көньяҡ төркөмөнә ҡараған 10-сы гвардия танк полкы яугирҙары өсөн еңеүле һәм уңышлы мәлдәрҙең береһе булды. Донецк республикаһының иң көнбайыш төбәгендәге Заря тораҡ пункты украин нацистарынан таҙартылып, сик һыҙығындағы бина өҫтөнә флаг ҡаҙалды.

Башҡортостанда Салауат Юлаев һәйкәлен реставрациялау башлана. 30 июндә һәйкәл алдындағы майҙан ябыла. Скульптураны Өфөләге махсус цехҡа реставрацияға алып китәләр. Яңыртылған һәйкәлде тантаналы асыу 2027 йылдың 11 октябренә планлаштырылған.

Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров Указы менән булдырылған "Урал батыр" эпосы көнөндә, 8 июндә, республикала "Урал батыр" эпосын башҡарыусы йәш сәсәндәрҙең 27-се төбәк-ара конкурсы башланды. Республиканың Мәғариф һәм фән министрлығы сәсәндәр мәктәбен тергеҙеү һәм үҫтереү, "Урал батыр" эпосын популярлаштырыу, башҡорт халыҡ ижадының иң яҡшы өлгөләрен һаҡлау һәм таратыу маҡсатында йыл һайын "Урал батыр" эпосын башҡарыусы йәш сәсәндәр конкурсын ойоштора. Был юлы йәш сәсәндәр Күмертау ҡалаһында, Башҡортостандың Беренсе Президенты Мортаза Рәхимов исемендәге 3-сө республика Башҡорт гимназия-интернатында йыйылды. Конкурста республиканың һәм Ырымбур өлкәһенең мәктәпкәсә һәм дөйөм белем биреү ойошмаларынан 47 уҡыусы, 27 фольклор коллективы ҡатнашты һәм өс көн буйына "Урал батыр" эпосын яттан һөйләне, эпостан өҙөктәр сәхнәләштерҙе.

Тормошобоҙҙо миҙгелдәргә бүлеп йәшәйбеҙ. Мәҫәлән, йылды дүрт миҙгелгә бүлгәндә уңайлыраҡ, йәй менән ҡыштың, яҙ менән көҙҙөң үҙҙәренә генә хас сифаттары сағыуыраҡ күренә. Бала сағыбыҙҙы үҫмер йылдары менән бутамайбыҙ, һәр осорҙоң үҙ йәме.

Күптәр шахматты ике кеше ҡапма-ҡаршы ултырып уйнай торған ябай уйын тип ҡабул итә. Уйынсыларҙың береһе, яҡшы йөрөш эшләп, комбинация үткәрһә, ситтән ҡарап тороусыларҙа был ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра. Ләкин шахматсының көсөн уйын һөҙөмтәһе генә күрһәтә.

Көтөүсе муҡсаһының нимә икәнлеген һәр кем белә. Ул - көтөүсе ҡуллана торған махсус сумка йәки тоҡсай. Унда аҙыҡ-түлек, кәрәк-яраҡ, ҡайсы, бау кеүек кәрәкле әйбер йөрөтәләр. Борон был муҡса, ғәҙәттә, оҙаҡ ваҡытҡа сыҙамлы ныҡлы туҡыманан тегелһә, хәҙер тоторға ла, арҡаға аҫырға ла уңайлы рюкзак йөрөтәләр.

5 - 8 июндә Өфөлә "Әйҙә уйнарға!" II Бөтә Рәсәй уйынсыҡтар һәм уйындар фестивале үтә. Ошо сара айҡанлы билдәле йырсы, алып барыусы, кейеҙ баҫыу оҫтаһы, боронғо халыҡ уйыны "Ашыҡ"ты тергеҙеү буйынса әүҙем эш алып барған Зилә ЛИРАға өс һорау бирҙек.

Белешмә. Хәрби ярҙам тураһында мөрәжәғәт нигеҙендә, 1979 йылдың декабрендә Советтар Союзы Афғанстан Демократик Республикаһына Ҡораллы көстәренең сикләнгән контингентын индерә. Шул рәүешле туғыҙ йылдан ашыу осорға һуҙылған, рәсми телдә, "интернациналь бурыс", тип аталған һәм, тарихсыларҙың фекеренсә, бөйөк державаның, СССР-ҙың, емерелеүе сәбәптәренең береһе булған хәрби кампания башлана. Оҙайлы һөйләшеүҙәр һөҙөмтәһендә Швейцарияның Женева ҡалаһында Совет ғәскәрҙәрен Афғанстандан сығарыу тураһында килешеүгә ҡул ҡуйыла. Уның шарттары буйынса, 1988 йылдың 15 авгусына тиклем хәрби көстәрҙең яртыһы үҙ иленә ҡайтырға тейеш була. Һалдаттарҙың тәүге колоннаһы шул йылдың 15 майында дәүләт сиген киҫеп үтә һәм тыуған еребеҙгә аяҡ баҫа.

Йома намаҙҙарының береһендә имам һөйләгән бер вәғәз күңелгә нығыраҡ уйылып ҡалды. Ғилем тураһында ине ул. Мөхәммәт Бәйғәмбәр с.ғ.с. бер көн иртәнге намаҙға мәсеткә килһә, шайтан мәлғүн тәҙрәнән ғибәҙәтхананың эсен күҙәтеп тора икән. Тағы кемде аҙҙырырға йөрөйһөң, тип һораған унан Бәйғәмбәр. Үҙе мәсет эсенә күҙ һалһа, бер кеше иҙәндә йоҡлап ята, икенсеһе намаҙ уҡый икән. "Кемен аҙҙыраһың, йоҡлап ятҡанынмы, әллә намаҙ уҡығанынмы?" - тип һорауын ҡабатлаған Мөхәммәт с.ғ.с. "Йоҡлап ятҡанын аҙҙыра алмайым, бигерәк ғилемле. Намаҙ уҡып ултырғанын әллә нисә тапҡыр насар юлға баҫтырҙым, әммә ғилемлеһе уны кире мәсеткә алып килә лә ҡуя",- тигән мәлғүн.
Эйе, тормош ығы-зығыһынан айырыла алмай, йә булмаһа, елкә төбө соҡорланып, белем эстәү, ғилем туплау тураһында уйлана һалып бармайбыҙ шул. Ә ғалимдар күктән төшкәндәй тойола, фән өлкәһе беҙгә ҡағылмаған һымаҡ. Шулай ҙа хөрмәт итәбеҙ ғилем эйәләрен. Ғалим-эколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының һәм Рәсәй Тәбиғәт ғилеме академияһының академигы, биология фәндәре докторы, профессор, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре ҺӨЙӨНДӨКОВ Йәлил Төхфәт улы менән һөйләшеүгә лә оло хөрмәт менән барҙым. Мине уның ябайлығы, ихласлығы арбаны. Тыңлағыҙ һеҙ ҙә уның һөйләгәндәрен.