Ошо көндәрҙә Өфөнөң Киров районы 14-се мәктәбендә үҙенсәлекле сара - Әхмәтзәки Вәлидиҙең тыуыуына 125 йыл тулыуға, БР Конституцияһы, РФ Конституцияһы көндәренә арналған байрам үтте. Уны Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты ҡарамағындағы Йәштәр советы БР Йәштәр сәйәсәте һәм спорт министрлығы, Киров районы хакимиәте һәм 14-се мәктәп коллективы менән берлектә ойошторҙо. Был көндө тарихсылар, төрлө йәмәғәт ойошмалары вәкилдәре, тиҫтәләгән йәштәр арҙаҡлы ғалимға ҡуйылған таҡтаташ эргәһенә сәскәләр һалды, байрам уңайынан ойошторолған төрлө спорт ярыштарында ҡатнашты, Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге кабинет-музейҙа һаҡланған ҡомартҡылар менән танышты. Ете команда волейболда Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге күсмә кубок өсөн көс һынашһа, батырҙар кемдең беләк һәм бил көсө ҡеүәтлерәк икәнлеген гер күтәреп һынаны. Беҙ үҙ сиратыбыҙҙа сара барышында яңғыраған ҡайһы бер фекерҙәрҙе ҡуйын дәфтәребеҙгә теркәй йөрөнөк.

Ҡала ғәҙәттәре сәйер. Дөрөҫөрәге, ҡала кешеләренең ғәҙәттәре сәйер. Йәшәгән йорто эргәһендә берәй сүп ятһын, уны эйелеп алмай шул йортта йәшәгән кеше, ә торлаҡ-коммуналь хужалыҡты, унда эшләгән кешеләрҙе тәнҡитләргә тотона. Ул хатта йорто подъезындағы таҙалыҡ, тәртип өсөн дә үҙендә яуаплылыҡ тоймай. Торлаҡ-коммуналь хужалыҡ тармағында эшләгәндәр уның өсөн таҙартырға ла, һеперергә лә, йүнәтергә лә, яңыртырға ла тейеш. Эйе, бөгөн иң күп әр һүҙҙәре ошо тармаҡҡа эләгә. Ләкин тармаҡ эшләй, заман менән бергә үҙгәрә, талаптарға яуап бирергә тырыша икәнен күрергә теләгән һәр кем шәйләй ала. Өфө ҡала округы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары Салауат Сәхи улы ХӨСӘЙЕНОВ менән баш ҡалабыҙҙы төҙөкләндереү буйынса атҡарылған ҡайһы бер эштәрҙе барлайбыҙ.

Урамдарҙа, йорт алдарында машиналар күбәйгән һайын, тормошобоҙҙа проблемалар ҙа артҡандан-арта бара. Бер яҡтан, кеше машина һатып ала икән, тимәк, ул насар йәшәмәй. Дөрөҫ, машина байлыҡ күрһәткесе түгел, ә хәрәкәт итеү сараһы, тип ҡабатларға ярата ҡайһы бер "аҡыллы" баштар. Был һүҙҙәр менән килешмәҫкә лә мөмкин, әлбиттә.

IV Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайында йәштәр ҙә бик әүҙем ҡатнашты. Уларға ниндәй уй-ниәттәр менән янып йәшәүе, үҙҙәре ниндәй эштәр башҡарыуы, өлкән быуынға мөнәсәбәте тураһындағы һорауҙарыбыҙҙы төбәнек һәм ошондай яуаптар алдыҡ.

13-cө һабаҡ: "Сирме, ауырыумы?"

Эскелек - сирме, әллә ауырыумы? Баш ауырығанда - ауырыу, оҙаҡҡа китһә - сир, тип әйтер берәү. Был һорауға яуап бирер алдынан тәүҙә сир менән ауырыу төшөнсәләренә аңлатма биреп китергә кәрәктер. Ысынлап та, көнитмешебеҙҙә йыш ҡабатларға мәжбүр булған ошо ике һүҙҙең мәғәнәһе, төп асылы нимәгә ҡайтып ҡала һуң?

