Өфөлә "Салауат Юлаев һәйкәле" федераль әһәмиәттәге мәҙәни мираҫ объектын һаҡлау (реставрациялау) мәсьәләһе буйынса Башҡортостан Мәҙәни мираҫ объекттарын дәүләт һаҡлауы идаралығы ҡарамағындағы Күҙәтеү советының сираттағы ултырышы үтте. Совет ағзалары Рәсәйҙәге иң билдәле атлы статуяларҙың береһе менән эш процесының барышын күрҙе.

Идаралыҡ етәксеһе Салауат Ҡолбахтин бөтә эштәрҙең план буйынса һәм алдан билдәләнгән график сиктәрендә барыуын билдәләне. Әлеге ваҡытта милли герой һыны урынынан төшөрөлгән һәм цехҡа алып кителгән. Аттың өҫкө өлөшө лә ҡутарылған. Постаментта аттың аҫҡы өлөшө генә ҡала, ул да алдағы көндәрҙә һүтеләсәк.
- Аттың өҫкө өлөшөндәге элементтар октябрь башында һүтелде. Һуңғы элемент - аттың аҫҡы өлөшө - ай аҙағына тиклем һүтелде. Һуңынан бөтә элементтарҙы ентекле эш башлар өсөн цехҡа күсерәләр, - тип һөйләне Салауат Ҡолбахтин. - Күҙәтеү советының төп бурысы һәм маҡсаты - барыһы ла асыҡ булһын, халыҡ һәм битараф булмаған кешеләр бөтәһен дә белә алһын өсөн процесты, эштәрҙең регламентҡа тап килеүен тикшереү. Монументаль скульптураны реставрациялаусы Михаил Татарников аңлатыуынса, башта һәйкәлде реставрациялау ҙур ҡатмарлыҡ тыуҙырған. Шуға күрә белгестәр тәү сиратта постаменттың торошон, һәйкәл тирәһендәге тупраҡты, һәйкәлдең тотороҡлолоғон өйрәнгән. Һуңынан ғына реставраторҙар һүтеп алыу эшенә тотонған.
- Һүтеү өс этапта үтте һәм әлеге ваҡытта бара, - тип һөйләне реставратор. - Беренсе этап Салауаттың фигураһын һүтеү булды. Икенсе этапта аттың өҫкө өлөшө һүтелде. Өсөнсө этап - аттың аҫҡы өлөшөн плинт менән һүтеү. Аттың аҫҡы өлөшөн плинт менән һүтеү өсөн беҙ көс каркасын йыябыҙ, уның артында барыһы ла күтәрелеп, майҙанға ҡуйыла, һуңынан тралға ҡуйыла һәм реставрация цехына алып барыла. Ни өсөн был кәрәк? Артабан, ат фигураһы ҡыуыш декоратив тышлыҡ булып тора, уның эсендә коррозияға дусар булған һәм авария хәлендә булған каркас бар.
Реставратор әйтеүенсә, һәйкәлде этаплап һүтеү уның 17-19 тонна ауырлығы менән бәйле, шуға күрә 300 тонна йөк күтәреүсәнлектәге кран ҡулланыла.
Кран һәйкәлдең өлөшөн күтәрә алһын өсөн ҡурғандың бер өлөшөн ҡырҡырға, кран һәйкәлгә яҡыныраҡ килһен өсөн өҫтәмә терәк плитәләр һалырға тура килде. Бындай һәйкәлде тулыһынса күтәреү мөмкин түгел, тип билдәләне Михаил Татарников. Цехта һәйкәлде реставрация эштәре көтә. Юғалған ат медальоны фотоларға ярашлы суйындан яңынан ҡойола.
Күҙәтеү советы ағзаһы, БР Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты Шамил Вәлиев реставрация эшендә ашыҡмаҫҡа кәрәклеген һыҙыҡ өҫтөнә алды. Өфө ҡалаһы һәм бөтә башҡорт халҡы символы Ағиҙел йылғаһы битләүенә таныш ҡиәфәттә ҡайтырға һәм бында оҙаҡ йылдар торорға тейеш.
- Реставраторҙарҙың барыһын да сифатлы, хәүефһеҙ һәм киләһе 60 йылға түгел, ә кәмендә бер быуатҡа эшләү өсөн тыныс ваҡыты һәм мөмкинлектәре булырға тейеш, - тине Шамил Вәлиев.

Ләйлә АРАЛБАЕВА.
"Киске Өфө" гәзите, №44, 7 - 13 ноябрь 2025 йыл

КИРЕ СЫҒЫРҒА