Һаумы, башҡорт егете! Хәл-әхүәлкәйҙәрең нисек? Ҡайҙарҙа, ниндәй генә эштәр ҡыйратып йөрөйһөң? Бик күп башҡорт ҡыҙҙары менән һинең хаҡта фекер алышып, бәхәс ҡороп, һине эҙләп, юҡһынып, йән әрнеүҙәремде лә, йөрәк хистәремде лә хат аша еткерергә булдым әле.

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты Башҡортостан автономияһының 100 йыллығына арнап, "Башҡортостан Республикаһы дәүләтселегенең тыуыуы һәм аяҡҡа баҫыуы: 100 шәхес" тигән проект иғлан иткәйне. Түбәндә беҙ шул исемлекте баҫыуҙы дауам итәбеҙ.

Үткән аҙнала Өфөлә ҡаланы санитар таҙартыу, төҙөкләндереү һәм йәшелләндереү айлығы сиктәрендә беренсе дөйөм ҡала өмәһе үтте. Был изге эштә төрлө йәштәге һәм төрлө быуын граждандар, шул иҫәптән мәктәп уҡыусылары, вуз һм ссуз студенттары, предприятие, ойошма, учреждениелар, торлаҡ-коммуналь хужалыҡ тармағы хеҙмәткәрҙәре - йәмғеһе 103 мең кеше ҡатнашты. Ҡала хакимиәтендәге ҡала хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары Салауат Хөсәйенов алып барған сираттағы оператив кәңәшмә тап ошо теманан башланды.

Республика тамашасыларының һөйөүен яулап өлгөргән Zainetdin псевдонимы аҫтында билдәле Заһир Зәйнетдинов көтмәгәндә генә эстраданан китәсәге тураһында белдергәйне. Ошо көндәрҙә "Башҡортостан" дәүләт концерт залында ике йыл эшмәкәрлегенә һығымта яһап уҙғарған концертынан һуң нимә буласаҡ? Артистың киләсәккә пландары тураһында үҙенән һораштыҡ.

Гәзит уҡыусыларҙы кинорежиссер Булат Йосоповтың "Беренсе Республика" тип аталған тулы метрлы тарихи нәфис фильмы геройҙары менән таныштырыуҙы дауам итәбеҙ. "Ҡабаттан йәнләнгән фотоһүрәттәр" проектында был шәхестәрҙең тарих архивтарынан, фәнни хеҙмәттәрҙән, музейҙарҙан тупланған фотоларын һәм костюмдар буйынса рәссам Әлиә Байрамғолованың фильмды төшөрөү майҙансығынан яһаған фотолары тәҡдим ителә. Яңы ғына барлыҡҡа килгән профессиональ театр сәнғәте ҡыҫҡа ғына ваҡыт эсендә тамашасының күңелен яулап өлгөрә. 1926 йылда Өфөлә уртаса һәр спектаклгә 900 тамашасы йөрөй! Баш ҡаланан ситтә ятҡан ауылдарға ошо уҡ театр системаһында булдырылған Башҡорт күсмә театры тамашалар ҡора. Быларҙың барыһының да башланғысында ул тора.

Мәғариф өлкәһен, аныҡлап әйткәндә, башҡорт телен һәм әҙәбиәтен туған тел һәм дәүләт теле булараҡ уҡытыу буйынса проблемаларҙы асыҡлай башлаһаң, уларҙың осона сығырлыҡ түгел. Ләкин проблеманы хәл итмәһәң, ул йылдар буйына йыйылып, бер килеп һытыла. Бөгөн ошо "шеш" тулышҡан. Башҡорт теле уҡытыусыларының Беренсе Бөтә Рәсәй съезы ғына уны хәл итә алырмы? Бөгөн ошо һәм башҡа һорауҙарға яңы ғына булып үткән "Башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы - 2019" республика бәйгеһе ҡатнашыусылары: Туймазы ҡалаһынан Гөлмира БИКБУЛАТОВА, Нефтекаманан Роза ХӨСНУЛЛИНА, Белореттан Сәриә ҠАҺАРМАНОВА менән бергәләп яуап табырға тырыштыҡ.

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты Башҡортостан автономияһының 100 йыллығына арнап, "Башҡортостан Республикаһы дәүләтселегенең тыуыуы һәм аяҡҡа баҫыуы: 100 шәхес" тигән проект иғлан иткәйне. Түбәндә беҙ шул исемлекте баҫыуҙы дауам итәбеҙ.

