"Ир ҡайғыһы - итәктә, бала ҡайғыһы - йөрәктә" ти халыҡ мәҡәле. Бик тапҡыр, тәрән мәғәнәле, шул уҡ ваҡытта бер ниндәй ҙә аңлатма, тәфсир талап ителмәгән тетрәндерерлек һүҙҙәр. Был мәҡәл-әйтем, моғайын, ҡапыл ғына, көтмәгәндә бер кеше тарафынан ғына уйланып әйтелмәгәндер, тыумағандыр, ул быуаттар, дәүерҙәр һуҙымында яҙмыштар, бәғерҙәр һынауы һәм кисереше аша һыҡрап, әсе хәҡиҡәт булып яралғандыр. Әммә хәҙерге заман күҙлегенән сығып ҡарағанда, йәғни "итәк" һүҙенең туранан-тура мәғәнәһенә тапҡырлағанда, үкенескә ҡаршы, ҡыҙ-ҡатындарҙың "итәклеләре" күҙгә күренеп кәмей, уларҙың урынын "салбарлылары" яулай барыуы төрлөсә уйларға мәжбүр итә. Һүҙем - нәфис заттар беҙҙең өҫтән һалдырып алған салбар хаҡында. Юҡ, салбар бында һылтау ғына, мине борсоған мәсьәлә бөтөнләй башҡа нәмә тураһында...

Бөйөк рус йырсыһы Федор Шаляпиндың музыкаль карьераһы Өфөлә башлана. Ул йәшәгән Гоголь урамындағы 1-се йорт бөгөнгө көндә лә һаҡланған.

Кешене белгең килһә, бер һүҙенә ҡара, бер эшенә ҡара, ти халыҡ. Әңгәмәсебеҙ - башҡорт эстрадаһының иң тырыш йырсыһы, ул шәп ҡурайсы ла, актер ҙа, үҙен республика кимәлендәге сараларҙың алып барыусыһы булараҡ та танытып өлгөрҙе. Эшләгән эштәрен күреп йөрөйбөҙ, һүҙ ҙә һөйләтеп алайыҡ, тип, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Сәғиҙулла БАЙЕГЕТкә мөрәжәғәт иттек. Беҙҙән - һорауҙар, унан тапҡыр яуаптар.

Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы ҡурайсыһы, халыҡ-ара һәм республика конкурстары лауреаты Илнур ХӘЙРУЛЛИН үҙенсәлекле башҡарыу алымдары менән күптәрҙән айырылып тора. Башҡорт халыҡ йырҙары менән көйҙәренән тыш, ул ҡурайҙа композитор әҫәрҙәрен дә башҡара. Уның менән әңгәмәбеҙ башҡорт халҡының иң бөйөк уйын ҡоралы ҡурайға бағышланды.

"Тарихсыларҙың тарихты дөрөҫ итеп яҙыу кеүек ауыр эше бар. Ышаныслы тарих йәки хәҡиҡәт бик күп тарихи мәғлүмәттәрҙе үтә нескә иләк менән иләгәндән һуң ҡалғандарҙан ғына хасил була ала", тигән Әхмәтзәки Вәлиди. Тарихты һәм тарихсының ролен юғары баһалаған һүҙҙәренә раҫ итеп, ғалимдың башҡорттарҙың тарихы һәм этнографияһы буйынса хеҙмәттәренән өҙөк тәҡдим итәбеҙ.

Ғаиләлә ысын ир-егетлек тәрбиәһен ҡасаныраҡ башлау ҡулай булыр?

Билдәле педагог А.С. Макаренконың тәрбиә асылы тураһындағы мәҡәләләренең береһендә шундай диалог бирелгән:
- Баланы ҡасан тәрбиәләй башларға кәрәк?
- Балағыҙға нисә йәш һуң?
- Әле өс йәше генә тулды.
- Һеҙ балағыҙҙы тәрбиәләүҙә теүәл 3 йылға һуңға ҡалғанһығыҙ!

Ошо көндәрҙә Өфөлә егерменсе тапҡыр үткәрелгән "Башҡортостан баш ҡалаһының йыл уҡытыусыһы" һәм ун өсөнсө тапҡыр үткәрелгән "Башҡортостан баш ҡалаһының башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы" конкурстарына йомғаҡ яһалды. Һөнәри конкурста еңеүсе Өфө педагогтарын БР мәғариф министры Гөлназ Шафиҡова, Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов тәбрикләне.

Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - МТС бәйләнеш операторының Төркмәнстан компанияһында маркетинг буйынса директор Рәмил Азамат улы БИКҠУЖИН. Ул үҙеңде һәм үҙең етәкселек иткән коллективтағы хеҙмәткәрҙәрҙе эшкә һөҙөмтәле йәлеп итеү серҙәре, һөнәри оҫталыҡты камиллаштырыуҙың иң ҡулайлы ысулдары, эште дөрөҫ ойоштороу һәм шәхесте төрлө яҡлап үҫтереү ҡанундары тураһында бәйән итәсәк. Һәм әңгәмә аҙағында Башҡортостанға ҡайтыуҙың әлеге ваҡыттағы уңайлы һәм уңайһыҙ яҡтары тураһында ла үҙ фекерен белдерер.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлыуҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһенең иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

Театр донъяһында ғәжәйеп бәхетле яҙмышлы спектаклдәр була. РСФСР-ҙың һәм БАССР-ҙың атҡаҙан артисы, драматург Илшат Йомағоловтың "Нәркәс" трагедияһы шундайҙар рәтенән. М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрында ғына ла уның өс тапҡыр премьераһы була. Ошо көндәрҙә "Нәркәс" спектакле яңынан сәхнәгә сыға.

Ғаиләлә малай тыуыуы - ҙур ҡыуаныс һәм оло байрам, сөнки ир затына борон-борондан буласаҡ ғаилә, ил һаҡсыһы, туйындырыусы һәм тоҡомдо дауам итеүсе тип ҡарағандар. Бындай ҡараш-инаныуҙарҙың өмөттө аҡлауы ошо сабыйҙың биологик, физиологик, социаль һәм психик яҡтан дөрөҫ үҫешенә бәйле.

Халҡыбыҙҙың символы дәрәжәһенә күтәрелгән милли музыка ҡоралыбыҙ ҡурайҙы ҡайҙан һатып алырға була, тип баш ватмайһың хәҙер. Легендар оҫта Вәкил Шөғәйепов эҙенән барыусы ҡурай яһаусылар бихисап. Баш ҡалала йыл һайын үткәрелә килгән төрлө күргәҙмәләрҙә, ил, донъя кимәлендәге сараларҙа ҡурай эшләүсе ағайҙарҙы йыш осратырға була. Шөкөр, ағайҙар быуыны ғына түгел, беҙҙең йәштәштәр ҙә, ҡустылар ҙа ата-бабаларҙан килеп еткән моңло һандуғасыбыҙ ҡурайҙы етештереүҙе үҙ ҡулына ала башланы. Мәҙәни, иҡтисади көрсөк быуындар күсәгилешлеген, оҫталар сылбырын өҙә алманы, тип һөйөнөргә урын бар. Ҡыуаныстар бының менән генә бөтмәй әле. Башҡорт оҫталары теге йәки был музыка ҡоралын ныҡлығы, көй сығарыу сифаты, файҙаланыу уңайлылығы яғынан да камиллаштырыуға ынтыла, уйлап тапҡанын патенттар рәүешендә законлаштырып ҡуя. Шундай оҫталарҙың береһе - Күгәрсен районы Юлдыбай ауылында йәшәүсе, даны республикабыҙға күптән билдәле Рәмил Хөснуллин. Ул ҡурайҙы һәм дөңгөрҙө ғәжәйеп ябай юл менән яҡшыртыуға өлгәшкән оҫта. Бөгөн беҙ Рәмил Хөснуллиндың өлкән улы Урал ағай менән әңгәмәләшәбеҙ. Урал ағай атаһының оҫталыҡ серҙәрен бик яҡшы үҙләштергән булып сыҡты. Ни тиһәң дә, тиҫтә йыллап атаһына ҡурай эшләшә. Әйҙәгеҙ, һүҙҙе ҡунағыбыҙға бирәйек:

Редакциябыҙҙың сираттағы ҡунағы - "заман толпарын" ауыҙлыҡлап алып, уны үҙенә хеҙмәт иттереүгә өлгәшкән арҙаҡлы ир-егеттәребеҙҙең береһе Хәлим ӘЙҮПОВ. Хәлим Ғайса улы баш ҡалала шәхси автомәктәптәр асып ебәреүсе беренсе башҡорт. Уның белгәндәре һәм кәңәштәре, тормошҡа ҡарашы һәм уны ҡабул итеүе, йәшәйеше һәм эшләгән эштәре - үҙе бер тәрбиә мәктәбе.

