Хәтерегеҙҙәлер, 2016 йылдың апрелендә үҙенә "Башҡорт" тигән ҡушамат алған, һуғыш самбоһы буйынса ике тапҡыр донъя чемпионы исеменә лайыҡ булған Венер Ғәлиев Өфөлә үткән ҡатнаш алыш төрҙәре (ММА) турнирында әрмән көрәшсеһен еңгәйне. Ана шул көндө, тап шул турнирҙа тағы бер милләттәшебеҙҙе, Венер Ғәлиевтың уҡыусыһы Руслан Яманбаевты ла күптәр күҙгә элде. Был көндө Руслан да сағыу алыш күрһәтте, тик тактика яғынан ғына отолоп, дәғүәсеһе Балкизовтан еңелеп ҡуйҙы. Ошо хәлдән һуң 11 ай үттеме, юҡмы, Руслан Виктор Кичигинды, тағы 2 айҙан Рөстәм Капаловты еңде, ә тағы ике айҙан, йәғни ошо йылдың 8 октябрендә Ислам Бегидовты ла техник нокаутҡа "ебәрҙе". Руслан ЯМАНБАЕВтың тиҙ арала еңеүле аҙымдарға күсеүенең сере нимәлә икән? Бәлки, уның еңеүҙәренең сере башҡорт батыры стилендә сығыш яһауындалыр? Түбәндәге материалыбыҙҙа ошо һәм башҡа һорауҙарға Русландың үҙенән яуаптар ишетербеҙ. Әңгәмәбеҙҙә шулай уҡ Өфөләге "U-FIGHT" промоутер компанияһы етәксеһе Рәмил СӘҒИТОВ та ҡатнаша. Рәмил Миңнулла улы үҙ сиратында башҡорт ММА-сыларына ҡағылышлы бик ҡыҙыҡлы фекерҙәре менән уртаҡлашыр.

Күптән түгел генә һәүәҫкәр тарихсы Йәдкәр Бәшировтың "Бөйөк Башҡортостан" китабын уҡып (ул китаптың башҡортса тәржемәһе "Киске Өфө"нөң ошо 7-се битендәге бағанала былтырҙан бирле баҫыла килә), ундағы мәғлүмәттәр менән аңыбыҙҙы яҡтыртып алғайныҡ инде. Авторҙың ошо көндәрҙә генә донъя күргән икенсе китабы - "Башҡорт хан" тип аталған баҫмаһы беҙҙе халҡыбыҙ тарихына бөтөнләй икенсе күҙлектән ҡарарға мәжбүр итте. Урыҫ тарихсылары, йылъяҙмасылары хеҙмәттәренән ситкә китеп, Геродот, Ҡол Ғәле, Бахши Иман, Боннар Андре, Гельмольт, Европеус, Тизенгаузен, Шәриф Иҙриси, Әл-Иҙриси кеүек, халыҡтарҙы донъяуи кимәлдән сығып өйрәнгән тарихсы, илсе, сәйәхәтселәр яҙмаларынан табылған ҡиммәтле мәғлүмәттәр менән һуғарылған был китап. Әлбиттә, тамырҙарында башҡорт ҡаны аҡҡан һәр уҡыусы был зиннәт менән үҙаллы танышыр, тип уйлайбыҙ. Ә уға тиклем, уҡыусыларҙа ҡыҙыҡһыныу һәм үҙ милләте хаҡында күберәкте белергә теләү ниәтен уятыу маҡсатында, Йәдкәр БӘшировтың үҙе менән әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

30 ноябрҙә Башҡортостан Башлығы Рөстәм Хәмитов Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайға сираттағы Мөрәжәғәтнамә менән сығыш яһап, түбәндәге төп мәлдәргә иғтибар йүнәлтте.

"Йөрәк һүҙе" телепроекты зәңгәр экрандарға сыға башлағанда уҡ иғтибарҙы йәлеп иткәйне. Хәтерҙә ҡалмаҫ йөҙ төрлө йырҙар араһында ҡапыл пәйҙә булған таныш йөҙҙәр бирелеп китеп шиғыр уҡый. Һәр кеме үҙенсә, үҙе белгән интонацияла, үҙенә хас тембрҙа, үҙ етешһеҙлектәре һәм оҫталығы менән башҡара. Эшеңде, хәбәреңде, хатта уйҙарыңды онотоп, экранға текәләһең...

Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы яңы ижад миҙгелендә яңы концерттар менән ҡыуандырмаҡсы. 29 ноябрҙә республика бәйгеләре лауреаты Заһир ИҪӘНСУРИН "Моңдоң йәне - мөхәббәт" тип аталған тәүге концертына саҡыра. Ошо ваҡиға айҡанлы йырсы менән әңгәмә ҡорабыҙ.

Бөгөн белем алырға теләгән кеше өсөн уй-ниәтен тормошҡа ашырыуы бер ни тормай: шунда уҡ интернет селтәрендә мәғлүмәт таба ала, кәрәкле йүнәлеш буйынса юғары уҡыу йортон һайлап уҡырға бара, өҫтәмә дәрестәр алырға ла мөмкинлек бирелгән. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә ниндәйҙер яңы оҫталыҡҡа өйрәнеп ҡалыу өсөн иң уңайлы ысул - ул йәштәр өсөн үткәрелгән мәғариф форумдары. Был сараларҙа ҡатнашҡан кеше ике-өс көн эсендә бөтә кәрәкле мәғлүмәтте туплап, фекерҙәштәр табып, башҡаларҙың өлгөһөн күреп, яңы үрҙәр яуларға илһамланып ҡайта. Башҡорт йәштәрен шулай маҡсатлы итер сараларҙың береһе Ufa-forum йәштәр мәғариф киңлеге Өфөлә 1-3 декабрь көндәрендә уҙғарыласаҡ.

Уның геройҙары эскерһеҙлеге менән айырылып тора. Балаларса ихласлыҡ сағылған күҙҙәр һине шунда уҡ ышандыра һәм үҙең дә һиҙмәҫтән уның геройының арбауында ҡалаһың. Кешенең асыҡ була белеү һәләтен баһалаусылар өсөн - тамашасымы ул, режиссермы, быныһы мөһим түгел - был актриса ҙур табыш. Шулай ҙа иң һоҡландырғаны - уның тормошта ла шулай уҡ ихлас булыуы. М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актрисаһы Милена СИРАЕВА-ИШАЕВА менән әңгәмәбеҙ уның һөнәре, геройҙары һәм, әлбиттә, йәшәү асылы тураһында.

Милләтебеҙҙә шундай бер матур күренеш бар, был бигерәк тә ауыл ерҙәрендә киң таралған: берәйһе тураһында һүҙ сыҡһа, ғәҙәттә, "Кем балаһы?" тип һорайҙар. Балалар ата-әсәләр өсөн яуап бирмәһә лә, бала өсөн ата-әсә яуаплы икәненә ишаралыр был. Тоҡомоңдо дауам итеүсегә үҙеңдең иң яҡшы һыҙаттарыңды, сифаттарыңды бирә алғанһыңмы, ул һинең исемеңә лайыҡлы булырлыҡмы, атай-әсәй абруйын артабан дауам итәме? Башҡорт дәүләт медицина университетының топографик анатомия һәм оператив хирургия кафедраһы мөдире, медицина фәндәре докторы, профессор, 130 ғилми баҫма, 40 рационализаторлыҡ тәҡдиме һәм 3 патент авторы Илдар Ишмырҙа улы ҺИҘИӘТОВ менән әңгәмәне лә уның тамырҙарын барлауҙан башланыҡ...

Белорет ҡалаһының Я. Хамматов исемендәге Башҡорт гимназияһы - уҡытыу башҡорт телендә алып барылған белем усағы ул. Уның уңыштары бында эшләгән педагогтарҙың һөнәри уңыштары һәм уҡыусыларҙың өлгәше, ижад өлкәһендәге еңеүҙәре менән дә баһалана.