Билдәле бер бейеүсе "Бейеү - поэма, ә ундағы һәр хәрәкәт - һүҙ", тигән. Эйе, бейеү - башҡарыусының ғына түгел, ә тамашасының да иң төпкөл кисерештәрен көсәйтергә һәләтле матур һәм ҡабатланмаҫ ижад. Үҙенә әллә күпме тойғолар һыйҙырған бbейеү сәнғәте менән барыһы ла таныш, ләкин айырым кешеләр генә уның сихри асылы, гүзәллеге менән яҡындан аралаша. Шундай бәхетлеләрҙең береһе - Фәйзи Ғәскәров исемендәге Дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле бейеүсеһе Эльвира МУЛЛАҒОЛОВА.

Олораҡ быуын вәкилдәренән "Әҙәм балаһын ризыҡ йөрөтә, ейәһе ризығының ҡайҙа сәселгәнен берәү ҙә белмәй", йәки "Яҙмыш бәндәне ҡайҙа ғына ташламай" тигән һүҙҙәрҙе йыш ишеткәнебеҙ бар. Был һүҙҙәрҙе әйткәндә, моғайын да, ситкә кейәүгә бирелгән ҡыҙҙар, йәиһә тыуған илен һаҡлап, яу сапҡан ир-егеттәр яҙмышы күҙ уңында тотолғандыр. Тыныс, имен тормошта тыуған ереңде ташлап, үҙ теләгең менән ҡайҙалыр сит илгә сығып китеүҙе башына ла индермәгәндер өләсәй-олатайҙарыбыҙ.

Ырымбурҙың большевиктар тарафынан баҫып алыныуы һәм Башҡортостан хөкүмәтенең ҡулға алыныуы

Ике айҙан ашыу Өфө, Һамар виләйәттәрен ҡулында тотҡан большевиктарға ҡаршы Ырымбур казактары генерал Дутов етәкселегендә көрәшә ине. Казактар араһында ла Каширин исемле офицерҙар ғаиләһе коммунистар булған һәм Башҡортостандың Верхнеуральск ҡалаһын үҙ йоғонтоһо аҫтына алған, Ырымбурҙа ла байтаҡ абруйлы казактар Советтар менән йәшерен бәйләнеш урынлаштырған.

"Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы (конгресы)" Халыҡ-ара йәмәғәт ойошмалары берлеге белдереүе

Һуңғы йылдарҙа Рәсәй киң мәғлүмәт саралары, төрлө эксперттар, намыҫһыҙ сәйәсмәндәр тарафынан Әхмәтзәки Вәлиди, йәнәһе, фашистик Германия менән хеҙмәттәшлек иткән, тигән ҡотҡо таратыла. 2015 йылдың 5 декабрендә РЕН-ТВ телеканалынан күрһәтелгән "Военная тайна" тапшырыуында шулай уҡ ошо тема ҡуйыртылды.

Осраҡлы тап килдеме, әллә махсус эшләндеме, октябрь аҙағында, комсомолдың тыуған көнөндә, ил Президенты Владимир Путин "Рәсәй уҡыусылары хәрәкәте" дөйөм Рәсәй ижтимағи-балалар һәм үҫмерҙәр ойошмаһын булдырыу тураһында" Указға ҡул ҡуйҙы. Был күптән көтөлгән ҡарар ине, әлбиттә. Уны көтә торғас, һуңғы пионер һәм комсомолдар менән бөгөнгө йәштәр араһында бер ниндәй йүнәлеш тәьҫире татымаған тотош бер быуынды "юғалттыҡ". Үҫмерлек йәшен күптән уҙып, утыҙын тултырҙы улар хәҙер.

12-се һабаҡ: "Мине мөхәббәт ҡотҡарҙы"

Аллаһы Тәғәлә бәндәләренең иң ауыр сағында уларҙы ҡотҡарыр өсөн ергә үҙенең фәрештәләрен ебәрә, тиҙәр. Яр ситендә, ни кире диңгеҙгә төшөргә, ни ярҙа ҡалырға белмәй аҙапланғанымда, күктән нур шәлкеме ҡойолдо ла, күҙҙәремде сағылтып, бар булмышымды балҡытты. Был мөғжизәнең ни икәнен дә аңғармай ҡалдым, бер ҡасан да ишетмәгән сихри моң булып яғылды миңә ҡөҙрәтле көскә эйә булған яҡтылыҡ. Ҡан тамырҙарыма йәшәү һуты йүгерҙе, тын юлдарым иркенәйеп, йәнем асманға ашҡандай тойолдо, үҙемдә сикһеҙ көс барлығын да һиҙәм хәҙер. Йәшәгәндән-йәшәгеләрем килгәндәй…

Икенсе аҙнала Өфөлә II "Көмөш Аҡбуҙат" Халыҡ-ара милли һәм этник кино фестивале башлана. Фестивалдең үҙенсәлеге, үткәреү тәртибе, унда ҡатнашҡан фильмдар тураһында режиссер, Ш. Бабич исемендәге дәүләт йәштәр премияһы лауреаты Айнур АСҠАРОВ һөйләй:

Яңы режиссерҙар, яңы фильмдар...

