ТЫЛСЫМЛЫ ТАЯҠ

Рауил менән тормоштарына бәйле ҡайһы бер хәлдәргә, мәлдәргә асыҡлыҡ индергәндән һуң, Сара философия китаптарына тотондо. Фәйләсуфтарҙың тормош, йәшәйеш тураһындағы уйланыуҙары, парадокс фекерҙәре оҡшап китте әле уға. Ҡаҙына торғас, үҙе өсөн Плутархты асты. "Плутарх. Өҫтәл артындағы әңгәмәләр". Ай-һай, теш үтерлекме быныһына? Заманында Гай Цезарь тураһында күп ишетергә, уға арналған кинолар ҙа ҡарарға тура килгәйне. Плутарх был император тураһында ҡыҙыҡ ҡына мәғлүмәттәр теркәп ҡалдырған. "Һәм алыш була, бында Помпей еңеүсе була, ләкин ул еңелгән яҡты эҙәрлекләмәй, ә кире үҙенең лагерына ҡайта. Цезарь әйтә: "Әлеге мәлдә еңеү улар ҡулында, ләкин уларҙың береһе лә еңеүгә өлгәшә белмәй". Шулай, Сара ла үҙен берәүҙән дә еңелгән тип тойорға тейеш түгел. Еңеү саралары төрлөсә. Күп кенә хафаларға һалған, ваҡыты-ваҡыты менән көйҙөрөп алған улы Ирек тә сессияны уңышлы тамамланы. Был да еңеү. Алда мине ҙурыраҡ эштәр көтә, тигән ышанысын нығытыр өсөн йәнә китапҡа текләне: "Фарнак Понтийскийҙы бер удар менән ҡыйратҡандан һуң, ул дуҫтарына шулай тип яҙа: "Килдем, күрҙем, еңдем". Ҡыҙыҡ, Сара был һүҙҙәрҙең кемдеке икәнлеге тураһында уйланғаны юҡ ине. Цезарь...
Һағынып көткән балаһының ҡайтып төшөүе Сара өсөн әлеге мәлдә иң оло ҡыуаныстарҙың береһе. Тәүге көндәрҙә Ирек менән Өфө урамдары буйлап та, сауҙа үҙәктәрен дә ҡыҙырҙылар, Сара балаҡайына аҡсаһын йәлләмәне, иң тәмле туҡланыу урындарына алып барып һыйланы, нимә теләй, шуны алып бирҙе. Буш ваҡытында үҙе лә газ плитәһе эргәһенән китмәне. Унан Ирек туғандарына ҡунаҡҡа китте, бер нисә көндән йылмайып ҡайтып инде:
- Әсәй, дуҫтарым менән бер аҙнаға ял йортона китәбеҙ.
Сара ризалашты, дуҫтары янында ла булһын, артабан Ирек менән бергәләп эшләйһе эштәр бар. Былай быуыны нығый шикелле, һәр хәлдә, Силәбенән үҙгәреп ҡайтты, ҡыйыу ғына фекерләй, теге йәки был мәсьәлә буйынса үҙ ҡарашын асыҡ әйтә, бәхәсләшеп тә китә. Бер аҙна эсендә улын түҙемһеҙлек менән көтөп алды.
- Залға обой йәбештерергә ине, балаҡайым.
Ирек ауыр һуланы.
- Әсәй, минән ниндәй обой йәбештереүсе сыҡһын? Ундай эшкә атайым оҫта, һинән дә, минән яҡшыраҡ эшләйәсәк. Ҡайтҡанын көтәйек.
Аңлашылды. Бөтөн эште атайға ҡалдырмаҡсы, эшкә әрһеҙ Рауилына бик оҡшамаған шул балаҡайы. Өйгә һирәгерәк ҡайта башлауы бер ҙә ҡыуандырмай. Иптәштәрен күрәм, ти ҙә, сыға ла китә. Юҡ, Сара ҡаршы түгел, улының класташтары һәйбәт, аралары өҙөлмәүен ул хуплай ғына. Шулай ҙа телефондан бөтөнләй ят кешеләр менән гәпләшеүе һағайта төштө.
- Улым, мин беләмме ул Аликты? - тип һораны бер көндө.
Ирек баш сайҡаны.
- Юҡ, әсәй. Минең яңы дуҫтар етерлек!
- Ә класташтарың?