Башҡорт телен яҡлап яҙған һүҙҙәрем интернет донъяһында күп кешенең иғтибарын йәлеп итте. Минең фекерҙәремде яҡлаусылар менән бергә, мине ике йөҙлөлөктә ғәйепләүселәр ҙә булды. Әммә был дөрөҫ түгел.

Салауат Юлаев һәйкәле 50 йыл буйына баш ҡалабыҙҙың рухиәт үҙәге һәм ғорурлығы булып, халыҡтарҙы берләштереп тора. Ҡала һәм республика халҡының да, Өфөгә килгән ҡунаҡтарҙың да иң яратҡан урыны был. Дуҫтарығыҙ һәм таныштарығыҙға, балаларығыҙға ошо һәйкәл хаҡында ниҙәр һөйләр инегеҙ?

Әбйәлил районының Амангилде ауылында үткән "Ҡәйнә менән килен мөнәсәбәтенең йәш ғаиләне һаҡлап ҡалыуҙағы роле, бала тәрбиәләүҙә сағылышы" тип аталған ҡорға ошо биләмәгә ҡараған ауылдарҙан ағинәйҙәр, ҡәйнәләр һәм килендәр йыйылды. Был йыйында шулай уҡ "Киске Өфө" гәзитенең баш мөхәррире Гөлфиә Янбаева, Өфө ҡала округы хакимиәте Мәғариф идаралығының тел сәйәсәте бүлеге етәксеһе, шағирә Зөлфиә Ханнанова, район ағинәйҙәр ҡоро етәксеһе Роза Таһирова ҡатнашты.

Башҡорт халҡының боронғо шөғөлө солоҡсолоҡта оҫта булып танылған уңған-тырыштар араһында, һис шикһеҙ, Бөрйән районының Ғәлиәкбәр ауылында көн күргән Толомғужин Батыр Басир улы лайыҡлы урын алып тора.

Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - Мәскәү ҡалаһында эшләп йөрөүсе юрист Рәмил Сәйфитдин улы ТАЙМАҪОВ. Уны тәүҙә, Мәскәүҙә уҡып йөрөүсе студент, тип таныштырғайнылар. "Студент ҡына башы менән "Заман башҡорто" кеүек мәртәбәле рубрикабыҙҙа баҫылырлыҡ ниндәй ҙур эштәр атҡарып өлгөрҙө икән?" - тигән һымағыраҡ икеле уйҙар менән башланым әңгәмәбеҙҙе һәм... Беренсе һорауымдан уҡ Рәмил Таймаҫовтың студент түгел, ә уҡыу йылдарын артта ҡалдырып, етди генә фирмала адвокат булып эшләп йөрөүен белдем. Ә һөйләшеү бик ҡыҙыҡлы булды, хатта бер урында мин шул тиклем әҫәрләнеп китеп Рәмилдең ҡулын ҡыҫырға ырғып торҙом. Әңгәмәселәрен рухландыра торған кеше булып сыҡты Рәмил Таймаҫов. Шулай итеп, әңгәмә барышында милләттәшебеҙ беҙгә хоҡуҡ, шәхес азатлығы тураһында үҙ фекерҙәрен асасаҡ, ҡайһы бер сетерекле һорауҙарға ла яуап бирәсәк. Бар яуаптары ла актуаль яңғырағандай тойолдо миңә. Хәйер, барыһы ла - уҡыусы хөкөмөндә...

Шәрифйән Әхмәтйән улы Манатов - Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте етәкселәренең береһе, 1917 йылда милли хәрәкәттең идара органы - Башҡорт мәркәз шураһын етәкләгән ир-уҙаман. Уның етәкселегендә Мәркәз шура 1917 йылдың 15 ноябрендә (хәҙергесә 28 ноябрҙә) Башҡортостан автономияһын иғлан итә. Республика тарихында тәрән эҙ ҡалдырған был шәхес сығышы менән Ҡурған башҡорттарынан.

