Фән өсөн заман да, ваҡыт та юҡтыр. Ул ниндәй генә быуаттарҙа, йылдарҙа һәм шарттарҙа ла асыштар яһауҙан, яңылыҡтар алып килеүҙән туҡтамай. Кешелек ниндәй генә осор, хәл һәм ваҡиғалар кисергәндә лә фән эҙләнеү өҫтөндә. Ул һуғыштарҙан, сәйәсәттән ситен, яһалмалыҡтан, алдаҡтан өҫтөн, тыйыу-сикләүҙәргә һыймаҫ, хис-тойғоға бирелмәҫ, ә бары хәҡиҡәтте генә ярып бирер айырым бер донъялыр. Һәм был донъяға бары тик уның асылын һәм мөһимлеген аңлаусылар ғына хеҙмәт итә торғандыр. Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө ғилми үҙәге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты директоры, география фәндәре докторы, профессор Айбулат Вәли улы ПСӘНЧИН дә ана шундайҙарҙан. Ул ғалим ғаиләһендә тыуып үҫеп, шул мөхит ҡиммәттәрендә тәрбиәләнеп, бөгөн үҙе лә ошо өлкәгә хеҙмәт итеүселәрҙән.

Бөйөк мәғрифәтсе-шағир Аҡмулла заманында халҡыбыҙҙың киләсәге өсөн борсолоп, "Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!" тигән оран ташлаған. Бөгөнгө көндә уҡыу, ғилем алыуҙың айырым бер кеше өсөн генә түгел, ә тотош халыҡтың киләсәге өсөн бик мөһим шарт булыуын бер кем дә инҡар итмәй. Ә кем булған һуң халыҡҡа белем нуры сәсеүсе, донъя мәҙәниәте байлыҡтары менән таныштырыусы, яңы, бығаса күрмәгән үрҙәргә әйҙәүсе кешеләр? Әлбиттә, мәғрифәтсе-уҡытыусылар.

Депутаттың эше - закондар сығарыуҙан ғына тормай, тигән фекерҙә бөгөнгө әңгәмәсебеҙ. "Һиңә ышаныс белдергән һәм һине яҡлаусыһы итеп тойған кешеләргә ярҙам итергә тырышам", - тигән һүҙҙәре лә хаҡ. Ошо арала үҙ көсөнә ингән яңы ҡанундар тураһында Рәсәй Федерацияһы Дәүләт Думаһы депутаты Зариф БАЙҒУСҠАРОВ менән һөйләшәбеҙ.

Ишембай районынан Илгиз Шәңгәрәев үҙен Рәсәйҙең иң яҡшы умартасыһы тип танытты. Был аҙнала РФ Ауыл хужалығы министрлығы менән РФ Хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министрлығы Башҡортостан Ҡортсолоҡ һәм апитерапия буйынса ғилми-тикшеренеү үҙәге менән берлектә "Аҡбуҙат" ипподромында "Үҙ һөнәре буйынса иң яҡшыһы" Бөтә Рәсәй һөнәри оҫталыҡ конкурсының "Иң яҡшы умартасы" номинацияһы буйынса көс һынашыу ойошторҙо. Конкурс сараларын Башҡортостан Республикаһы Башлығы Рөстәм Хәмитов һәм Германиянан "Апимондия" Халыҡ-ара умартасылыҡ ассоциациялары федерацияһы президенты Филипп МакКейб, Рәсәй умартасыларының милли союзы президенты Арнольд Бутов, Рәсәй хеҙмәт һәм социаль яҡлау министры урынбаҫары Любовь Ельцова ла күҙәтте.

Башҡортостандың матур төбәгендә - Һаҡмар-Наҙарғол (Һаҡмар Бүреһе) ауылында районыбыҙҙың данлыҡлы фольклорсылары Мөхәмәтйән Ҡаҙаҡбаевҡа һәм Әсмә Усмановаға бағышланған "Сәсән һүҙе нур сәсә!" тип аталған төбәк-ара сәсәндәр һәм йырауҙар бәйгеһе үтте. Ошо саранан үҙемдең кисерештәремде сағылдырыуҙы кәрәк тип таптым, сөнки был ваҡиға миндә ауылдаштарым өсөн ғорурлыҡ та, ойоштороусыларҙың эше менән ҡәнәғәтлек тойғоһо ла, сәсәндәрҙең маһирлығына һоҡланыу хистәре лә тыуҙырҙы.

Уҡытыусыларҙың республика август кәңәшмәһе алдынан БР мәғариф министры Гөлназ Шафиҡова һәм БР Мәғариф өлкәһен контролләү һәм күҙәтеү буйынса идаралыҡ начальнигы Айбулат Хажин ҡатнашлығында "Башинформ" агентлығында матбуғат конференцияһы ойошторолдо.

