Сара терт итеп ҡалды. Ул иптәш ҡыҙҙарының хәрбиҙәр менән хатлашҡанын белә. Тегеләр, йәнәһе, Американан, йә Сириянан яҙалар. Матур-матур фотолар ҡуялар. Бер ни тиклем ваҡыт үткәс, ҡыҙҙарҙың документтары менән ҡыҙыҡһына башлайҙар. Ҡайһы берәүҙәренең Рәсәйгә килер өсөн аҡса һорағандары булды, шуға ла әсәһенең хәбәре Сараны һағайтты ғына.
- Әле ул Өфөнән ситтә йорт һала. Осрашайыҡ тип өгөтләгәне юҡ. Хат ҡына алышабыҙ. Минең менән бер йылғы, хатта бер көндә тыуғанбыҙ. Шуныһы ҡыҙыҡ, - тип дауам итте Линиза ханым.
Аҙаҡҡы һүҙҙәре ышанмау тойғоһон көсәйтте генә.
- Аҡса һорамаймы?
- Юҡсы, - Линиза апайҙың тауышы үҙгәрҙе.
- Әсәй, интернетта аферистар етерлек. Аҡса һала күрмә.
- Нимә, мин аферист менән нормаль кешене айырмай тиһеңме? Үҙе өс йөҙ мең аҡсаһын минең аша бер кешегә ебәрҙе. Тимәк, хәлле. Карточка аша эш итәләр, һалымдан ҡотҡарыу юлы тинеме...
- Уның бер тинен дә алма, үҙең дә тотторма. Бөтөнләй белмәгән кеше бит.
- Бөтөнләй үк түгел. Бер мәртәбә осрашыуға килергә тейеш ине, командировкаға ҡапылғара китергә тура килгән. Шуға ҡарамаҫтан, ғәфү үтенеп, үҙенең иптәше аша бер ҡосаҡ гөлләмә ебәрҙе. "Ҡул аҫтындағы ярҙамсым", тине. Бер яҡ күҙе тартышҡан, бәләкәй генә ирекәй килеп, сәскә тотторҙо, сәләм тапшырҙы һәм шуның менән вәссәләм, китеп тә барҙы.
- Әсәй, ғүмер буйы беләм тигән кеше лә ҡай саҡ көтөлмәгән яғын күрһәтә...
- Бына шуға ла әйтәм бит, ҡыҙым, ҡыҫылма кеше донъяһына. Бер аферист ҡыҙға ярҙамлашып, үҙең саҡ янмай ҡалдың. Ярар, ағайың бар, һине йәһәт ҡотҡарҙы, юғиһә, ошо көнгә тиклем артыңдан журналистар ҡалмаҫ ине. Үҙеңдең эшең-ашың бар, шулай булғас, ҡалғаны ни бысағыма кәрәк һиңә? Төпсөнмә.
Әсәһе менән бәхәсләшеүҙең файҙаһыҙ икәнен белеп бөткән Сара бүтән был турала һүҙ ҡуҙғатманы. Линиза апай тынысланып, аш бүлмәһенә инеп китте, ул сәй ултыртҡансы, Сара йәнә ноутбукҡа күҙ һалды, яңы таныштың сәхифәһендә алама ғына бер фото бар, ниндәйҙер яҙыу күҙенә сағылды, тырыша торғас, "Мең ыуаҡ-төйәк" тигән вывеска икәнен аңланы. Эшләгән предприятиеһы шулай аталамы, әллә торған йорто шул тирәләме? Йәнә лә телефонына Ганстың аваһын төшөрөп алды. Бәлки, һеңлеһенә барып сығырғалыр? Юҡ һеңлеһенең кәйефен ҡырырға ярамай. Ул үҙенең өс улы менән бәхетле. Нисек шундай саҡта уның өҫтөнә йөк һалырға? Сара ҡайтырға сыҡты, подъезы төбөнә килеп еткәйне генә, эргәһендә сағыу тауыш яңғыраны.
- Дуҫҡай, Сара, һин ни хәлдә?
Риана! Нисек ҡапыл пәйҙә булды ул? Күрмәй ҙә ҡалаһың, өҫкә килә лә ябырыла, һис ҡотолоу юҡ. Ҡарауыллап тормағандыр бит?
- Сара, әйҙә, ресторанға алып барып һыйлайым үҙеңде! Һинең кеҫәгә төшөр тип ҡурҡаһыңмы әллә? Алина һыйлай.
- Ҡайҙа үҙе?
- Хәҙер килеп етә. Бөгөн арыу ғына аҡса эшләгән! Анау барға инәйек. Мин унда үҙ кеше.
