Шишмә районындағы Рәсәй Геройы Максим Серафимов исемендәге "Патриот" хәрби-патриотик паркы биләмәһендә Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров "Башҡортостан геройҙары" программаһы финалсылары менән осрашты.

"Башҡортостан геройҙары" республика кадрҙар проекты - ил Президенты тәҡдим иткән "Геройҙар ваҡыты" федераль программаһының аналогы. Программаның төп маҡсаты - МХО-ла ҡатнашыусыларға тыныс тормошҡа яраҡлашырға ярҙам итеү, республика ҡалалары һәм райондары иҡтисадын һәм социаль өлкәһен үҫтереүгә һәләтле белгестәр һәм идарасылар командаһын әҙерләү. "Башҡортостан геройҙары" программаһы республикала быйыл февралдә старт алды. 70 ҡатнашыусы финалға үтте.

Үткән аҙнала бер нисә көн рәттән Украина Ҡораллы көстәре (ВСУ) Мәскәү өлкәһен сәпкә тоторға маташып, 16 дрон, шуларҙың 13-ө Мәскәү ҡалаһына йүнәлтелгән аппараттар ебәрҙе һәм улар нигеҙҙә Зеленоград ҡалаһы өҫтөндә атып төшөрөлдө. Урындағы халыҡ социаль селтәрҙәрҙә яҙыуынса, төндә шартлау тауыштары ишетелгән, торлаҡ йорт өҫтөндә атып төшөрөлгән бер пилотһыҙ аппараттың ут ҡабынған һыныҡтары бер нисә автомобилде зыянлаған, ҡайһы бер биналарҙың тәҙрәләре ҡыйратылған. Бәхеткә, Мәскәү мэры Сергей Собянин хәбәр итеүенсә, етди емереклектәр юҡ, тыныс халыҡ зыян күрмәгән.

Тел мәсьәләһе - иҫ киткес нескә ғәмәл, ҡайһы берҙә уны сәйәсиләштереү өсөн бәләкәй генә бер сәбәп тә етә. Шуның өсөн килеп тыуған мәсьәләләрҙе, шулай уҡ халҡыбыҙ өсөн үтә мөһим туған тел мәсьәләһен конструктив хәл итеү мөһим. Бының өсөн мөмкинлектәр, ҡануни нигеҙ бар.

Тыуған илебеҙ Рәсәйҙе борсоған мәсьәләләр бөгөн кесе ватаныбыҙҙы, Башҡорт донъяһын да, шундай уҡ дәрәжәлә борсой. Халыҡ-ара кимәлдә Рәсәйҙең суверенитетын нығытыу, абруйын ҡайтарыу, тиҙерәк тыныслыҡ, именлек урынлаштырыу, иҡтисадты үҫтереү һәм шулар менән бер рәттән, туған телдәрҙе һаҡлау бурысы ил сәйәсәтенең өҫтөнлөклө мәсьәләләренең береһе тип ҡарала.

16 июлдә М-12 "Көнсығыш" федераль автомобиль трассаһының Башҡортостан аша үткән Дүртөйлө - Ачит участкаһын сафҡа индереү тантанаһы булды.

Быйылғы йылдың 12 июле хәҙерге Башҡортостан тарихына бик тә күркәм, затлы һәм ҡыуаныслы дата булараҡ теркәлеп ҡуйыласаҡ. Боронғо башҡорт эпостары менән бәйле Шүлгәнташ мәмерйәһе, атап әйткәндә, уның залдарына таш быуаты (палеолит) эпохаһы кешеләре төшөргән һүрәттәр ЮНЕСКО-ның Бөтөн донъя мәҙәни һәм тәбиғи мираҫы исемлегенә индерелде. Әлегә тиклем ошо исемлектә Рәсәйҙең 33 объекты бар ине. Был ҡаҙанышты мәҙәниәтебеҙ өлкәһендәге оло еңеүгә тиңләп була. Ошо проектты ғәмәлгә ашырыуға үтә тос өлөш индергән милләттәшебеҙ - Башҡортостандың Күсемһеҙ мәҙәни мираҫ объекттарын һаҡлау һәм файҙаланыу буйынса ғилми-етештереү үҙәге директоры Данир Әхмәҙи улы ҒӘЙНУЛЛИН менән әңгәмәбеҙҙе уҡыусыларыбыҙ иғтибарына тәҡдим итәбеҙ.

