Ҡымыҙҙың файҙалы булыуы тураһында бөтәһе лә белә, әммә бейә һөтөнән яһалған был эсемлек кеше организмына фәҡәт ни өсөн кәрәк икәне күптәргә мәғлүм түгел. Бейә һөтө витаминдарға һыйыр һөтөнә ҡарағанда ун тапҡыр байыраҡ. Унда А, Е витаминдары, В һәм С төркөмө витаминдары, кальций, фосфор, фолий һәм пантотен кислоталары бар.

Бала ҡарау әллә ни еңел эш түгел түгеллеккә. Бер-бер артлы икәү булһа, әсә кешенең ҡулдары ныҡлы бәйләнә. Ә бына икәү өҫтөнә өсөнсөһө лә тыуһа, хәлдәр еңелләшә. Ысын, ысын. Ошо һүҙемде дәлилләп, үҙемдең бер көнөмдө бәйән итәйем әле, тинем.

Бөгөн, мәҫәлән, атайҙары таң һарыһынан эшкә китте, шуға балалар баҡсаға бармай өйҙә ҡалды. Бына йоҡонан уянып, күҙҙәремде асмай ғына барып ишекте элмәккә эләм дә, урыныма кире ятам. Балалар уянғансы тағы ла бер аҙ йоҡлап алырға кәрәк...

5 августа Рәсәй Федерацияһы Президенты Владимир Путин Киров ҡалаһында дәүләт башлығы ҡарамағындағы Урындағы үҙидаралыҡты үҫтереү буйынса совет ултырышын үткәрҙе. Уның эшендә быйыл мартта раҫланған яңы Совет составына ингән Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов та ҡатнашты.

Бөтәһе лә нимәлер етештерә, нимәлер һата бит бөгөн. Баҙар иҡтисады башланыу менән берәү баҙарҙа "Бешерелгән йомортҡалар" тип аталған киоск асып ебәргән, ти. Шул уҡ баҙарҙан йомортҡалар һатып ала ла, өйөнә алып ҡайтып бешерә лә, шул уҡ хаҡҡа һата ти был. Был эште күреп, дуҫҡайы: "Һин ни өсөн улай итәһең, ниндәй файҙа алаһың һуң?" - тип һорай ҡуйған. Ә "бизнесмен": "Беренсенән, йомортҡаларҙы бешергәс, һурпаһы ҡала, икенсенән, һәр саҡ эш менән мәшғүлмен", - тип яуаплаған, ти.

Үткән аҙнала Баймаҡ районының Граф күле буйында Башҡорт йәштәре йыйыны үтте. Уны Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты, БР Мәҙәниәт министрлығы һәм Баймаҡ районы хакимиәте ойошторҙо. Байрамда республика халҡы ғына түгел, Ырымбур, Силәбе, Һарытау өлкәләренән, Татарстан, Ханты-Манси автономлы округынан һәм башҡа төбәктәрҙән дә ҡунаҡтар, йәштәр ҡатнашты.

Ай-ай-ай! Был ниндәй тәрән, ҡараңғы, бысраҡ соҡор? Эсе тулы йылан, ҡырғаяҡҡа оҡшаш бөжәктәр. Кешеләр ҙә күренгеләй шикелле. Тик бөтәһенең дә йөҙҙәре күм-күк, шешенешеп бөткәндәр. Был соҡорға нисек һәм ҡасан ҡоланым һуң әле? А-а-а! Ой-ой-ой! Теге йыландар, бөжәктәр аяҡ буйлап өҫкә күтәрелә башланылар. А-а-а!

Исмәт БИНӘР, Истанбул университетының Евразия институты директоры урынбаҫары: Үткән быуаттың 90-сы йылдарында Төркиәлә сит илдәргә сығып уҡыу ҙур популярлыҡ яуланы. Тап ошо ваҡытта Рәсәй "ишектәре" лә асылды. Беҙ, бер төркөм төрөк йәштәре, Башҡортостанға юлландыҡ. Урыҫ телен дә, башҡорт телен дә белмәй инек ул ваҡытта. Шул осорҙа Башҡорт дәүләт педагогия институтында башҡорт филологияһы факультеты асылды. Мин тәүге студенттар сафында унда уҡырға индем. Институтты тамамлағас, Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө ғилми үҙәге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында аспирантурала уҡыным.