"Көмөш Аҡбуҙат" милли һәм этник фильмдар фестивале икенсе тапҡыр ғына үтә, шуға ла уны нимә менәндер сағыштырып та булмай. Былтыр уҡ ул шәп кинолар тәҡдим итеүе менән айырылып торғайны, хәҙергә ошо кимәлде һаҡлау шарт беҙгә. Һәм, әлбиттә, ойоштороу йәһәтенән быйыл ул тағы ла сифатлыраҡ буласаҡ, сөнки уны әҙерләүсе белгестәрҙең тәжрибәһе байыны.

Был юлы өс һорауҙы билдәле прозаик, "Ағиҙел" журналының баш мөхәррире Әмир ӘМИНЕВҡа төбәйбеҙ.

Әмир Мөхәмәт улы, туплаған тормош һәм ижад тәжрибәгеҙ буйынса һеҙ күптән роман яҙырға тейеш булһағыҙ ҙа, хикәйә һәм повесҡа тоғролоҡ һаҡлайһығыҙ. Белеүебеҙсә, Антон Чехов та хикәйә жанрына тоғро булған. Ҡайһы бер яҙыусылар йылына берәр роман "баҫып сығара". Ижадығыҙҙың хикәйәгә, повесҡа бәйле асылын нисек аңлатырһығыҙ?

- Күренекле яҙыусыбыҙ Рәшит Солтангәрәевтың, роман яҙырға кәрәк, сөнки исемең әҙәбиәт тарихында романист булып ҡаласаҡ, тигәнен хәтерләйем. Миңә төбәп әйтмәне, дөйөм әйтте, бәлки, үҙенә ҡарата ла әйткәндер. Ул заманда Я. Хамматов, Б. Рафиҡов, Ә. Хәкимов, И. Абдуллиндарҙың бер-бер артлы романдары сыға, әҙәби тәнҡит хикәйә, повестарға ҡарағанда йышыраҡ ошо авторҙарҙың романдары хаҡында яҙа, съезд, дөйөм йыйылыштар трибунаһынан күберәк әлеге әҫәрҙәр телгә алына ине. Әлбиттә, романлы әҙәбиәт - мәртәбәле әҙәбиәт, ләкин уның художестволы кимәле, күтәргән проблемаларын, геройҙар концепцияһын, классик роман жанры сиктәренә тура киләме, юҡмы икәнен дә, башҡа туғандаш, рус, хатта донъя романистикаһы фонында асыҡларға, торошон баһаларға кәрәк бит әле.

Экология һәм дәүер

Боронғо кешеләр "экология" тигән һүҙҙе белмәһә лә, экология борон-борондан мөһим төшөнсә булған, сөнки был һүҙ кеше затының тәбиғәткә ҡарашын, мөнәсәбәтен аңлата. Кеше - үҙе тәбиғәт емеше, бар көсөн тәбиғәттән алған. Тәүтормош кешеһен тәбиғәт тәрбиәләгән, хатта һөнәргә, эшкә өйрәткән. Ул ваҡыттағы кешенең һәр аҙымы тәбиғәткә бәйләнгән. Урта быуатта йәшәгәндәр тәбиғәт байлыҡтары менән оҫта файҙаланырға өйрәнһә лә, тәбиғәт көсөнә лә ихтирамдары ҙур булған. Ә хәҙерге заманда йәшәгән кеше заты, һис шикһеҙ, үҙен тәбиғәттән өҫтөн тоя, уға ихтирамы бөтөнләй юҡ, тип әйтергә лә була.