Һәр йондоҙлоҡтоң үҙенең шифалы үләне бар, бөгөн һеҙҙе шулар менән таныштырырға теләйем. Кемдер йондоҙлоҡтарға бик ышанып та етмәйҙер, шулай ҙа хәтер һандығығыҙға һалып ҡуйығыҙ. Йондоҙлоҡтарҙың исемдәрен дә үҙемсә атайым.

Баҡса еләге артыҡ ҡатмарлы тәрбиә талап итмәгән культураларҙың береһе. Әммә тәүге йылдарҙа ул мул уңыш бирһә лә, дүрт-биш йылдан һуң уңыштың ҡапыл ғына түбәнәйеүе йәки еләк ҡыуаҡтарының ҡороуы ихтимал. Шуға ла еләктең үҫкән урынын йыш алыштырып торорға кәрәк. Мин үҙем еләкте бер урында ике йыл үҫтерәм, сөнки, күҙәтеүҙәр буйынса, өсөнсө йылына ул насар емеш бирә, сирҙәргә, зарарлы ҡоротҡостарға бирешеп бара, өлөшләтә ҡорой башлай. Шуға ла түбәндәге тәжрибәм менән уртаҡлашам.

Республикабыҙҙың һәр ҡалаһын, район үҙәген Өфө менән һәм үҙ-ара яҡшы юлдар бәйләй. Ауылдарға илткәндәре, әлбиттә, икенсе мәсьәлә. Мин үҙем, үткән быуаттың 60-сы йылдарында тыуған быуын вәкиле, асфальтты тәү башлап Сибай менән Баймаҡ араһында ғына күрҙем. Мәүлетдин ағайым, атайымдың ҡустыһы, 1957 йылда армияға алына. Уларҙы Йылайырҙан иң яҡын булған тимер юл станцияһына, Күмертауға, көҙгө ямғырҙа машина менән алап китәләр. Өс көн машина этеп, уны арҡан тағып һөйрәп, 190 саҡрым араны саҡ үттек, тип һөйләгәйне ул. Урал аръяғын баш ҡалабыҙ менән бәйләгән шоссе юл Иҫәнғол, Мораҡ, Мәләүез аша 60-сы йылдарҙа, Башҡорт АССР-ның ул саҡтағы Министрҙар Советы рәйесе Зекериә Аҡназаров башланғысында һалына. Асфальт иһә тик 80-се йылдар башында ғына түшәлә.

-Яҙ булған бер ваҡиға онотолмай, - Илгиз Сәмиҙең һүҙенә әллә ни иғтибар итмәне, хәбәрен һөйләүен белде. - Кис ҡайҙандыр ҡайтып киләм. Ятаҡтан йыраҡ түгел урамда йәштәр сыр-сыу килә. Теге роликлы таҡта киҫәге бар бит әле, шуның менән йөрөйҙәр. Бер саҡ ҡаршы урамдан бер инвалид килеп сыҡты. Ботона тиклем ике аяғы ла юҡ, шуның һымағыраҡ кескәй таҡта киҫәгенә ултырған, ҡулдары менән этәнеп хәрәкәт итә.