- Улар менән хәҙер ҡыҙыҡ түгел. Яңылары күңелле халыҡ. Ниңә, бала-сағамы ни мин, кеше айыра беләм! Борсолма.
Ирек һорап та тормай, "Лада"ға ултырып сыға ла китә, бер тапҡыр ремонт яһалды бит инде машинаға, һәм балаҡайы "бүтән ултырмайым", тип һүҙ биргәйне. Вәғәҙәһен тиҙ онотто. Бер-ике көн хатта өйгә ҡайтып ҡунманы. Улының тормошона артыҡ ҡыҫылырға ярамай, шулай ҙа яңы дуҫтарының кемлеген асыҡлау зыян итмәҫ:
- Ярай, әсәй, һуҡранма. Беҙ, йәштәр, күңел асыу клубтарына йөрөйбөҙ. Тусовкалар була. Төнө буйы һөйләшеп ултырабыҙ. Үҙебеҙҙең уйындар етерлек, беҙҙең өсөн төн ҡыҫҡа, үтә лә китә.
Бына шулай, нимә тип әйтһә лә, улының яуабы бар, ауыҙҙы яба ла ҡуя. Хәҙер Сара иренең вахтанан ҡайтҡанын түҙемһеҙлек менән көтә, Рауил өйҙә булғанда, улы былай иркен ҡыланмаҫ. Атай кеше улына ла, үҙенә лә эш таба белә.
Бөгөн тағы ла Ирек ҡайтманы. Улын көтөп арыған Сара йоҡларға һуң ғына ятты. Таң атыр атмаҫтан, Ирек ҡайтып инде һәм йоҡлап ятҡан әсәһе эргәһенә дөбөр-шатыр килеп теҙләнде.
- Әсәй, улар кеше өйөнә төштөләр!
- Кемдәр? - Әле йоҡоһонан айнып бөтмәгән Сара күҙҙәрен саҡ-саҡ асып, аптырап улына текләне.
- Алик, уның дуҫтары! Мин дә улар менән бергә инем бит! Нисек итергә, әсәй? Нимә эшләргә?
Ярһыулы ҡурҡҡан тауышты ишетеп, Сараның йөрәге жыу итеп китте. Иректең күҙендә йәш тамсыһы күреп, улын ҡосаҡлап алды.
- Туҡта, улым... Ашыҡма. Мин бер нәмә лә аңламайым. Улым, мин һине ҡотҡарам. Ниндәй бәлә булһа ла йолоп алып ҡалам, тик йәшермәй бөтәһен дә һөйлә.
Улының аңлатыуынса, улар кис иптәштәре менән күңел асыу үҙәгендә байрам итәләр. Алик үҙенең ике дуҫы менән була. Бер аҙҙан Аликтың Рената исемле йөрөгән ҡыҙы ла әхирәттәре менән килеп ҡушыла. Төнгө икеләрҙә Алик табындаштарына шулай тип иғлан итә:
- Хәҙер минең бер таныштарыма инеп сығабыҙ. Унан Ренаталарҙа байрам дауам итә! Шулай бит, Рената!
Алик әшнәләре менән бер машинаға ултыра. Ҡыҙҙарҙы үҙенең машинаһына тейәп алған Ирек улар артынан эйәрә. Бына улар Ағиҙел ярында урынлашҡан ике ҡатлы йортҡа килеп етәләр.
- Был ҡәлғәгә һәр теләгән кеше инә алмай, унда ҡыйыуҙар ғына инергә тейеш, - ти Алик. - Ирек, беҙ һине яҡшылап белмәйбеҙ. Ләкин ҡыйыулығыңа шикләнмәйем. Һин минең янда булаһың!
- Нимә эшләргә тейешмен был йортта?
- Ҡурҡма. Бында минең туғандарым йәшәй. Улар бөтөн кампаниены ҡабул итмәй. Аҡыллыларҙы ғына индерәләр.
Иптәштәренә ҡыҙыҡ, улар кемуҙарҙан һаһылдашалар. Күңелгә шик төшөр ине, ләкин йорт ишеген Алик үҙе аса. Эскә ингәс, ул туп-тура залдағы шкаф янына үтә. Иреккә шуны асып, кәштәнән ҡумтаны алып бирергә ҡуша. Ирек ҡумтаны ала. Теге асырға ҡуша. Ирек ул әйткәнсә эшләй.
- Бармы эсендә берәй нәмә?