Башҡортостан "Юлдаш" радиоһының яңылыҡтар хеҙмәте хәбәрсеһе Вадим ЛАВРЕНТЬЕВтың исеме лә, тауышы ла күптәргә таныш. Ул радиола "Яңылыҡтар", "Даирә", "Инглизәр" сығарылыштарын алып бара. Әйткәндәй, "Инглизәр" тапшырыуы инглиз телен башҡорт теле ярҙамында өйрәнергә теләүселәргә тәғәйенләнә. Вадим һөнәре буйынса инглиз теле белгесе. Баймаҡ районы Темәс ауылында тыуып үҫкән, башҡорт, рус, инглиз телдәрен "һыу кеүек эскән" журналистың кәңәштәре телмәрен үҫтерергә теләгән, шәхес булараҡ үҫеүгә йөҙ борған йәштәргә айырыуса ҡыҙыҡлы, файҙалы булыр, тип ышанабыҙ.

Табиплыҡ менән йырсы-вокалист булыуҙың ниндәй уртаҡлығы бар? Уларҙың ҡайһыһы төп һөнәр, ҡайһыһы яратҡан шөғөл? Ғөмүмән, Фәриҙә Ҡудашева башҡарыуындағы йырҙағыса: "Ауырлыҡты йырҙар еңеләйтә, йыр менән дуҫ-иптәш табыла", - тигән һүҙҙәр табип өсөн мөһимме? Тормошобоҙҙа бер нисә һөнәргә эйә булған замандаштарыбыҙ бихисап, һәм шундай универсаль шәхестәрҙе осратҡанда, уларҙың һөнәре буйынса мейене шундай һорауҙар быраулай башлай. Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ ҙә уникаль кеше - Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың атҡаҙанған табибы, хаҡлы ялда булыуына ҡарамаҫтан, һаман да ҙур һорау менән файҙаланыусы тар һөнәр эйәһе, 52-се дауахананың отоларингологы һәм фониатр Наил ҒАБДУЛЛИН менән әңгәмәне уның нисек бер юлы ике профессия һайлауы тарихынан башланыҡ.

Ҡымыҙҙың файҙалы булыуы тураһында бөтәһе лә белә, әммә бейә һөтөнән яһалған был эсемлек кеше организмына фәҡәт ни өсөн кәрәк икәне күптәргә мәғлүм түгел. Бейә һөтө витаминдарға һыйыр һөтөнә ҡарағанда ун тапҡыр байыраҡ. Унда А, Е витаминдары, В һәм С төркөмө витаминдары, кальций, фосфор, фолий һәм пантотен кислоталары бар.

Бала ҡарау әллә ни еңел эш түгел түгеллеккә. Бер-бер артлы икәү булһа, әсә кешенең ҡулдары ныҡлы бәйләнә. Ә бына икәү өҫтөнә өсөнсөһө лә тыуһа, хәлдәр еңелләшә. Ысын, ысын. Ошо һүҙемде дәлилләп, үҙемдең бер көнөмдө бәйән итәйем әле, тинем.

Бөгөн, мәҫәлән, атайҙары таң һарыһынан эшкә китте, шуға балалар баҡсаға бармай өйҙә ҡалды. Бына йоҡонан уянып, күҙҙәремде асмай ғына барып ишекте элмәккә эләм дә, урыныма кире ятам. Балалар уянғансы тағы ла бер аҙ йоҡлап алырға кәрәк...

5 августа Рәсәй Федерацияһы Президенты Владимир Путин Киров ҡалаһында дәүләт башлығы ҡарамағындағы Урындағы үҙидаралыҡты үҫтереү буйынса совет ултырышын үткәрҙе. Уның эшендә быйыл мартта раҫланған яңы Совет составына ингән Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов та ҡатнашты.

Бөтәһе лә нимәлер етештерә, нимәлер һата бит бөгөн. Баҙар иҡтисады башланыу менән берәү баҙарҙа "Бешерелгән йомортҡалар" тип аталған киоск асып ебәргән, ти. Шул уҡ баҙарҙан йомортҡалар һатып ала ла, өйөнә алып ҡайтып бешерә лә, шул уҡ хаҡҡа һата ти был. Был эште күреп, дуҫҡайы: "Һин ни өсөн улай итәһең, ниндәй файҙа алаһың һуң?" - тип һорай ҡуйған. Ә "бизнесмен": "Беренсенән, йомортҡаларҙы бешергәс, һурпаһы ҡала, икенсенән, һәр саҡ эш менән мәшғүлмен", - тип яуаплаған, ти.

Үткән аҙнала Баймаҡ районының Граф күле буйында Башҡорт йәштәре йыйыны үтте. Уны Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты, БР Мәҙәниәт министрлығы һәм Баймаҡ районы хакимиәте ойошторҙо. Байрамда республика халҡы ғына түгел, Ырымбур, Силәбе, Һарытау өлкәләренән, Татарстан, Ханты-Манси автономлы округынан һәм башҡа төбәктәрҙән дә ҡунаҡтар, йәштәр ҡатнашты.