Медиктар фекеренсә, кеше организмы 45 del-ға (del - ауыртыуҙың үлсәү берәмеге) тиклем ауыртыуҙы күтәрә ала икән. Ауыртыу был кимәлдән артҡан осраҡта кеше шок хәленә инә һәм иҫен юғалта йә аңын юя. Ә ҡатындар бала тыуҙырған саҡта 57 del берәмгенә тиклем ауыртыу тойғоһон күтәреүгә һәләтле. Был бер юлы кешенең 20 һөйәге һынған саҡта тойолған ауыртыуға тиң. Тап шуның өсөн дә күп кенә әсәләр донъяға тыуған сабыйының тәүге илауын ишетмәй ҡала, баҡтиһәң. "Бер төрлө ауыртыу икенсеһен кәметеүгә булышлыҡ итә. Әгәр ҙә һеҙ теше һыҙлаған бесәйҙең ҡойроғона баҫһағыҙ, ул бынан тик кинәнес кенә аласаҡ", тигән яҙыусы һәм медик Антон Чехов. "Мөхәббәт - ул йөрәктең теш һыҙлауы", тигән Генрих Гейне. "Ауыртыу - аң уяныуы ҡорамалы", тигән тағы ла бер билдәһеҙ аҡыл эйәһе. Ә беҙҙең халыҡта иһә "Ауыртмаған башҡа - тимер таяҡ", "Йөрәге һыҙламағандың башы ауырта", "Ҡайһы ерең ауырта, йәнең шул ерҙә" тигән әйтемдәр бар. Әлбиттә, уларға һалынған кинәйәләр физик кисерештән дә киңерәк донъя, йәшәйеш хаҡында фәлсәфәүи мәғәнәгә эйә.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - ғалим-анестезиолог, реаниматолог, һаулыҡ һаҡлау һәм йәмәғәт эшмәкәре, 2003 - 2017 йылдарҙа Республика клиник перинаталь үҙәгенең баш табибы, медицина фәндәре кандидаты, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы Фирғәт Миҙхәт улы БАЙРАМҒОЛОВ.

Бәйғәмбәребеҙ әйткән: "Кем дә кем дауалау эшенә тотона һәм ул кешенең дауалау оҫталығы тураһында бер нәмә лә билдәле түгел, ул үҙенә бик ҙур яуаплылыҡ ала".

Ипотека проценты бөгөнгө көндә көс еткеһеҙ юғары һәм шул уҡ ваҡытта фатирҙың үҙенә лә хаҡтар артҡандан-арта ғына бара. Бындай мәлдә торлаҡ һатып алырға кәрәкме һуң? Журналист, финанс блогеры, "Аҡсанан да ҡыйбат" подкаст авторы, Рәсәй Финанс министрлығының "Финкор-2024" премияһы лауреаты Ксения Падерина "Башинформ" мәғлүмәт агентлығына биргән интервьюһында ошо һорауға ентекле яуап бирә.

Өфөлә математика лицей-интернаты төҙөлөшө башланды. Проект "Йәштәр һәм балалар" федераль милли проекты сиктәрендә республика Башлығы Радий Хәбиров инициативаһы менән тормошҡа ашырыла.

"Башҡортостан Геройҙары" программаһы, Рәсәй Президенты Владимир Путин башланғысы менән ҡабул ителгән "Геройҙар ваҡыты" федераль проектының төбәк ҡушымтаһы булараҡ, 2025 йылдың 24 февралендә эшләй башланы. Уның төп маҡсаты - артабан дәүләт һәм муниципаль власть органдарында, шулай уҡ Башҡортостан Республикаһы предприятиеларында эшләү өсөн Махсус хәрби операцияла ҡатнашыусыларҙан һәм ветерандарҙан идара итеү резервын туплау.

Ҡыйын булһа ла бөгөнгө сығарылышты фажиғәле хәлдән башларға тура килә: ни хәл итмәк, шундай шарттарҙа йәшәйбеҙ... 9 июлдә Курскиҙа 6 йәше тулырға өс кенә көн ҡалған Толя Минашкин ҡала пляжына йүнәлтелгән украин дронынан әсәһен үҙ кәүҙәгенәһе менән ҡаплап йән биргән. Тәненең 30 проценты янған бала Мәскәү дауаханаһына оҙатҡанда үлә, ә шулай уҡ тәне янып, йәрәхәттәр алған әсәһе әлеге ваҡытта дауаханала. Бала менән хушлашырға килгән Курск өлкәһе губернаторы вазифаһын башҡарыусы Александр Хинштейн кескәй Толяның батырлығы хаҡындағы хәбәр беҙҙең яугирҙар араһында таралып өлгөрөүе һәм алғы һыҙыҡта дошманға төбәп атыласаҡ боеприпастарға "Толя өсөн!", "Курск өсөн!" тип яҙа башлауҙары хаҡында һөйләне.