Ирек иркен һулай, сөнки шкатулка буш була. Уның яуап биргәнен дә көтмәй, Алик стенанан бер картинаны ала, ә артында - сейф. Һаҡлағыстың кодын белгәндер, йәһәт кенә асып, унан бер төргәкте кеҫәһенә һала һәм "киттек" тип ишаралай. Ирек: - Егеттәр, был урлашыу, минең ҡатышлығым юҡ, - ти.
- Ауыҙыңды яп!
- Алик, һин бит туғандарыма барабыҙ, тинең!
- Туғандарыма. Ләкин мин бит һине улар менән күрештерәм, тимәнем.
- Әллә беҙҙе һатмаҡсыһыңмы?
Ул арала Аликтың әшнәләре Иректе ике яҡтан шаҡарып тотоп алалар. Ә телефоны Алик ҡулына күсә.
- Өнөң сыҡмаһын, бергә урланыҡ! Хәҙер һин беҙҙең менән.
Алик бер ҡуштанына:
- Хәҙер уға телефоныңдағы дәлилде күрһәт! - тип бойора.
Иректе ҡумта тотҡан мәлендә фотоға төшөрөп алғандар икән. Бына шунда ғына Ирек үҙен нимә өсөн файҙаланғандарын аңлап ҡала...
- Яңы алған телефоныңды алып ҡалдылармы, улым? Ә иҫкеһе ҡайҙа?
- Иҫкеһе өйҙә ята, әсәй.
- Шунан.
- Беҙҙе тотһалар, йәки кемдер беҙҙе тотторорға маташһа, телефоның һәлмәк улика буласаҡ. Ул ошо урланған төйөнсөк араһында ятасаҡ, белеп ҡуй, - тине Алик. - Ҡабатлайым, һин хәҙер беҙҙең менән.
Сара битен услап тотто, харап итәләр бит балаҡайын! Ҡалайтып булһа ла телефонды ҡулға төшөрөргә кәрәк, юғиһә, Иректе ҡурҡытып, теләгән енәйәттәрен эшләтә алалар. Эстәге яныуҙы өрөп сығарырға иткәндәй, әсә "уф-ф-ф..." тине һәм ҡапыл, башын ҡалҡытып, тәүәккәл тауыш менән һораны:
- Алик ҡайҙа тора? Йәшәгән урыны бармы? Адресы кәрәк.
Улы, ғәйепле ҡарап, һүҙһеҙ генә баш сайҡаны. "Адресын белмәүе насар..." Сара телен шартлатты. Алик ҡына түгел, уның ике әшнәһе тураһында бөтөнләй бер нәмә лә белмәй икән дә баһа. Үәт бер ҡатлы бала! Ҡайҙалыр күңел асыу үҙәгендә танышҡан да, шуларҙың татлы телдәренә алданып, барыһын да яҡын дуҫтар иҫәбендә йөрөткән. Иректең хәйләһеҙ бер йорт ҡошсоғо икәнен жуликтар үҙҙәре үк аңлағандарҙыр, шуға уны ҡармаҡтарына эләктергәндәр ҙә инде.
Артабан бурҙар Аликтың Рената тигән ҡыҙы йәшәгән йортҡа юл алалар. Байрам шунда дауам итә. Тегеләр шаҡтай иҫергәс, кемдәрелер йоҡоға киткәс кенә, Ирек уларҙың ҡулынан ысҡына ала.
Дөрөҫөрәге, Рената уға ҡасырға ярҙам итешә. Ҡыҙ уға үҙенең еңел булмаған хәлен дә һөйләп ала. Бынан бер нисә ай элек ул бай эшҡыуарҙарҙың йортона йыйыштырыусы булып урынлаша. Шунда хужабикәнең ҡыйбатлы биҙәнеү әйберҙәре һалған сейфын күреп ҡала. Был турала Аликҡа һөйләгәс, тегеһе кодты белергә ҡуша. Артабан Рената ярҙамында асҡыстың дубликатын эшләтеп ала. Ҡыҙ аҙаҡ ҡурҡыуға төшөп, был йорттан эштән китә, ләкин Аликтан ҡотола алмай. Хужалар әлеге мәлдә ҡайҙалыр сит илдә ял итә, шунан файҙаланып, Алик өйгә төшөргә булып китә. Ҡыҙ ҡасандыр уны тыңлап, асҡыс эшләткәненә үкенә, ләкин...
