Һорау: Рәсәйҙә быйылғы йыл Педагог һәм остаз йылы тип нарыҡланды. Был юҡҡа түгелдер, ысынлап та, уҡытыусы һөнәренең элекке абруйын ҡайтарыу тураһында хәстәрләр ваҡыт еткәндер?

Лиза ӘҒӘҘУЛЛИНА, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған һәм халыҡ уҡытыусыһы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы: Эйе, 2023 йыл Педагог һәм остаз йылы тип иғлан ителде, әммә, минеңсә, уҡытыусыға ихтирам бер йылда ғына түгел, ә даими рәүештә, һәр йыл, һәр көн булырға тейеш. Һуңғы йылдарҙа, бигерәк тә үҙгәртеп ҡороу йылдарында, уҡытыусыларға ихтирам, ярҙам кәмене. Тәү сиратта был уларҙың матди хәлендә сағылды. Уҡытыусылар етмәй, башланғыс синыф уҡытыусылары ике смена эшләргә мәжбүр. Ҡайҙа бында уҡытыусы һөнәренең абруйы? Ҡасан "ярлы уҡытыусыны" дәүләт элекке кеүек абруйлы уҡытыусыға әүерелдерер икән?

XIX быуатта йәшәгән билдәле башҡорт мәғрифәтсеһе, ғалим һәм яҙыусы Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев һәр аҫаба башҡорт өсөн үҙенең сығышын - ҡайһы ырыуҙан булыуын иҫтә тотоуҙы, йондоҙҙарҙы исемләп аңлата алыуҙы, хандар тарихына ҡараған риүәйәттәрҙе һәм өләңдәрҙе белеүҙе мотлаҡ, тип иҫәпләгән.

Мәләүез районы Смаҡ (Тамъян) ауылы халҡы өсөн былтырғы йыл ваҡиғаларға бай булды. Данлы башҡорт ырыуы Тамъян һәм күренекле шәхесебеҙ Смаҡ Ҡасаев исемдәрен йөрөткән ауылыбыҙ райондың иң билдәле төбәге. Ауыл матур тәбиғәте, данлы тарихы, күренекле шәхестәре менән генә түгел, ә уңған, талантлы һәм әүҙем халҡы менән танылған.

Ике йыл тирәһе элек гәзитебеҙҙең "Мосолман әҙәбе" рубрикаһында "Ярат, әммә табынма!" тип аталған кескәй генә мәҡәлә баҫылып сыҡҡайны. "Йыш ҡына йәштәр бөтә һөйөүен Аллаһҡа түгел, ә яратҡан кешеһенә йүнәлтә. Бындай кешеләр Раббыбыҙҙың исемен түгел, һөйгәненең исемен ҡабатлай. Улар Аллаһ Тәғәлә өсөн түгел, бары тик һөйөклөләре өсөн ҡорбандарға бара. Икенсе һүҙ менән әйткәндә, йәштәр бер-береһен илаһилаштыра. Һөйгәндәр бер-береһенә "Мин һине генә яратам", "Һинең өсөн йәшәйем", "Был донъяла минең өсөн һин генә бар" тигән һүҙҙәр бүләк итә һәм Аллаһтан йыраҡлаша…"

Сибайҙа йәшәүсе ғаилә Беренсе каналдағы "Ил менән бергә йырлайбыҙ аш бүлмәһендә" тип аталған Яңы йыл программаһында ҡатнашты.

Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған, Башҡортостандың халыҡ йырсыһы, С. Юлаев ордены кавалеры, йөрәктәргә үтеп инерлек моңло тауышлы йырсы һәм бик күптәргә абруйлы остаз Тәнзилә Хәмит ҡыҙы ҮҘӘНБАЕВА быйыл үҙенең күркәм юбилейын - 70 йәшен билдәләне. Ошо айҡанлы йырсының Х.Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһында үтәсәк ижад кисәһе алдынан үҙе менән әңгәмәләштек.

Осраҡлы тап булған ошо ҡыҙҙы эйәртеп ҡайтып инде һылыуы. Ҡыйғас ҡара ҡашлы, көлөп торған ҡара күҙле, түңәрәк кенә йөҙлө һылыуҙы күргәс тә, Мирҙың күңеле: "Бына бит ул! Мин көткән ҡыҙ!" - тип елкенде. Күҙ төшмәҫлек ҡыҙ түгел ине уның Диләфрүзе. Исеме лә, үҙе лә, күңеле лә сафтан-саф гүзәллек сағылышы ине шул! Бер ҡараштан аңлашып, бер ҡараштан һөйөү хисе ҡабынып яратышты улар буласаҡ хәләле менән. Шулай ҙа оҙон ике йыл буйы анда-бында бер осрашып, йә ҡар-буранлы, йә ямғыр-елле, йә йәйғорло-йондоҙло, йә иҫ китмәле ҡояшлы көндәр-кистәрҙә урам буйлап етәкләшеп йөрөнөләр...

