Беҙҙең Мәләүез районында, айырыуса Нөгөш буйы ауылдарында борондан ҡалған бик матур бер йола бар: "Баш итенә ҡунаҡ йый" тип атала ул.

Йүкәләр ауыл клубы ишеген асып инеүгә беҙҙе саф тауышлы, көләс йөҙлө балалар төркөмө ҡаршы ала. Улар тырыша-тырыша Рәми Ғариповтың йәнтерелткес "Туған тел" шиғырын ҡат-ҡат йырлай, бөтә кеше ҡушылып ҡабатлай башлағансы һамаҡлай. Аҫыл һүҙҙе был рәүешле мейегә һеңдереү ысулы ла ағинәй-өләсәйҙәр һабағының бер күренеше бит, тип уйлап өлгөрәм. Балалар "Зөләләм" таҡмаҡлап әйләнеп бейей башлай. Ике матуры, буҙалар ҡойолған кәсәләр теҙелгән батмустарҙы һоноп, ҡунаҡтар алдына килә. Күптән көтәбеҙ, тип түҙемһеҙләнеп ҡараған ҡатын-ҡыҙҙарҙың ҡарашында уларҙы өйҙәрендә юҡһынып торған бабайҙары, ейәндәре, һыйыр-кәзәләре, баҡырышып торған быҙау-бәрәстәре, бәйләм-һәйләмдәре, сериалдары бер секундҡа ғына сағылып ҡала ла юғала.

Их, мәктәп йылдарында, йәш саҡта күпме йыр белә инек. Гармун тартып ауыл урамын бер яңғыратып әле лә үт ине лә. Һантыйға һанаясаҡтар. Күҙҙәрен компьютер, телефон тәҙрәһенән алмаған әҙәмдәр һине аңламаясаҡ та. Ә ул йырҙар ниндәй моңло ине, иҫ киткес моңло ине. Ысын ине. Эй, ул саҡта сәй ҙә, шәкәр ҙә ысын ине. Ә шоколад, "Аленка", "Гулливер", "Мишка на севере", шәрбәт, мәктәп пирожныйы ҡалай тәмле... Колбаса тик иттән генә тора. Уныһына оло сират... Әле бер семтем генә тәмләп ҡарағанда... Юҡ, ашау тураһында уйларға ярамай".

Шулай бер көндө күптән күрешмәгән алыҫ ҡына туғаныбыҙҙың хәлен белергә барҙыҡ. Һүҙ артынан һүҙ сығып, ул беҙгә үҙенең арҡа остеохондрозын нисек итеп дауалауы тураһында бәйән итте. Был сир уны 14 йыл яфалай, йыш ҡына дауаханала ятырға тура килгән.

Элегерәк, мин йәш саҡта, бер йор һүҙле ағайҙың (хәҙер мәрхүм инде) хәлен һораша башлаһаң: "Эй, егеттәр, Мао Цзе Дун үлде, Косыгин, Брежнев та вафат булып ҡалды, хәҙер инде минең дә хәл насарайып килә…" - тип, уйынлы-ысынлы уфтанғаны хәтеремдә. Мин дә ана шул ағай һымағыраҡ итеп, үҙемдең хәлдәрем менән бүлешеп алайым тигәйнем (уфтанырға йыйынмайым, әлбиттә).

Һаулыҡ булмаһа, кеше бик күптән мәхрүм. Иҫәнлек булғанда ғына әүҙем тормош менән йәшәйбеҙ, теләгәнебеҙҙе ашайбыҙ, эсәбеҙ, аралашыуҙан, эшебеҙҙән ҡәнәғәтлек табабыҙ. Әммә кеше ни тиклем генә сәләмәт, йәш һәм матур булып ҡалырға тырышһа ла, йылдар барыбер үҙенекен итә - йәшлек артынан ҡартлыҡ килә. Ғүмеребеҙҙең ошо этабын лайыҡлы ҡаршы алыр, олоғайғас та күңел көрлөгөн һаҡлар өсөн нимә эшләргә? Мәләүез үҙәк район дауаханаһы врач-гериатры Гүзәл ЮЛДАШЕВА менән әңгәмәбеҙ ошо хаҡта.

Дөрөҫ туҡланыу тураһында һүҙ сыҡһа, йыш ҡына киске сәғәт 6-нан һуң ашамаҫҡа кәрәк, тигән һүҙҙәрҙе ишетергә тура килә. Бындай кәңәште, башлыса, һимереү менән йонсоған кешеләргә бирәләр. Ысынлап та, дөрөҫ: кемдәр алтынан һуң ашауҙан тыйыла, уларҙың ауырлығы күҙгә күренеп кәмей. Ләкин файҙаһы уның менән генә сикләнмәй. Ябығыу - уның күренгән өлөшө генә. Ә күҙгә күренмәгән файҙаһы йөҙ тапҡырға күберәктер. Бына шулар тураһында үҙемдең уй-фекерҙәремде һөйләп китергә уйлайым. Бәлки, кемгәлер файҙаһы тейер...