Нисек тә Иректе бәләнән йолоп алырға кәрәк, Сара уртын сәйнәне, нимә эшләргә? Әсә сәғәткә ҡараны. "Сәғәт ете, тимәк, Алик әле тегендә, шул ҡыҙ янында". Һуҙырға ярамай!
- Улым, беҙ хәҙер былай итәбеҙ, иң башта Алик тураһында нимә беләһең, ошонда теркә. Фамилияһы, тыуған йылы булһа, бик яҡшы. Рената тинеңме? Яҙ адресын.
Улы белгәнен блокнот битенә яҙып бирҙе. Әсә төнө буйы йоҡламағанлыҡтан күҙҙәре һуҙылған Иреккә йәлләп ҡарап алды.
- Әлегә кәрәгең юҡ, бер аҙ серем итеп алаһың. Бар,бар! - Улын эткесләп-төрткөсләп бүлмәһенә индереп ебәрҙе лә, Илдар ағаһына шылтыратты. - Ағай, миңә Алик Базаров тигән егет тураһында мәғлүмәт кәрәк. Үҙеңдең каналдарың аша белеш. Хәҙер үк кәрәк, үтенәм.
- Ай, Алла!.. - Ағаһының ризаһыҙ тауышы ишетелде. - Тағы ниндәй эш ҡырҙың, Сара?
- Ант итеп әйтәм. Минең ҡыҫылышым юҡ. Бик яҡын кешемә ярҙам итергә кәрәк, зинһар, ағай.
- Сара, мин һине бик яҡшы беләм, гел үҙ башыңа бәлә эҙләй ҙә йөрөйһөң. Асыҡ итеп әйтәм, минән бер ниндәй ҙә ярҙам көтмә. Ишеттеңме?
- Ағай!
- Ишеттеңме, тием! Хуш бул! - Илдар шулай тине лә, телефонын һүндерҙе.
Сара сәбәләнеп усын усҡа ышҡыны. Нимә эшләргә? Ағаһының ярҙамынан тыш, улын ҡотҡарып булмай. Был юлы ул Мәүсилә еңгәһенә шылтыратты.
- Еңгәй, ағайыма әйтсәле, миңә бер кеше тураһында мәғлүмәт кәрәк. Мине тыңламай!
- Хәҙер яйлап ҡына аңлатырмын. Сабыр бул, ыуаланма.
Әл дә бөтәһен дә аңлап торған еңгәһе бар. Ысынлап та, бер нисә минуттан Илдар үҙе шылтыратты.
- Ну һине... - тип ауыр һуланы ағаһы. - Инде еңгәң аша эш итә башланыңмы? Теге мәл бер әхирәтеңдең "серен сискән" инең. Иренең курткаһынан ят ҡатындың хатын табып алған, имеш. Нимә уйлап һөйләнең уны, башың бармы һинең, юҡмы?
- Ағай, һинең ғаиләң, һинең именлегең өсөн бөтәһен дә эшләргә әҙермен. Эйе, һөйләнем, һеҙҙең өйҙә бөтәһе лә яҡшы икәнен аңлағас, тынысландым. Миңә шунан артыҡ бер нәмә лә кәрәкмәй.
Тағы бер нисә минуттан ватсапҡа Алик тураһында белешмә килеп төштө." А. Базаров сығышы менән Свердловскийҙан. Мәктәп йылдарынан уҡ иҫәптә тора: кеше талап йөрөгәндәр, иптәше ултыра, ә Базаров шартлы хөкөм ителә. Бынан бер нисә йыл элек төрмәгә эләгә, ике йыл ултырып сыға. Өфөгә килеп сығыуына шулай уҡ ике йыл. Даими эшләгән урыны юҡ".
Эйе, Алик Иреккә ҡарағанда тормошто күберәк күргән егет. Шулай ҙа уны ҡурҡытырға була. Тик нисегерәк, ни рәүешле? Килдем. Күрҙем. Еңдем... Көсөргәнешле уйҙан Сараның ҡашы төйөрөлдө, йоҙроҡтары йомарланды. Риана! Бына кем кәрәк Сараға!
Ул өҫкө ҡатҡа осоп барып менде, тиергә була, һәм Риананың ишек төймәһенә бар көсөнә баҫты. Бына йоҡонан айнымаған, асыла алмайынса һуҙылған күҙҙәр уға текләне.