Бөйөк мәғрифәтсе-шағир Аҡмулла заманында халҡыбыҙҙың киләсәге өсөн борсолоп, "Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!" тигән оран ташлаған. Бөгөнгө көндә уҡыу, ғилем алыуҙың айырым бер кеше өсөн генә түгел, ә тотош халыҡтың киләсәге өсөн бик мөһим шарт булыуын бер кем дә инҡар итмәй. Ә кем булған һуң халыҡҡа белем нуры сәсеүсе, донъя мәҙәниәте байлыҡтары менән таныштырыусы, яңы, бығаса күрмәгән үрҙәргә әйҙәүсе кешеләр? Әлбиттә, мәғрифәтсе-уҡытыусылар.

Йәйге каникулдар башланыу менән уҡыусылар, ата-әсәһенең мөмкинлегенән сығып, ял итергә таралыша. Кемдер ауылға, олатай-өләсәһе эргәһенә ҡайта, кемделер диңгеҙ буйына алып китәләр, бәғзеләр иһә сираттағы уҡыу йылына әҙерләнеү, ата-әсәһенә саҡ ҡына булһа ла ярҙам итеү маҡсатынан ваҡытлы эшкә урынлаша. Хәйер, балаларҙың эшләүе, йәғни бишенсе семестрҙың һәр ваҡыт хеҙмәт семестры булыуына ла күп ваҡыт үтмәгән. Ғөмүмән, кәрәкме ул хеҙмәт тәрбиәһе? Ошо мәсьәләгә асыҡлыҡ индереү өсөн М. Кәрим исемендәге 158-се Башҡорт гимназияһының башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Айгөл ИГЕЛЕКОВАға мөрәжәғәт иттек.

Мәғариф хеҙмәткәрҙәренең август кәңәшмәһе алдынан тағы бер тапҡыр башҡорт телен туған тел һәм дәүләт теле булараҡ уҡытыуҙың нигеҙле дәлилдәре тураһында һөйләшеп алайыҡ әле…

Лена СӨЛӘЙМӘНОВА, тарих фәндәре докторы, профессор: Беҙҙә элек-электән башҡорт мәктәбен мәҙрәсәләргә генә бәйләгән ҡараш йәшәп килә. Әммә ғәмәлдә башҡорт милли донъяуи мәктәбе 19-сы быуаттың икенсе яртыһында уҡ була һәм быйыл уға 150 йыл тула. Хатта Земство вәкилдәре 1867 йылда Ырымбур губернаһының Иманғол ауылында асылған беренсе башҡорт мәктәбен Рәсәйҙең көнсығышындағы иң боронғо рус-башҡорт мәктәбе тип теркәп ҡалдырған.

Башҡортостан дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы урынлашҡан Бөрйән районында булғанда урындағы хужалар һәм белгестәр ошо ерҙе төйәк иткән ҡырағай йәнлектәрҙә ғәжәйеп һаҡланыу инстинкты формалашыуы тураһында һөйләгәйне.

Ошо көндәрҙә Ырымбур өлкәһе Красногвардейский районы үҙәге Плешаново ауылында ҙур байрам саралары үткәрелде. Унда Баймаҡ район делегацияһы ла ҡатнашты.

"Киске Өфө"нөң быйылғы 8-се һанында ҡурайсы Илнур Хәйруллин "Ҡурай ҡурайсыны үҫтерәме, әллә ҡурайсы ҡурайҙымы?" тигән һорауҙы асыҡларға тырыша. Мин уның менән бәхәсләшергә йыйынмайым. Ә шулай ҙа ҡурай буйынса үҙ фекерҙәремде яҙып үткем килде минең дә.

Аллаға шөкөр, республикабыҙҙа өлгө итеп ҡуйырлыҡ башҡорт ғаиләләре аҙ түгел. Ҡайҙа йөрөһәк тә: "Шул-шул ғаиләне гәзитегеҙгә яҙығыҙ әле, шулар матур пар, былар һоҡланғыс шәхестәр", - тип кенә торалар. Әле таныштырасаҡ Нурыевтар ғаиләһен дә шулай "күп тауыш" йыйып һайлап алдыҡ. Уларҙы белеүселәр, аралашып йәшәүселәр, бергә эшләүселәр: "Аңлашып ҡына йәшәй белеүсе күркәм ғаилә", - тип хупланы. Ауыл хужалығы министрлығының матбуғат хеҙмәте белгесе Гөлдәр Мирсаяф ҡыҙы менән Республика инженер интернат-лицейы директоры Фәнил Жәмил улы НУРЫЕВтар менән сәй артында булған ихлас һөйләшеүҙе һеҙгә лә тәҡдим итәбеҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусыларыбыҙ.