"Тарихсыларҙың тарихты дөрөҫ итеп яҙыу кеүек ауыр эше бар. Ышаныслы тарих йәки хәҡиҡәт бик күп тарихи мәғлүмәттәрҙе үтә нескә иләк менән иләгәндән һуң ҡалғандарҙан ғына хасил була ала", тигән Әхмәтзәки Вәлиди. Тарихты һәм тарихсының ролен юғары баһалаған һүҙҙәренә раҫ итеп, ғалимдың башҡорттарҙың тарихы һәм этнографияһы буйынса хеҙмәттәренән өҙөк тәҡдим итәбеҙ.

Көтөп алынған сабыйҙың донъяға килеүе һәр бер ғаилә өсөн иң иҫтәлекле һәм дә шатлыҡлы ваҡиғаларҙың береһелер ул. Малаймы, ҡыҙмы - берҙәй ҡыуаныслы. Ә беҙҙең башҡорт ирҙәре малайлы булһа, уғата ҡыуана, шатлығы эсенә һыймай, дуҫ-иштәре алдында маҡтанып та ебәрә. Ул үҫтерәсәк атай булып киткәс, ир-ат үҙен мәртәбәлерәк итеп тоя шул. Малайҙар ысын ир булып үҫһен өсөн уларҙың тәбиғәтенә ярашлы тәрбиә биреү ҙә мотлаҡ. Ошо юҫыҡта, бигерәк тә йәш, тәжрибәһеҙ ғаиләләр ярҙамға мохтаж. Һөнәрем буйынса педагог-психолог булғас, ошо хаҡта байтаҡ ҡына ғилми хеҙмәттәр менән танышып, коллегаларым менән фекер алышып, малайҙар тәрбиәләүҙә йыш ҡабатланып торған төрлө ғәмәли ситуацияларға анализ бирергә лә тура килә ине. Ошо нигеҙҙә минең үҙ-үҙемә биргән һорауҙарым тыуҙырған фекер-яуаптар һеҙҙе лә ҡыҙыҡһындырыр, тип ышанам.

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, баш ҡалала 1 172 287 башҡорт йәшәй. Милләтте сығышы (ауыл, ҡала), белеме (урта, юғары), дине (динле, динһеҙ), ырыуы һәм башҡа күрһәткестәр менән бүлгеләргә ярамаһа ла, "Өфө башҡорто" рубрикаһында баш ҡала башҡортоноң типаждарын асыҡларға тырышыуыбыҙ. Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - инженер, техник фәндәр кандидаты, яҙыусы, БР Хөкүмәтенең Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы лауреаты Радик ВАХИТОВ.

Үҙәк Совет власы менән Башҡорт хөкүмәте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеүгә 100 йыл тулыуҙы һәм 2020 йылда Башҡортостанда Бөтә донъя фольклориадаһы үткәреләсәген күҙ уңында тотоп, Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты Урал батырға һәйкәл ҡуйыу идеяһы менән сыҡты. Шул уңайҙан, Башҡортостан ГТРК-һының медиа-үҙәгендә матбуғат конференцияһы үтте. Унда Ҡоролтай ҡарамағында ошо маҡсатта ойошторолған, составына телселәр, тарихсылар, философтар, башҡа белгестәр ингән эш төркөмө ағзалары ҡатнашты.

Яңыраҡ ҡына урамда үҙемдең бер танышымды осратып, хәл-әхүәлдәр тураһында һөйләшеп торҙоҡ. Ул иренең эсеүҙән туҡтай алмауы, ғаиләлә шул арҡала ыҙғыштар тыуыуы тураһында зарланып алды. Улының шәп кенә итеп атаһын "аҡылға ултыртыуы" тураһында ла һөйләп китте ул. "Миңә һинең улың йәл, нисек итеп ул үҙ атаһына ҡул күтәрә алды һуң?" - тигән һорауыма ул: "Атаһы үҙе ғәйепле бит, улым мине яҡлап шулай итте", - тиеүенә аптырай ҡуйҙым.

Өфөлә "Урал батыр" эпосына арналған һәйкәл барлыҡҡа килеүе ихтимал. Бындай башланғыс менән Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы сығыш яһаны. Ваҡиғаны ике датаға - Башҡортостан автономияһының 100 йыллығына һәм 2020 йылдағы Бөтә донъя фольклориадаһына тура килтереү күҙ уңында тотола.

Республиканың дәүләт тәбиғәт ҡурсаулыҡтары һәм айырым һаҡлауға алынған тәбиғәт территориялары дирекцияһы быйылғы Экология һәм айырым һаҡлауға алынған тәбиғәт биләмәләре йылына арнап, "Ҡурсаулыҡлы Башҡортостан - Тыуған илем" тип аталған ситтән тороп республика викторинаһы үткәрә.