- Риана, бурысыңды ҡайтарыр ваҡыт етте!
Риананың күҙҙәре маңлайына менде, унан йөҙө инәлгән, йәлләткән төҫ ала башланы. Сара ҡатынға иҫенә килергә ирек бирмәйенсә фарман бирҙе:
- Йыйын!
- Бу-бур... Бөгөн ҡайтарам...
- Хәҙер үк!
Һуҙылған күҙҙәр түңәрәкләнде, даһрайҙы. Йоҡоһо тамам осто.
- Бер әҙәм аҡтығына алып барам. Харам байлыҡ йыя. Тиҙ бул, Регина! Тиҙ!
- Талайбыҙмы?
- Талағанды тартып алабыҙ!
Сара ашығып-ҡабаланып хәлде аңлатырға кереште, "ыһы-ыһы!" тип, һәр һүҙен йоторҙай булып тыңлаған Риананың күҙҙәрендә хәҙер ут тоҡанды.
- Минең бурыс шуның менән түләнәме? Улайһа, ныҡ итеп өжкөтөргә кәрәк! - Ҡатын стенкаһынан униформа һөйрәп сығарып, шуны кейә башланы. - Полиция формаһына оҡшағанмы? Беҙ бит разбойниктар янына барабыҙ.
Сараның күҙенә кобура салыныу менән, тыны ҡыҫылды.
- Был нимә!?
- Эй-й, буш был кабура! Нияз йәш сағында бер хәрби ведомствола һаҡсы булғайны, - Риана башына усы менән һуҡты. - Миндә бита бар. Бына ул ҡурҡыныс!
Бер секундтан хужабикә суҡмар ҡосаҡлап тора ине инде. "Ҡалай сос был!" - тип аптырап ҡуйҙы Сара.
Ирек әйткән адрес буйынса, иҫке ағас йортто тиҙ генә барып таптылар. Сара "Лада"һын ышығыраҡ урынға ҡуйҙы. Риана артҡы ултырғыста ятҡан битаға ымланы:
- Алайыммы?
Сара "Юҡ" тип баш сайҡаны. Шунан икенсе ҡатҡа күтәрелделәр. Ҡыңғырау эшләмәй, Риана кемуҙарҙан дөбөрләтергә кереште. Бер аҙҙан ишек яйлап асылды. Унда сәсе-башы туҙған бер ҡыҙ күренде.
- Һеҙгә нимә-ә-ә?
Ул һүҙен әйтеп бөтөрмәне, Риана ҡыҙҙы эскә этеп ебәрҙе лә, атылып инеп китте. Сара унан ҡалышманы.
- Полиция! Ҡайҙа Алик?
Ҡурҡыуынан ауыҙы ҙур асылған ҡыҙ мөйөштәге диванға күрһәтте. Риана Аликтың юрғанын һыпыра тартып алды:
- Тор! Йортҡа төшкәнегеҙ өсөн ҡулға алынаһығыҙ! - тип ҡалын тауыш менән ҡысҡырып ебәрҙе. Был тауыштан Рената хатта торған урынында һикереп китте. Айнып бөтмәгән егет әле бер нәмә аңламай ине.
- Алик Базаров! - Сара уға иҫкә килергә ирек бирмәйенсә, телефонына ағаһынан килгән яҙыуҙы уҡырға кереште. - Сығышы менән Свердловскийҙан. Мәктәп йылдарынан уҡ иҫәптә тора...
- Һеҙгә нимә кәрәк? - тине Алик телен көс-хәл менән әйләндереп.
- Кисә һеҙ төшкән йорт - видеокүҙәтеүҙә. Видеояҙмалар беҙҙең ҡулда. Икегеҙ ҙә телефонығыҙҙы бында! Йәһәтерәк! - тип Сара фарман бирҙе.
Ул телефонды тикшергән арала, Риана һорау яуҙырырға кереште.
- Кем һеҙгә адресты өйрәтте? Кем һеҙгә ярҙам итеште? Исем-шәрифтәре? Тағы нимә урланығыҙ?
- Һеҙ бында закон буйынса... - тип Алик нимәлер әйтә башлағайны, Риана уны яман тауыш менән бүлдерҙе.
- Өй уратып алынған! Бер ишара етә, бында эҙегеҙ ҙә ҡалмаясаҡ!

(Дауамы бар).

КИРЕ СЫҒЫРҒА