Үҙ хәсрәтең эсендә ҡалып, аҡылдан яҙырға була. Сараға ауыр уйҙарҙан арынырға, төшөнкөлөктән нисек тә ҡотолорға кәрәк. Нишләп әле ул күңел асмаҫҡа тейеш? Шулай тине лә, күршеһенең артынан эйәрҙе. Эйе, Риана был барға йыш инәлер, бармен тегене күреү менән баш ҡағып иҫәнләште. Бейек бүкәнгә менеп ҡунаҡланылар.
- Альберт, ике "Астерикс"! Наилевна, һиңә, бәлки, икенсе төрлө коктейль кәрәктер?
Сара, "Миңә барыбер" тигәнде аңлатып, яурынын ғына һикертте.
Риананың теле сиселде. Ул үҙенең әхирәттәре менән ҡала буйлап ниндәй ресторанда, барҙа булғандарын, ниндәй мажараларға тарығандарын, кемде төп башына ултыртҡандарын кинәнеп һөйләй. Ә Сараның мейеһен тик бер төрлө уйҙар сүкей. Рауил Әлфиәне ресторандар буйлап йөрөтмәйме икән? Шундай татлы хат яҙырлыҡ булғас... Нисек үҙ ирем мине ошоға тиклем алдап йәшәгән? Күптәнме хыянаты?
Ваҡыт үтә бирҙе, Алина күренмәне, түҙемлеген юйған Риана дуҫына туҡтауһыҙ шылтыратырға кереште.
- Сволочь, телефонды алмай! Көтәйек, килер ул.
- Һиңә лә етте, Риана! Артыҡ була башланы...
- Ҡайҙан артыҡ булһын, таман ғына! Артығына аҡса кәрәк! Аҡсалы ир табып булманы... Уй, һин белһәң, Мәскәүҙең, Санкт-Петербургтың бөтөн фәхишәләре хәҙер Себерҙә ти бит. Унда вахтовиктарға арыу түләйҙәр. Ә фәхишәләр ҡайҙа аҡса, шунда йыйыла.
Был хәбәре бөтөнләй кәйефте төшөрҙө.
- Миңә ҡайтырға ваҡыт, - тине Сара ҡаты тауыш менән.
Риана уны ишетмәне лә, йәнә барменға ҡысҡырҙы.
- Альберт, миңә виски!
Бармен ҡыбырламаны:
- Былары өсөн түләгеҙ, - тине.
- Хәҙер Алина килә, түләр.
Бармен баш сайҡаны. Риана тегегә аҡайҙы.
- Беҙ бында йыш байрам итәбеҙ. Һиңә күпме "сәйлек аҡса" ҡалдырып китәбеҙ, мейеһеҙ. Нисек минән түләү талап итәһең? Үҙеңдең даими клиентыңды таламаҡсыһыңмы! - Һөйләнә-һөйләнә Альберт ҡаршыһына килеп баҫты. Кофтаһын күтәрҙе. - Бына, ҡара. Йә, күрҙеңме матур түштең ҡалай икәнен! Бушлай бер нәмә лә юҡ! Иҫәп-хисапты өҙҙөкмө?
Ауыҙын асҡан бармен ҡатып ҡалды. Сара Риананы барып тотоп алды.
- Һеҙ ғәфү итегеҙ, ғәфү итегеҙ, - тине барменға ғәйепле ҡараш менән. Риана сайҡала-сайҡала ишеккә йүнәлде.
- Нимә ғәфү үтенәһең? Ул ҡарун. Беҙҙән "сәйлек аҡса" алғанда бер ҙә тартынмай.
Сара һуҡмыш ҡатынға нимә тип өндәшһен инде, ҡултыҡлап алды ла, фатирына тиклем илтеп ҡуйҙы. Әллә Риананың ҡыланышы күңел торошон үҙгәрттеме, эстәге хәсрәт бүҫкәрә төштө. Рауилы Себерҙә эшләй торһон, мал да ашаған еренә кире ҡайта. Ире алдаша белмәй, Сара һығып аласаҡ унан дөрөҫлөктө!
Хәҙер бына Ганс-манс исеме тынғылыҡ бирмәй уға. "Гангстер" тигән һүҙгә оҡшап тора бит әле. Ҡушаматмы ул, әллә исемме? Сара ноутбукты тоҡандырҙы һәм селтәрҙән Ганстың фотоларын эҙләргә тотондо. Һиҙемләүе дөрөҫ, бер танышыу сайтында ошо уҡ фотоны күрҙе, тик унда исеме бүтән. Шул уҡ сайтта бер таныш ҡатындың исем-фамилияһын күрҙе. Ҡыҙыҡһыныу еңде, Сара уға сәләм хаты ебәрҙе. Яуап оҙаҡ көттөрмәне. Римма исемле ханым уға Ганс менән танышҡанлығы, тик уның сәйер ҡыланышынан шикләнеп, бәйләнеште өҙөүен яҙҙы.