үҙеңде генә түгел, милләтте оятҡа ҡалдырырға юл ҡуймай!

Кемдер был тормошта тулҡын өҫтөндә генә йөрөгән кеүек: һәр ваҡыт күҙ уңында, уны барыһы ла белә, ул ихтирам һәм иғтибар үҙәгендә. Шулай уҡ йәнәшәбеҙҙә беҙ нормаль һанаған кешеләр менән сағыштырғанда "хулиганыраҡ" характерлылары ла бар. Уларҙы, кеше ни әйтер, кеше ни уйлар, тигән һорау борсомай, улар уйлай ҙа, шунда уҡ уйлағанын тормошҡа ашырып та ҡуя. Ҡайһы берҙә уның был ҡылыҡтары баш етмәҫтәй кеүек тә күренә. Әммә батыр яуҙа һынала, тигәндәй, иң ауыр ваҡыттарҙа улар һиңә иңен ҡуя. Уларға ышанырға, уларға таянырға мөмкин. Редакциябыҙҙың бөгөнгө ҡунағы Роберт Дауыт улы ӘБҠӘҘИРОВ та шундайҙарҙан. Махсус хәрби операция башланғас, ул тәүгеләрҙән булып үҙ ирке менән хәрби хәрәкәттәр урынына юллана. Уның менән ошо турала әңгәмәләшәбеҙ.

Фотокор № 1 (йәки "Фотокор-1", "Фотокор") 1930 - 1941 йылдарҙа сығарылған пластиналы бөкләнмәле (складной) фотоаппарат. 11 йыл эсендә 1 миллиондан ашыу ошондай фотоаппарат эшләп сығарыла.

Беренсе киҫәк. Боронғо дәүер.
Өсөнсө бүлек. Иртә тимер эпохаһы

Дах-массагет ҡомартҡылары материалдары ошо дәүерҙә Көньяҡ Уралда йәшәгән ҡәүемдәрҙең Урта Азия, Урта Көнсығыш (Персия) һәм башҡа төбәктәр халыҡтары менән тығыҙ сауҙа-мәҙәни бәйләнештәре булыуын бик асыҡ күрһәтә. Быға, алдараҡ иҫкә алынған, Хорезмда яһалған балсыҡ һауыт-һабанан башҡа, Боронғо Ирандың ювелир оҫтаханаларында етештерелгән таш һәм быяла муйынсаҡтарҙы, ахеменид мисәттәрен, көмөш һауыт-һабаны дәлил итеп килтерергә була. Йыраҡ илдәрҙән килтерелгән әйберҙәрҙән формаһы яғынан уникаль булған бер амфора Мысыр (Египет) көршәкселәре ҡулы менән яһалған. Амфорала "Ксеркс батша һауыты" тигән яҙыу бар, ул Египетта б.э. тиклем V быуатта хакимлыҡ иткән. Был әйберҙәр Уралға Урта Азияла һәм Ҡаҙағстанда йәшәгән ҡәүемдәр аша килеп еткән.

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡортостан Башлығы Радий Хәбировҡа Мортаза Рәхимовтың исемен мәңгеләштереү буйынса тәҡдимдәр әҙерләне.

Республика Башлығы Радий Хәбиров баш ҡала округы хакимиәтендә Өфө ҡәлғәһе төҙөлөүҙең 450 йыллығын байрам итеүгә әҙерлек буйынса эш кәңәшмәһе үткәрҙе. Сарала мэр Ратмир Мәүлиев, министрлыҡтар, ведомстволар һәм төбәктең алдынғы предприятиелары вәкилдәре, БР Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай һәм ҡала советы депутаттары, ҡала райондары хакимиәттәре башлыҡтары ҡатнашты.

Ил Президентының Өфөгә сәфәренән һуң күптәр дәүләт башлығының республикабыҙға айырым мөнәсәбәте булыуын билдәләне. Уға бөтә төбәктәр ҙә балалар кеүек яҡын. Әммә Путин бөтә мөһим эштәрҙе һәм кәңәшмәләрҙе ҡалдырып, республиканың Беренсе Президенты Мортаза Рәхимов менән бәхилләшергә килә, Башҡортостан Башлығы менән осрашыуҙа бер нисә мөһим проект менән ҡыҙыҡһына һәм хуплай, самолетҡа ултырыр алдынан журналисҡа интервью бирә. Башҡортостан үҙенә ҡарата бындай мөнәсәбәткә нимәһе менән лайыҡ? Дәүләт башлығының тыуған төйәгебеҙ тураһында белдереүҙәрен анализлағандан һуң ошондай өс ҙур сәбәп төҫмөрләнде.