Марттың беренсе декадаһында "Аҡбуҙат" ипподромында Өфө ҡалаһы хакимиәте башлығы кубогына 7-се ҡышҡы корпоратив уйындар үтте. Унда 52 предприятие һәм ойошма командаһынан 1200-ҙән ашыу кеше ҡатнаша һәм 5 спорт төрө буйынса көс һынаша. Сираттағы оператив кәңәшмә сара еңеүселәрен тәбрикләүҙән башланды. Сәләмәт тормошто пропагандалауҙа бындай уйындар матур өлгө булып тора һәм киләсәктә лә уларҙа ҡатнашыусылар һаны йылдан-йыл арта барыр, тигән ышаныс белдерҙе ҡала хакимиәте башлығы урынбаҫары Салауат Хөсәйенов.

"Фатирыма студенттар индерәм дә, ауылға китәм,- тип хәбәр һалды бер көн күршем.- Квитанциялар килер ваҡыт етһә, йөрәк дарыуын алдан әҙерләп ҡуя башланым. Башҡа түҙер әмәл дә, ҡала йортонда йәшәргә теләк тә ҡалманы. Ә иң яҡшыһы - фатирҙы һатып, ауылдан өй алыу..."

Тормоштағы ҡайһы бер ваҡиғалар айырым кеше йәки тотош дәүләт, халыҡ, милләт өсөн нәҡ үҙ мәлендә була. Яратып уҡыған гәзитем "Киске Өфө"нөң нәшер ителә башлауын да нәҡ ошондай ваҡиғалар рәтенә индерәм. Был баҫма үҙ ваҡытында милли матбуғатҡа яңы һулыш бирҙе һәм әле лә ошо юғарылыҡтан төшмәй.

Халыҡ-ара Көлкө көнө алдынан Башҡортостандың һәм Рәсәйҙең атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рәсәйҙең Сергей Михалков, Владимир Гиляровский, Владимир Набоков, Болгарияның "Алеко", Украинаның Николай Гоголь, Канаданың Эрнест Хемингуэй, АҠШ-тың Джек Лондон исемендәге халыҡ-ара премиялар лауреаты яҙыусы-сатирик Марсель Сәлимовҡа өс бөртөк кенә һорау бирҙек.

Яугир юлын үтеп, киләсәк быуындарға аяҙ күк йөҙөн аманат итеп ҡалдырған Мостай Кәримгә һәм Башҡортостан Автономияһына 100 йыл тулыуға, Рәсәйҙә "Театр йылы" үткәрелеүгә бағышланған "Шаяниум" бәйгеһенең шаяндарын һәм тапҡырҙарын был юлы шағирҙың "Түп-түңәрәк ер ҡалдырам һеҙгә, сатнамаған ҡояш ҡалдырам..." тигән шиғыр юлдары илһамландырҙы.

Барыһы ла ике блокноттан башланды. Китапсыҡ кеүек ҡаты тышлы был ҡалын дәфтәрҙәргә Фәүзиә апай үҙенең бала саҡ һәм йәшлек иҫтәлектәрен теркәгән. Ҡулъяҙманы уның иң яҡын дуҫтары Роза апай Юлдашбаева менән Альбина апай Исхаҡовалар, үҙҙәре әйтмешләй, "йығылып ятып" уҡып сыға. Роза Рафиҡ ҡыҙы дәфтәрҙәрҙе миңә тапшырған саҡта: "Был - беҙҙең быуындың яҙмышнамәһе", - тине.

"Юлдаш" радиоһының "Иртәнсәккәй тороп" тапшырыуы буйынса тауыштары таныш булған егеттәрҙе хәҙер инде "Теге өсәү" аша күреп тә беләбеҙ. Ә асылда баш ҡаланың телсән, үткер, шаян был шоумендарын танымағандар һирәктер. Таныған хәлдә лә, уларҙың эс серҙәрен, уй-хыялдарын һәм шәхси тормоштарын белгән әҙәмдәр тағы ла һирәгерәктер. Ә беҙ "Теге өсәү"ҙе ҡунаҡҡа саҡырып, шундай һирәктәрҙең береһе булдыҡ. Әңгәмәне һеҙгә лә тәҡдим итәбеҙ.

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты Башҡортостан автономияһының 100 йыллығына арнап, "Башҡортостан Республикаһы дәүләтселегенең тыуыуы һәм аяҡҡа баҫыуы: 100 шәхес" тигән проект иғлан иткәйне. Түбәндә беҙ шул исемлекте баҫыуҙы дауам итәбеҙ.