Әсәһе йәшендәге күпме яңғыҙаҡ ҡатындар бар, уларҙың һәр береһе бәхет тураһында хыяллана. Бына шуны белеп, бик оҫта файҙалана бәғзе боҙоҡ әҙәмдәр. Күпме ханымдар аҡса күсерәләр, күпме йортһоҙ тороп ҡалалар - ундай хәбәрҙәр менән интернет тулған. Тик башы әйләнгән ҡатын-ҡыҙ быға иғтибар итмәй, һәр береһе үҙен берҙән-бер һәм уны берәү ҙә алдамай, тип ышана. Сара атаһын иҫкә төшөрөп, илап алды. Әсәһе бәхет эҙләй... Әгәр ҙә әсәһе әйткәндәр дөрөҫ булһа, Гансты Черниковка тирәһендә белешергә кәрәк. Ә ниңә эҙләп ҡарамаҫҡа? Сара ҡараңғылыҡ эсендә һәрмәнеп йөрөмәй, уның ҡулында әҙ генә мәғлүмәт тә бар.
Еңеү урамын табыр өсөн Себер китәһе түгел, ул Черниковкалағы билдәле урамдарҙың береһе. Дөрөҫ, Сараның был биҫтәлә булғаны юҡ тиерлек, күп урындары уға таныш түгел, шуға ашыҡмай, машинаһын әкрен генә йөрөттө. Арттан килгән йөрөтмәндәр ризаһыҙ пипелдәтеп алһалар ҙа, әллә ни иҫе китмәне. Бында иҫке ике ҡатлы йорттар байтаҡ икән әле. "Мең ыуаҡ-төйәк" тигәне ҡай тирәлә? Сараға бәхет йылмайҙы. Ике сағыу һары өй алдына килеп туҡтаны ул. Юлда барғанда уҡ план ҡорғайны, шуға туп-тура бер өйҙөң подъезына барып инде һәм күҙгә иң элек сағылған ишектең төймәһенә баҫты. Эстән тауыш ишетелде: "Кем унда?"
- Миңә Ганс Гасанович кәрәк!
Ишек асылды. Танауын сырыштырып, күҙлек кейә-кейә тумалаҡ бер әбей уға тексәйҙе.
- Кем ул Ганс? - тип һораны.
- Ну, ул... - Сара нимә тип әйтергә белмәне. - Хәйер, үҙем менән башта таныштырайым. Мин социаль хеҙмәткәр. Пенсионерҙарҙы барлап йөрөйөм. Шундай ҡарт барлығын әйткәйнеләр. Нисәнсе фатирҙа торғанын яҙып алмағанмын. - Белмәйем ундай кешене. Етәксегеҙ алмашыныу менән һеҙ ҙә үҙгәрҙегеҙ. Һуңғы арала бер хәл белешкәнегеҙ юҡ, хамелеон шикеллеһегеҙ. - Әбей һуҡранырға тотондо. - Аҙыҡ-түлегем бөтөп китте. Миңә яңы йәшелсә кәрәк. Нимә ҡарап ҡаттың, үт! Фатирҙан күптән йыуылмаған иҫке түшәк-ҡаралдының еҫе аңҡый. Бер заман әбей күнәк менән сепрәк килтереп һалды. Иҙәнгә ымланы. "Был да социаль хеҙмәткәр эшенә инәме икән?" Һорашыу урынһыҙ. Сара йәһәтләп һыу алып, иҙәнде йыуа башланы. Әбей уның артынса ҡарап тикшереп йөрөнө. Ҡайһы бер урындарын ҡабат һөртөргә тура килде. "Өйөмдөң иҙәнен бер аҙна йыуған юҡ ине, кеше бысрағын таҙартып йөрө инде..." тип эстән һуҡранды Сара. Ләкин, ҡалайтһын, бөгөнгө "вазифа"һы уға ошоно эшләргә ҡуша. Эшен тамалағас, ҡарсыҡ:
- Күрше подъезда Трофимыч тигән ҡарт тора. Беләһеңдер уны? Белмәһәң, һиндәге исемлектә барҙыр. Ул Өфөлә тыуған кеше, ғүмер буйы ошонда йәшәне. Дөрөҫөн әйткәндә, мин уны күрә алмайым. Сволочь булды ул. Ғүмер буйы бур булып ҡалды. Хәҙер генә аяҡтары бик эшкинмәй, юғиһә... Ну, Черниковканы ташлап китмәне. Хатта төрмәлә ултырып сыҡҡас та, кире ошо Черниковкаға ҡайтты. Бына ул ҡарт бүренең белмәгән кешеһе юҡ! Өфөнөң бөтөн тарихын һөйләр.