Былтыр Башҡортостан депутаттары РФ Дәүләт Думаһы ҡарауына көнүҙәк мәсьәләләргә ҡағылышлы бер нисә закон проекты әҙерләп ебәрҙе. Шуныһы хуплауға лайыҡ: был проекттарҙа БР Дәүләт Йыйылышы республика халҡының иғтибар үҙәгендә торған, тураһын әйткәндә, маҙаға тейгән һәм кисекмәҫтән хәл ителеүҙе көткән ҡайһы бер мәсьәләләрҙе ҡарай.

Ил Президенты Владимир Путин һәм Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров осрашыу барышында кәңәшләшкән һорауҙар араһында Республика һуғыш ветерандары клиник госпиталенең яңы бинаһын төҙөү мәсьәләһе лә күтәрелде. Республика етәксеһе Президенттан дауахана төҙөлөшөн федераль инвестициялар программаһына индереүҙе һораны.

Ошо көндәрҙә Башҡортостандан, Татарстандан, Силәбе, Ырымбур, Һамар өлкәләренән 357 уҡыусы Р. Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатында үткән Башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса төбәк-ара олимпиадала ҡатнашты. Утыҙ етенсе тапҡыр үткәрелгән сара Башҡортостан Республикаһының Беренсе Президенты Мортаза Ғөбәйҙулла улы Рәхимовты бер минут тынлыҡ менән иҫкә алыуҙан башланды.

Рәшит ШӘКҮР, Башҡортостандың халыҡ шағиры, йәмәғәт эшмәкәре: Мортаза Ғөбәйҙулла улы Рәхимов етәкселек иткән йылдар - беҙҙең республика һәм халҡыбыҙ тарихында айырым бер дәүер булып тора. Ул Башҡортостан тарихында бик ҡәҙерле дәүер булып ҡаласаҡ. Мортаза Ғөбәйҙулла улы етәкләгән осорҙа быға тиклем бөтөнләй булмаған ҙур үҙгәрештәр барлыҡҡа килде. Беҙ ҙур тырышлыҡ менән Башҡортостан Фәндәр академияһын булдырҙыҡ. Бөгөн иһә ошо академияның һөҙөмтәле эшләүен, ҙур уңыштарға өлгәшеүен күрәбеҙ. Ғүмер буйы киностудия тураһында хыялланып йәшәнек. Һәм, ниһайәт, суверенитет яулағандан һуң киностудиябыҙҙы ойошторорға мөмкинлек барлыҡҡа килде.

Көнсығыш йондоҙнамәһе буйынса 2023 йылда донъя менән ҡара төҫтәге ҡуян, йәғни кролик (дөрөҫөрәге, йорт ҡуяны) идара итәсәк. Был ике йәнлектең бер аҙ айырмалары булыуға ҡарамаҫтан, улар икеһе лә - ҡуян, ләкин кролик, ҡасандыр шулай уҡ ҡырағай йәнлек булыуға ҡарамаҫтан, ҡулға эйәләштерелгән. Яңғыҙ йәшәп, үҙ көнөн күреүсе ҡыр ҡуянынан айырмалы, йорт ҡуяндары күпләп үрсей һәм ҙур ғаилә булып йәшәй.

Ир өндәшмәне. Иоланта шым ғына хушлашып ҡайтып китте. Мир бер нөктәгә төбәлгән килеш ултырып ҡалды.
Йәнә осрашырға насип булды уларға. Иртәгәһенә Магдебургтан Берлинға китергә тейештәр ине. Төшкө аштан һуң йыйынырға ярты сәғәт ваҡыт бирелде. Ҡабаланып үҙенең бүлмәһенә ингән Мирҙы Иоланта ҡаршы алды.

яңы Рәмиҙәрҙе тыуҙыра торған заман килеренә ышанам

Яңы йыл алдынан үтеп барған йылдың ваҡиғаларын барлап, шәхси тормошоңа, уңыштарыңа баһа биреү, киләһе йылды фаразлау кеүек яҙылмаған ҡанун йәшәй йәмғиәттә. Шулай ҙа һуңғы йылдарҙа донъяла социаль, мәҙәни, сәйәси, иҡтисади өлкәләге әленән-әле һиҫкәндереп торған төрлө яңылыҡтар, пандемия фонында байрам кәйефе лә юғыраҡ халыҡта, былтырғы йылдың геополитик ваҡиғалары ла һәр кемебеҙҙең тормошона үҙенең эҙемтәләрен индерҙе. Бына ошондай ваҡытта образлы фекерләү аша халҡына, заманына оран ташлай, замандаштары күңелендә киләсәккә өмөт уята алырлыҡ шағир һүҙенә мохтажлыҡ тыуа. Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - шағир, журналист һәм заманыбыҙҙың йәш кешеһе ошо йәһәттән үткән йылға ниндәй ҡарашта? Киләсәккә ниндәй күҙҙәр һәм өмөттәр менән баға? Ошолар хаҡында Рәсәй һәм Башҡортостан Яҙыусылар һәм журналистар берлектәре ағзаһы, Башҡортостан Республикаһы Башлығының өлкән референты Алмас Рауил улы ШАММАСОВ менән әңгәмәләштек.