Филология фәндәре кандидаты Гөлсәсәк Дәүләтбай ҡыҙы Саламатова республика матбуғатында баҫтырған мәҡәләләре менән онотолоуға дусар ителгән, ҡыҫҡа ғына ғүмере эсендә шағир, ҡурайсы, ғалим һәм йәмәғәт эшмәкәре булараҡ билдәлелек алған Зәбихулла Исҡужиндың (1911-1936) тормош юлын, эшмәкәрлеген һәм әсе яҙмышын яҡтыртты, уның быға тиклем билдәле булмаған әҙәби, музыкаль, ғилми һ.б. мираҫының ҙур өлөшөн халыҡҡа ҡайтарҙы. Ғалимәнең яҙмаларында Зәбихулла Исҡужиндың хәҙерге Йылайыр районы Мәҡсүт ауылында тыуып үҫеүе, ата-әсәһе, бөгөнгө көнгә билдәле булған туғандары хаҡында ла хәбәр ителә.

Халҡыбыҙҙың ваҡыт ағымында, быуаттар төпкөлөндә юғалтып ҡалдырған рухи ҡиммәттәре бөгөн тергеҙелеү юлында. Шундайҙарҙың береһе традицион яндан уҡ атыуҙыр. Һуңғы арала был спорт төрө әүҙемләшә, киңерәк даирәне ялмай бара. Бынан ике-өс йыл элек кенә күптәр традицион яндан уҡ атыуҙы балалар уйыны һымағыраҡ ҡына ҡабул итһә, хәҙер килеп беҙҙә Халыҡ-ара мәргәнлек бәйгеләре ойошторола башланы. Шундай сара ошо көндәрҙә Учалы районында үтте. Фестивалде Учалы районы хакимиәте, район мәҙәниәт бүлеге һәм республика "Мәргән уҡсы" ойошмаһы ойошторҙо.

Ошо тылсымлы һүҙҙәрҙе аҡ ҡағыҙға төшөрөүем менән үк ҡәләмдәшем Абдулхаҡ ағай Игебаев һыны күҙ алдыма килде.

Башҡортостандың кино сәнғәте тамашасылар араһында һәр ваҡыт бәхәсле фекерҙәр уята. Шулай ҙа беҙ хәҙер башҡорт киноһы бармы, юҡмы, тигән мәңгелек һорауға яуап эҙләүҙән юғарырыҡ кимәлгә күстек, шикелле. Быйыл ғына башҡорт режиссерҙары республика кинотеатрҙары экрандарына ике фильм сығарҙы һәм уларҙың тулы залдар йыя алыуы был йүнәлештә ҙур уңыш булды. Милли киноның кимәлен ниндәй картиналар билдәләй? Кинематографияның киң массалы сәнғәт төрө булып китеүенә нимәләр ҡамасаулай? Заманыбыҙҙың билдәле кинорежиссерҙарының береһе, 12-нән ашыу тулы метрлы картина авторы, Ш. Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаты, Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре Булат Тимер улы ЙОСОПОВ менән ошо юҫыҡтағы һорауҙарға яуап эҙләйбеҙ.

Башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе Зәки Валиди менән иңгә-иң терәп, Башҡортостан мөхтәриәтен булдырыуҙа фиҙаҡәр хеҙмәт күрһәткән шәхестәрҙең күбеһе 30-сы йылдарҙа Сталин репрессияһы ҡорбаны булып, уларҙың яҡты исемдәре нисәмә тиҫтә йылдарға онотолоуға дусар булды. Ошондай шәхестәрҙең береһе Хәлим Насретдин улы Әмиров тураһында һүҙебеҙҙе дауам итәбеҙ.

Был юлы ҡәләмгә тотонорға яҡташыбыҙ, шағирә, Ш. Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Тәнзилә Дәүләтбирҙинаның социаль селтәрҙәге адресыма яҙған бер хәбәре сәбәп булды. Хатта шундай юлдар бар: "Беҙҙең ауылда - Иҫке Монасипта бер ҡасан да эскесе исеме сыҡмаған бер нисә кеше йәшләй мәрхүм булды. Байрамда күңел асҡандан һуң һауыға алмағандар. Емертеп донъя көтөп ятҡан кешеләр улар. Бәлки, һатыуға ағыулы араҡы эләккәндер, бәлки, шундай самопал менән ағыуланғандарҙыр, тип борсолам. Был хафалы хәл нисек береһен дә һағайтмай икән? Бүтән ауылдарҙа шулай ҡапыл үлеүселәр тойолмаймы икән?"