Билдәле йырҙар һүҙҙәре авторы Марсель Ғәлиевтың "Ҡайтыу" йырында шундай юлдар бар: "Ҡоштарҙа ла кеше яҙмыштары, сит ерҙәрҙән ҡайтып барыштары". Ниңәлер, билдәле этнограф Михаил Антонович Круковскийҙың XIX быуат һуңында, XX быуат башында Көньяҡ Урал буйлап сәйәхәте ваҡытында төшөргән башҡорттарҙың фоторәсемдәренең күсермәләре тыуған яҡтарына әйләнеп ҡайтҡас, ҡапыл ошо йыр иҫкә төштө. Уйлап ҡараһаң, яҙмышҡа буйһоноп сит ерҙәрҙә йөрөп, үҙ төбәгенә ҡайтҡан кешеләр, хайуандар, ҡоштар кеүек, был фоторәсемдәргә быуаттан ашыу көтөргә, урау юлдар үтергә тура килгән. Әммә барыбер ҙә үҙ төйәгенә әйләнеп ҡайтҡандар. Уларға тыуған яғына ҡайтыу мөмкинлеге биреүселәрҙең береһе - "Янғантау" геопаркы" хеҙмәткәре Айрат ҒӘЛИЕВ менән ошо хаҡта әңгәмәбеҙ.

Үткән аҙна төрлө мәҙәни, социаль әһәмиәттәге һәм спорт сараларына бай булһа ла, төп урындарҙың береһен Беларусь Республикаһының Рәсәйҙәге Тулы хоҡуҡлы һәм ғәҙәттән тыш илсеһе Владимир Семашко менән эшлекле осрашыу алып торҙо. Сара барышында коммуналь махсус техника һәм пассажир автобустарын алыу, шулай уҡ беларус белгестәренең Өфөлә автомобиль юлдарын төҙөү өлкәһендә ҡатнашыу мөмкинлеге тураһында һөйләшеүҙәр алып барылды. 16-17 майҙа ВДНХ-ла Беларусь Республикаһының барлыҡ коммуналь техникаһы күргәҙмәһе күрһәтеләсәк. Ҡала хакимиәте башлығы Өлфәт Мостафин унда мотлаҡ ҡатнашып, техника менән танышыу, ниндәй техниканы алыу кәрәклеге һәм ниндәй йүнәлештә хеҙмәттәшлек итеүҙе асыҡлау бурысын ҡуйҙы.

Өфө - Башҡортостан Республикаһының баш ҡалаһы, ләкин йылдар үтә тора ҡалабыҙ йөҙө миллилек һыҙаттарын юғалта бара. Был турала бик күп яҙҙыҡ, матур хәбәрҙәр һөйләнек, ниһайәт, хәлдән тайҙыҡ, буғай - был йүнәлештә ниндәй ҙә булһа үҙгәреш, ынтылыш-фәлән күҙгә лә салынмай һәм, күрәһең, салынмаҫ та инде.

Республикала мәғариф мәсьәләләре иғтибар үҙәгендә һәм иң йыш үткәрелгән саралар ҙа ошо өлкәгә ҡағыла. Ул сараларҙың тәүмаҡсаты шул: йәмғиәттә уҡытыусыларҙың абруйын күтәреү. Ошо маҡсатты күҙҙә тотҡан "Башҡортостандың йыл уҡытыусыһы" һәм "Башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы" конкурстары сираттағы еңеүселәрен билдәләне. Йомғаҡлау тантанаһында БР Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Ленара Иванова, БР мәғариф министры вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Айбулат Хажин, Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты рәйесе Данир Ғәйнуллин һәм төрлө мәғариф ведомстволары етәкселәре, ғалимдар ҡатнашты.

Башҡортостан Республикаһы - Рәсәй федерализмына тәүге нигеҙ ташы һалған республика барлыҡҡа килеүгә 100 йыл тулған был көндәрҙә автономия бишеге булған Ырымбур, уның тәүге баш ҡалаһы Темәс, Стәрлетамаҡ ҡалаларын күберәк телгә алһаҡ та, Өфөлә лә автономия яулауға бәйле биналар бар. Уларға ҡыҫҡаса экскурсты ошо тема менән ныҡлап шөғөлләнгән әүҙем авторыбыҙ, тарихсы, Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге Хөкүмәт премияһы лауреаты Азат ЯРМУЛЛИН үткәрә.