Башҡортостан мөхтәриәтен иғлан итеү

Большевиктар Петроградта хакимлыҡ итә башлау менән, Рәсәй ҡул аҫтындағы милләттәрҙең үҙаллылығын таныуҙары хаҡында 2 ноябрҙә тарихи декларация ҡабул итте. Башҡорт Мәркәз шураһы, был хаҡта кәңәшләшеп, иғлан ителгән декларациянан файҙаланып маташмаҫҡа һәм халыҡты бындай пропаганданан алданыуҙан ҡурсалап, 11 ноябрҙә тарихҡа ингән "Беренсе һандағы фарманды (Приказ № 1)" нәшер иттек, һуңынан совет матбуғатында беҙгә ҡаршы бик оҙаҡ ҡулланылған һәм автономиялы Украинаға вәкил ебәреүебеҙҙе белдергән был фарманда шундай һүҙҙәр ҙә яҙылғайны: "25 октябрҙә Рәсәйҙең Ваҡытлы хөкүмәте төшөрөлгәндән һуң Рәсәйҙә ватандаштар араһында һуғыш дәүере башланды.

Ошо көндәрҙә Өфөлә халҡыбыҙҙың мәшһүр эпосын - "Урал батыр"ҙы башҡортса һәм башҡа телдәрҙә яттан һөйләүселәрҙең республика бәйгеһе булып үтте. 300-ҙән ашыу йәш ҡатнашыусыны үҙ ҡанаты аҫтына алған алтынсы тапҡыр үткәрелгән был конкурсты ЮНЕСКО эштәре буйынса Республика Комитеты, Башҡортостан Мәғариф министрлығы һәм Башҡортостан Социаль технологиялар институты ойошторған.

Таныш ҡатын шылтыратты. Ярһып илай. Уның үҙәген тарта-тарта буталанып һөйләгәндәренән шуны аңланым: улын армияға алалар икән - саҡырыу килгән. Йә, хоҙай! Берәйһе үлгән икән тип торам. "Ярҙам итә алмайһыңмы? Хәрби комиссариатта таныштарың юҡмы? Кемгә барып ҡарарға була ?" - тип өҙгөләнә бисара. "Ә ниндәй ярҙам кәрәк һуң һалдатҡа китеү өсөн?"- тиһәм, "Нисек аңламайһың: беҙ бармайбыҙ армияға, теләмәйбеҙ!" - тип өҙә һуға был. "Беҙ?.." Танышым, минән файҙа юҡлыҡты аңлағас, бәйләнеште өҙөп тә ҡуйҙы, күрәһең, икенселәрҙән ярҙам эҙләргә ашыҡты.

Үткән йәкшәмбе ике йөҙләп кеше йәнә Торатау итәгенә йыйылды. Төрлө партиялар һәм "Рус географик йәмғиәте" вәкилдәре, Ишембай, Стәрлетамаҡ, Салауат, Мәләүез ҡалалары һәм ауылдар халҡы, парапланеристар, студенттар, эшҡыуарҙар, журналистар... Төрлө милләттәге, төрлө ҡарашлы, төрлө йүнәлешле, төрлө йәштәге был кешеләрҙе бер маҡсат берләштерҙе - Торатауҙы һаҡлау һәм яҡлау.

IV Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайына килгән делегаттарға, республикалағы мәҙәниәт, сәнғәт, әҙәбиәтебеҙҙең кимәлен нисек баһалайһығыҙ, тип мөрәжәғәт иттек.

Сәләмәт сабыйҙарҙаң барыһы ла һөйкөмлө, талантлы, зирәк һәм гениаль. Ни өсөн һуң уларҙың бик күптәре ҙурайғас, насар яҡҡа үҙгәрә, тормошто йәмләр урынға, боҙоҡлоҡҡа бара, хатта ҡот осҡос енәйәттәр ҡыла? Әгәр буй еткереп тә улар шулай уҡ эскерһеҙ булып ҡалһа, уйҙарында һәм ҡылған ғәмәлдәрендә ихласлыҡ һәм яуаплылыҡ ятһа, беҙ ожмахтың үҙендә фәрештәләр кеүек йәшәр инек тә баһа. Үкенескә ҡаршы, кешелек донъяһы (ололар донъяһы) үтәнән-үтә ялғанға, хөсөткә, ҡомһоҙлоҡҡа, көнсөллөккә ҡоролған. Был исемлекте байтаҡ дауам итергә мөмкин булыр ине.