Ер йөҙөндәге кеше һаны бына-бына 8 млрд сиген үтеп китәсәк, тип көтөлә. Был кемдәрҙелер борсоуға һала: шул тиклем ғәмде аҫрау өсөн планеталағы ресурстар етмәйәсәк, ти улар.

Һәр заманда ил-йортҡа ауырлыҡ ишерелгәндә йә ниндәйҙер ҡатмарлы мәсьәләләрҙе хәл итергә кәрәк булғанда майҙанға зыялылар сыҡҡан. Уларҙың аҡылы, ялҡынлы телмәре яуға күтәргән, урынһыҙ сәбәләнеүҙәрҙән төңөлдөргән, ярһыуҙарҙы баҫҡан йә тоҡандырған. Бөгөнгө еңел булмаған осорҙа замандаш зыялыларҙың үҙ халҡына әйтер һүҙе ниндәй булыр?

Шүлгәнташ мәмерйәһе халыҡ-ара статус алды һәм ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерелде. Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров был ваҡиғаны республика өсөн тарихи әһәмиәткә эйә, тип билдәләне.

"Бындай юғары баһа - ғалимдарыбыҙҙың, белгестәребеҙҙең, ғилми институттарыбыҙҙың, идара итеү командаһының, Шүлгәнташ мәмерйәһенең боронғо һүрәттәрен һаҡлап ҡалыу өсөн мөмкин һәм хатта мөмкин булмағанды эшләүселәрҙең күп йыллыҡ хеҙмәтен таныу ул. Был уникаль объект ЮНЕСКО исемлегенә индереүгә кандидаттар иҫәбенә алынғандан бирле ғәйәт ҙур эш башҡарылды. Тәүтормош заманы рәсемдәрен һаҡлау һәм мәмерйәгә антропоген йоғонтоно кәметеү өсөн тотош инфраструктура булдырыуға ирештек. Тарихи-мәҙәни музей-ҡурсаулыҡҡа нигеҙ һалдыҡ, алдынғы халыҡ-ара стандарттарға ярашлы, лаборатория һәм һүрәттәрҙең теүәл күсермәләре менән ультразаманса музей комплексы төҙөнөк. Мәмерйә эсенә автономлы мониторинг системаһы ҡуйҙыҡ һәм туристик маршруттарҙы яңынан һалдыҡ. ЮНЕСКО-ның барлыҡ талаптарын да үтәп сыҡтыҡ", - тип яҙҙы ул.
Төбәк етәксеһе ғалимдар берләшмәһенә, "Шүлгәнташ мәмерйәһе" тарихи-мәҙәни музей-ҡурсаулығы коллективына, республиканың ЮНЕСКО Эштәре буйынса комитетына һәм шәхсән Һәйкәлдәрҙе һәм иҫтәлекле урындарҙы һаҡлау буйынса халыҡ-ара советтың (ICOMOS) Милли комитеты вице-президенты, Рәсәй ICOMOS-ның төбәк бүлексәһе етәксеһе Данир Ғәйнуллинға рәхмәт белдерҙе.
Радий Хәбиров республика был ҡаҙаныштар менән генә сикләнеп ҡалырға йыйынмауын һәм ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә Торатау, Йөрәктау һәм Ҡуштау шихандарын, шулай уҡ Воскресенск баҡыр иретеү заводы комплексын индереү өсөн көрәшәсәген билдәләне. "Улар шундай уҡ халыҡ-ара статус алыуға өлгәшһен өсөн беҙҙе номинация досьеларын әҙерләү буйынса күп йыллыҡ эш көтә. Шүлгәнташ миҫалында күреүебеҙсә, мөмкин булмаған бер нәмә лә юҡ. Тимәк, артабан атлайбыҙ", - тип һыҙыҡ өҫтөнә алды Радий Хәбиров.