Ошо көндәрҙә Башҡорт дәүләт университетында сираттағы "Матбуғат фестивале" үтте. Форумда студенттар республиканың киң мәғлүмәт саралары вәкилдәре менән осрашты һәм йәнле аралашыу барышында был өлкәгә ҡағылған мөһим мәсьәләләр буйынса фекер алышты, тәжрибә уртаҡлашты.

Яҙғы айҙарҙы көтөп алабыҙ, һүҙ ҙә юҡ, ләкин был йәмле миҙгелдең дә үҙенә күрә хәүеф-хәтәрҙәре барлығын онотмайыҡ. Юҡ, һыу баҫыу, өҙәрем юлдар, грипп эпидемияһы кеүек афәттәрҙе күҙҙә тотмайым был осраҡта. Һүҙ берәҙәк һәм ҡотороҡ эттәр хаҡында.

Ниһайәт, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы ла тамамланды. Тап бынан 10 йыл элек сәләмәт тормош алып барған һәм айыҡлыҡты пропагандалаған егеттәр инициативаһы менән башланған конкурс бөгөн тотош Башҡортостанды ялмап алды, тиергә мөмкин, сөнки йылдан-йыл уның географияһы киңәйә бара. 2019 йылда унда 400-ҙән ашыу ауыл ҡатнашһа, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы һөҙөмтәләренең һандарҙа сағылышын түбәндәгесә күрһәтергә мөмкин: 54 райондан 2 114 ауыл ҡатнаша, 50 мең активист, 1 мең волонтер эшмәкәрлек алып бара, 320 магазин алкоголь һатыуҙан баш тарта, 2 мең спорт сараһы уҙғарыла, 100-ләгән кеше нарколог иҫәбенән алына, тура бәйләнешкә 2 мең мөрәжәғәт килә, балалар өсөн йөҙләгән лекция һәм синыф сәғәте уҙғарыла, скандинавса атлап, тиҫтәләгән километр юл үтелә, меңләгән "Мәргән уҡсы" сәпкә тейҙерә.

Ошо көндәрҙә "Башҡортостан" дәүләт концерт залында башҡорт моңона, башҡорт юморына һыуһаған баш ҡала тамашасылары өсөн "Ҡармаҡ" музыкаль-юмористик шоу үткәрелеүе хаҡында хәбәр иткәйнек инде. Был йырлы-көлкөлө кисә юморға ҡоролған башҡа сараларҙан мәҙәктәрҙең юғары мәҙәниле булыуы менән айырылып торҙо.

Мосолмандар көтөп алған изге Рамаҙан айы башлана. Был ай - ураҙа тотоу, тәүбә ҡылыу, төнгө намаҙҙар уҡыу, саҙаҡа таратыу, Ҡөрьән-Кәримде уҡыу мәле. Был айҙа үҙен мосолман тип һанаған һәр кеше мотлаҡ рәүештә ураҙа тоторға тейеш. Ауырлы йә имеҙеүсе ҡатындарға, сәфәрҙә булғандарға, сирлеләргә ураҙанан тыйылыу рөхсәт ителә. Рамаҙан айындағы ураҙа еренә еткереп тотолғанда ғына камил һанала һәм Аллаһ тарафынан ҡабул ителә.

Йыл һайын ҡыш башланыу менән Башҡортостан ҡурсаулығында шәшке иҫәбен алыу эштәре башҡарыла. Быйыл 62 шәшке иҫәпләнгән. Был йәнлекте нисек һанайҙар икән - был һорау, әлбиттә, күптәргә ҡыҙыҡтыр.

Иш, бол килтереп, һыйырҙар быҙаулай башлауы ауыл халҡы өсөн иң күңелле мәл ул. Сөнки һыйыр һөтөнән ниндәй генә ризыҡтар әҙерләнмәй! Ҡаймағы ла, эремсеге лә, ҡатығы ла, ҡорото ла... Һәм тағы. Һыйыр быҙаулағас та ыуыҙҙан ҡоймаҡ ҡойоп, күрше-тирәне һыйлау - башҡорттарҙың борондан ҡалған йолаһы бөгөн дә йәшәй. Ыуыҙ һыйыр быҙаулағандың тәүге өс көнөндә генә була. Ул һөттән ныҡ айырыла. Төрлө витаминдарға бай. Ҡуйы, майлы, һарғылт төҫтә һәм әскелтем тәмле. Ыуыҙ һөтөнән әҙерләргә мөмкин булған ризыҡтар байтаҡ. Иң билдәлеһе, моғайын да, ҡоймаҡтыр.