Ай-ай-ай! Был ниндәй тәрән, ҡараңғы, бысраҡ соҡор? Эсе тулы йылан, ҡырғаяҡҡа оҡшаш бөжәктәр. Кешеләр ҙә күренгеләй шикелле. Тик бөтәһенең дә йөҙҙәре күм-күк, шешенешеп бөткәндәр. Был соҡорға нисек һәм ҡасан ҡоланым һуң әле? А-а-а! Ой-ой-ой! Теге йыландар, бөжәктәр аяҡ буйлап өҫкә күтәрелә башланылар. А-а-а!

Исмәт БИНӘР, Истанбул университетының Евразия институты директоры урынбаҫары: Үткән быуаттың 90-сы йылдарында Төркиәлә сит илдәргә сығып уҡыу ҙур популярлыҡ яуланы. Тап ошо ваҡытта Рәсәй "ишектәре" лә асылды. Беҙ, бер төркөм төрөк йәштәре, Башҡортостанға юлландыҡ. Урыҫ телен дә, башҡорт телен дә белмәй инек ул ваҡытта. Шул осорҙа Башҡорт дәүләт педагогия институтында башҡорт филологияһы факультеты асылды. Мин тәүге студенттар сафында унда уҡырға индем. Институтты тамамлағас, Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө ғилми үҙәге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында аспирантурала уҡыным.

Бөйөк мәғрифәтсе-шағир Аҡмулла заманында халҡыбыҙҙың киләсәге өсөн борсолоп, "Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!" тигән оран ташлаған. Бөгөнгө көндә уҡыу, ғилем алыуҙың айырым бер кеше өсөн генә түгел, ә тотош халыҡтың киләсәге өсөн бик мөһим шарт булыуын бер кем дә инҡар итмәй. Ә кем булған һуң халыҡҡа белем нуры сәсеүсе, донъя мәҙәниәте байлыҡтары менән таныштырыусы, яңы, бығаса күрмәгән үрҙәргә әйҙәүсе кешеләр? Әлбиттә, мәғрифәтсе-уҡытыусылар.

Йәйге каникулдар башланыу менән уҡыусылар, ата-әсәһенең мөмкинлегенән сығып, ял итергә таралыша. Кемдер ауылға, олатай-өләсәһе эргәһенә ҡайта, кемделер диңгеҙ буйына алып китәләр, бәғзеләр иһә сираттағы уҡыу йылына әҙерләнеү, ата-әсәһенә саҡ ҡына булһа ла ярҙам итеү маҡсатынан ваҡытлы эшкә урынлаша. Хәйер, балаларҙың эшләүе, йәғни бишенсе семестрҙың һәр ваҡыт хеҙмәт семестры булыуына ла күп ваҡыт үтмәгән. Ғөмүмән, кәрәкме ул хеҙмәт тәрбиәһе? Ошо мәсьәләгә асыҡлыҡ индереү өсөн М. Кәрим исемендәге 158-се Башҡорт гимназияһының башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Айгөл ИГЕЛЕКОВАға мөрәжәғәт иттек.

Мәғариф хеҙмәткәрҙәренең август кәңәшмәһе алдынан тағы бер тапҡыр башҡорт телен туған тел һәм дәүләт теле булараҡ уҡытыуҙың нигеҙле дәлилдәре тураһында һөйләшеп алайыҡ әле…

Лена СӨЛӘЙМӘНОВА, тарих фәндәре докторы, профессор: Беҙҙә элек-электән башҡорт мәктәбен мәҙрәсәләргә генә бәйләгән ҡараш йәшәп килә. Әммә ғәмәлдә башҡорт милли донъяуи мәктәбе 19-сы быуаттың икенсе яртыһында уҡ була һәм быйыл уға 150 йыл тула. Хатта Земство вәкилдәре 1867 йылда Ырымбур губернаһының Иманғол ауылында асылған беренсе башҡорт мәктәбен Рәсәйҙең көнсығышындағы иң боронғо рус-башҡорт мәктәбе тип теркәп ҡалдырған.

Башҡортостан дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы урынлашҡан Бөрйән районында булғанда урындағы хужалар һәм белгестәр ошо ерҙе төйәк иткән ҡырағай йәнлектәрҙә ғәжәйеп һаҡланыу инстинкты формалашыуы тураһында һөйләгәйне.

Ошо көндәрҙә Ырымбур өлкәһе Красногвардейский районы үҙәге Плешаново ауылында ҙур байрам саралары үткәрелде. Унда Баймаҡ район делегацияһы ла ҡатнашты.