Сара йәһәтләп сығыу яғына ыңғайланы. Мыжыҡ ҡарсыҡтан ҡотолоуына ҡыуанып, иркен тын алды. "Социаль работник" тигәнде ҡалай йәтеш уйлап сығарҙы! Һәр кем уға ишек асасаҡ. Уға хәҙер Трофимычты күрергә кәрәк! Сара күрше подъезға ингәс, был юлы ишек төймәһенә һаҡ ҡына баҫты. Бер заман ишек киң асылып китте. Яңаҡтары эскә, күҙҙәре төпкә батҡан ҡарт күренде. Трофимыч! Бәлйерәп бөткән ҡарт. Уны ышандырыр өсөн нимә әйтерен алдан уйлаған Сара ҡыйыу ғына өндәште. - Мин "Архяҡлау" берләшмәһе ағзаһы. Беҙ Өфөнөң боронғолоғон һаҡлау, мөмкин булғандарын кире тергеҙеү, архитектура матурлығын юҡҡа сығармаҫ өсөн көрәш алып барабыҙ. Чиновниктар менән көрәшеүе ауыр. Тарихи, боронғо урындар хәүеф аҫтында, сөнки Мәскәүҙең аҡса моҡсайҙары үҙәк урындарҙа йорттар һалырға тырышлыҡ итә.
- Ох, тәтелдәйһең генә, автоматтан атаһыңмы ни!
- Ғәфү итегеҙ, беҙ әлеге мәлдә ҡала халҡынан һорау алыу үткәрәбеҙ. Төп һорауҙар - ҡайһы урындар боронғо һәм улар нимәһе менән иҫтәлекле? Һеҙҙең кеүек Өфө тарихын белгән кешеләрҙе эҙләйбеҙ. Һеҙҙең ярҙам кәрәк, Трофимыч!
- Бик ҡыҙыҡ, - ҡарт бүкәнгә барып ултырҙы, яңағы эскә батҡансы тәмәке һурҙы, Сараға ҡарап, борлатып өрҙө. Ҡатын ҡымшанманы, күҙҙәрен ҙур асҡан килеш тора бирҙе. Алда торған бурысты үтәү хаҡына Сара был һаҫыҡҡа ла түҙергә тейеш.
Ҡарттың күҙҙәре хәйләкәр төлкөләй ҡыҫылды, ул көтмәгән һорау бирҙе. - Әҙерәк һуғабыҙмы?
- Мин эш мәлендә ауыҙыма алмайым. Тик эш буйынса йөрөйөм. Черниковкала һеҙҙе яҡшы беләләр.
Хәйләкәр ҡарашлы ҡарт унан күҙен алманы. "Әллә минең алдағанды белеп тора инде, шайтан..."
- Нисә тапҡыр төрмәлә ултырып сығырға тура килгәнен әйтмәнеләрме? Был кибеп бөткән бәлйерәгән ҡартлас зиндандарҙа ултырырлыҡ нимә эшләне икән, тип уйлайһыңдыр, ә? Тышҡы ҡиәфәт алдаусан була. Бына әле беҙҙе тажзәхмәт тигән бер сир дер ҡалтырата бит? Үҙе күҙгә күренмәй, ә донъяны ҡотҡара торған бөтөн сурепгеройҙарыбыҙ - сәйәсмәндәр, атлеттар, көрәшселәр - бөтәһе лә әллә ҡайҙа булды ла ҡуйҙылар. Тауыш-тындары ла сыҡмай, юҡ булдылар. Мин ҡай берәүҙәр өсөн бына шундай вирус булдым. Төҙәлдеме икән был ҡарт тип уйлайһыңдыр? Ә нимә төҙәлеү? Мин йәшәү өсөн үҙемсә көрәштем. Әгәр ҙә минең көрәш алымы хоҡуҡ һаҡлау органдарының ҡарашына тура килмәй икән... Был ғына мине бик алама, бөткән әҙәм тигәнде аңлатмай. Хәйер, миңә барыбер. Нимә кәрәк һиңә? Архитектура? Юҡ, йорттар өсөн көрәшмәнем. Черниковкала улар булманы ла. Үҙәктә бар ине шәп боронғо өйҙәр, күпселеген емерҙеләр. Үҙең әйтмешләй, Мәскәүҙең аҡса тоҡсайҙары улар урынына ҙур-ҙур йорттар һалды. Берәүҙән дә һорап торманылар. Дөрөҫөн әйт, һиңә нимә кәрәк?
Яуап урынына Сара Трофимычтың алдына Ганстың фотоһүрәтен һалды.

(Дауамы бар).

КИРЕ СЫҒЫРҒА