Серле һандыҡ, тиһәләр, күҙ алдына өләсәйҙең өйөндә иң түрҙән урын алған, йоҙаҡ эленгән, иҫтәлектәргә бай, сер һаҡлаусы семәрле һандыҡ килә. Ундағы һәр бер әйбер ҡәҙерләп бәпләп-тәҫләп һалына һәм мотлаҡ ниндәйҙер фәһемле ваҡиға менән бәйле була. Баймаҡ районы Сыңғыҙ ауылында йәшәгән Балхина Миңлеямал инәйҙең һандығы иҫ киткес семәрле лә түгел, әммә үҙенең эсенә күп кенә серҙәр һыйҙырған. Был серле һандыҡтың төбөнә төшөп сыҡҡас, тәьҫораттарым менән уртаҡлашмай булдыра алманым.

Яңыраҡ үҙәк гәзиттәрҙең береһендә "Рәсәйҙә долларлы миллиардерҙар донъялағыға ҡарағанда тиҙерәк арта", тигән хәбәр баҫылып сыҡты. Ябай халыҡ өсөн файҙаһы булмаһа ла, үҙенсә яңылыҡ инде - ниндәйҙер мәғлүмәт бирелә бит. Шуның менән ҡуй икән дә - юҡ, хәбәрсенең шатлығы эсенә һыймай, әйтерһең дә, үҙе миллиардер булған! "Беҙгә хәҙер маҡтанырға ла була, - тип сәсәй был, - 2016 йыл һөҙөмтәһе буйынса Рәсәйҙә долларлы миллиардерҙар 19 кешегә артҡан. Улар 77 кеше ине, хәҙер - 96. Үҫеш 25 процент - донъя күрһәткесенән дә юғарыраҡ".

"Атаң барҙа ир таны, атың барҙа ер таны", ти халыҡ мәҡәле. Ысынлап та, мосафирлыҡ беҙҙең милләткә хас күренеш. Тик төрлө дәүерҙә ул төрлөсә сағылыш таба. Әгәр беҙҙең ата-бабаларыбыҙ һыбай атланып, меңәр саҡрым юлдар үтеп йөрөй торған булһа, замандаштарыбыҙ инде автомобилдәрҙә, самолеттарҙа, караптарҙа киңлектәр яулап, ер-һыу танып йөрөйҙәр. Сәфәр рухы минең дә күңелемде ситләтеп үтмәне һәм мин йылдан-йыл донъяның ҡыҙыҡлы һәм матур урындарын аңымда беркетелгән картала асыҡлап барам.

Бөгөн радио тыңламаған кеше бармы икән? Юҡтыр. Сөнки ул хәҙер юлдағыларҙың юлдашы, өйҙәгеләрҙең өйҙәше, моң һөйөүсенең йыр муҡсаһы, хисленең серҙәше, мохтаждың кәңәшсеһе булып бөткән. Телевизор кеүек бәйләп тә тотмай, күҙгә лә көс һалмай ул, әммә үҙе бер аудио-тормош булып, бар булмышты ялмап ала. Заманында радио халыҡты мәғлүмәтле итеү маҡсаты менән барлыҡҡа килгән булһа, ул бөгөн дә шул маҡсатына хеҙмәт иткән талымһыҙ өлкәләрҙең береһе. Республикабыҙҙа беҙ был хеҙмәтте "Юлдаш" тип беләбеҙ. Гәзит уҡыусыларыбыҙға "Юлдаш" радиоһының баш мөхәррире Миләүшә Ҡасим ҡыҙы ЙӘҒӘфӘрова менән һөйләшеү тәҡдим итәбеҙ.

Башҡорт халҡының тарихын төплөрәк өйрәнгән һайын ниндәйҙер яңы һәм ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәр асыла бара. Уны бары ҡалыплашҡандан айырып, яратып, үҙ итеп өйрәнергә генә кәрәк. Ошондай фекерҙә хөрмәтле шәхесебеҙ, тарих фәндәре докторы Нәзир Мырҙабай улы ҠОЛБАХТИН. Беҙ ҙә уның был фекере менән килешәбеҙ һәм уның бәйәнендә гәзит уҡыусыларыбыҙға тарихыбыҙҙың ҡайһы бер ҡыҙыҡлы биттәре менән танышырға тәҡдим итәбеҙ.