Бөйөк шағир Шәйехзада Бабичтың ошо юлдары бөгөн ысын мәғәнәһендә милләтте асылына ҡайтарыусы оран булып яңғырай. Әйтерһең дә, йылдар аша шағир һәр беребеҙҙең күңеленә рух һалырға тырыша. Ысынлап та ошо бер юлға күпме ҡөҙрәт, көс һәм рух һеңгән һәм шулай тип ҡабатлаған һайын иңдәр турайып, умыртҡа бағанаһы нығынып, тындар иркенәйеп киткәндәй, ошо юлдар халҡыбыҙ тағы ла быуаттарҙан-быуаттарға данлы, шанлы, даланлы исемен дауам итһен өсөн нимәлер эшләргә этәргәндәй.

Былтыр Башҡортостан Республикаһы Башлығы грантына башҡорт телендә тәүге "Нурбостан" анимация сериалы төшөрөлдө. 12 апрелдә, Космонавтика көнөндә, "Тамыр" балалар-үҫмерҙәр телеканалы йәш дуҫтарын "Йырлы донъя Нурбостан" байрамына саҡыра.

Уҡырға, белем алырға тырышырға, һөнәр үҙләштерергә, юғары уҡыу йортона инергә, ғаилә ҡорорға, балалар үҫтерергә һәм эшләргә, эшләргә, эшләргә... Күптәребеҙ тап ошо формула тип әйтәйекме, планмы ул, шуның буйынса йәшәйбеҙ. Унан ситкә тайпылыусылар ҙа, үҙ тормоштарына яңылыҡ, үҙгәреш индереүселәр ҙә бар, әлбиттә, әммә улар бик аҙ. Бөгөн шундайҙарҙың береһе - Мәләүез районының Һыртлан ауылында тыуып үҫкән, хәҙерге көндә Стәрлетамаҡта йәшәгән һәм эшләгән Илназ ӘСЛӘМОВ тураһында бәйән итмәксебеҙ.

Күк күкрәгән тауыш ишетелгәндәй булды. Салт аяҙ көндә? Һағайып китте ир. Ҡолаҡҡа ғына ишетеләлер. Тик был дөрөҫ ине, иртәнге болоттар артыҡ йыраҡ китеп өлгөрмәгәйне, баяғы ел байраҡтарын болғап, уны был яҡҡа яңынан алып килде шикелле. Уйнап-шаярып йөрөгән болоттарҙың елгә асыуы килеп киттеме, күкте күкрәтеп сыбыртҡыһын шартлатып ебәрҙе лә эре тамсылары менән ерҙе ҡайыҙлай башланы. Ир һикереп торҙо ла ике ҡулына йәйеп биштәрен тотто, күҙен йомоп, ауыҙын асып, күккә йөҙөн борҙо. Битенә, күҙенә тейгән тамсылар уны һиҫкәндереп-һиҫкәндереп ебәрҙе. Ярылған ирендәргә тейгән һыу әйтеп бөтөргөһөҙ ләззәт бирҙе. Соҡор өҫтөндә генә ҙур йәйғор торғанын соҡор төбөндә тороусы ир күрмәй ине. Күҙҙәре йомоҡ, хәстәре башҡа ине. Әлеге мәлдә күңелендә ине йәйғор.

Башҡортостан юлдаш каналында икенсе йыл рәттән барған "7 егет" проекты телевизор ҡараусылар араһында ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙырҙы. Төрлө һөнәр эйәләре булған, төрлө яҡтан килгән һәм төрлө ҡарашлы ир-егеттәрҙең бер проектта ҡатнашып, үҙ-ара бәйге тотоп һынашыуы башҡорт телетапшырыуҙары өсөн яңылыҡ та, табыш та булды. Ете егеттең етеһен дә баш ҡалала осратып булманы, шулай ҙа өсәүһен күреп һөйләшеү уңайы тыуҙы. Гәзит уҡыусыларыбыҙ иғтибарына Айтуған Баисламов, Ғәҙел Дәүләтов һәм Алмас Усманов менән мауыҡтырғыс әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

Ошо көндәрҙә, 16 апрелдә, республикала беренсе тапҡыр Ир-егеттәр форумы үтә. Башҡортостан Республикаһының атайҙар ролен күтәреү буйынса "Ир-егеттәр ҡоро" төбәк йәмәғәт ойошмаһының инициаторы һәм ойоштороусыһы, РФ Дәүләт Думаһы депутаты Зариф БАЙҒУСҠАРОВ менән ошо сара уңайынан әңгәмә ҡорҙоҡ.