«Киске Өфө» гәзите
Мәҡәләләр Һуңғы номер Яҙылыу Гәзиттә реклама Архив Редакция
Беҙҙең номерҙар
 

2024

Ғинуар
   01  |  02  |  03 
Февраль
   04  |  05  |  06  |  07 
Март
   08  |  09  |  10  |  11  |  12 
Апрель
   13  |  14  |  15  |  16 
Май
   17  |  18  |  19  |  20  |  21 
Июнь
   22  |  23  |  24  |  25 
Июль
   26  |  27  |  28  |  29 
Август
   30  |  31  |  32  |  33  |  34 
Сентябрь
   35  |  36  |  37  |  38 
Октябрь
   39  |  40 

 
Киске Өфө» VK-төркөмө
 

әйт, тиһәгеҙ...

Киләһе йылдан эшләп йөрөүсе пенсионерҙарҙың пенсияһы артасаҡ. Күптән көтөлгән яңылыҡ ине инде ул был...

 
Сайттың архивы
 
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07   08 | 09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14   15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21   22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28   29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35   36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42   43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49   50 | 51 | 52
  09 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15   16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22   23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29   30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36   37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43   44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50   51 | 52
 
МӘХМҮТ ҠАШҒАРИҘАН
+  - 


"Аjа" - ус".

Был боронғо төрки һүҙе башҡорт телендә әлегә тиклем ҡулланыла. Шуныһы ҡыҙыҡлы, беҙ борон усты аңлатҡан ошо "ая" һүҙенә "ус" һүҙен ҡушып һөйләйбеҙ: "ус аяһы". Күрәһең, тәү мәғәнәһендә "ая" һүҙе бик бәләкәй үлсәмде аңлатҡандыр: башҡорт телендә шул уҡ һүҙ дүрт бармаҡ киңлегендәге үлсәү берәмеге тигәнде белдерә. Мәҫәлән, Һәҙиә Дәүләтшина әҫәренән: "Итенең ҡырҡмаға ҡараһы юҡ. Ҡабырға һырттары бер ая май, байғоштоң".
Йәнә бер ҡыҙыҡлы аналогия: бармаҡтарҙы бергә ҡыҫып уҡмаштырһаң, ус аяһы, йәғни кескәй генә ҡул һауыты хасил була. Һәр беребеҙҙең шишмәнән услап алып һыу эскәне бар. Шуға күрә лә тәү кешеләр ус формаһын биреп, һауыт-һаба яһай башлаған. Боронғо башҡорттар һауыт-һабаны "аяҡ" һүҙе менән юҡҡа ғына атамағындыр ул. Кешеләр ағастан юнып-соҡоп яһаған ҡалаҡ (ҡашыҡ) шул уҡ ус аяһын хәтерләтә. Башҡорттар элек-электән ашау-эсеү өсөн ҡулланылған һауыт-һабаны ҡашығаяҡ (һөйләштәрҙә: ҡашыяҡ), тип атағанын беләбеҙ.
Шул уҡ "ая" һүҙе дебетте таҙартыу, тетеү өсөн ҡулланылған энә тараҡлы ҡоралды ла аңлата, был осраҡта ошо атаманың "айырып алыу", йәғни йөндө сүбенән аялау мәғәнәһе күҙгә бәрелеп тора. Ошондай ҡорал булмағанда йөндө ҡул-бармаҡ менән таҙарталар, тимәк, "ая" һүҙе тәү мәғәнәһендә, ғөмүмән, кеше ҡулының атамаһын белдергәндер. Тәү тормош кешеләре ҡулдары - аялары (йоҙроҡтары) менән һуғышҡан: "аяу", "аяуһыҙ" һүҙҙәренең этимологияһын ошолай итеп тә аңлатып була. "Өләс", "өләс көз" - моңһоу күҙҙәр, улар иҫергәндең [кешенең] күҙҙәренә оҡшаш. Әйтелгән: "Булнар мени өләс көз Ийе кара мениз кизил йүз Андин тамар түкәл түз Булнар йана ол качар". [Бында] әйтелә: мине әсир итә ошо моңһоу күҙҙәр һәм миңле бик матур йөҙ. Уның яңаҡтарынан матурлыҡ тамып торған кеүек. Ул мине әсир итә лә шунан ҡасып китә".
Хәҙерге башҡорт телендә ошо лирик шиғырҙы ошолайыраҡ итеп биреп була:
"Әсир итер мине моңһоу күҙҙәре
Һәм ҡара миңле ҡыҙыл йөҙҙәре.
Унан тамыр теүәллектең үҙе.
Әсир итер ҙә йәнә ҡасып китер үҙе".

Бәҙри ӘХМӘТОВ әҙерләне.
(Дауамы. Башы 42-се һанда).

"Киске Өфө" гәзите, №12, 2024 йыл

КИРЕ СЫҒЫРҒА

+  -   
Яҙылған: 29.03.24 | Ҡаралған: 186

Киске Өфө
 

Арзанға яҙылып ҡалығыҙ! Мөхтәрәм уҡыусыларыбыҙ, 4 октябрҙән 14-нә тиклемге ун көнлөктә республиканың һәр ҡалаһында-ауылында ПР905 индекслы "Киске Өфө"гә 2025 йылдың беренсе яртыһы өсөн ташламалы хаҡ менән 835 һум 44 тингә яҙыла алаһығыҙ. Гәзитебеҙгә яҙылып, квитанцияларын редакцияға ебәргәндәр араһынан кемдәрҙер матур ғына китаптарға лайыҡ буласағын да онотмағыҙ.

МӨХӘРРИРИӘТ.

 
Беҙҙең дуҫтар
 

Киске Өфө гәзитенең VK-ла рәсми төркөмө

Өфө ҡала хакимиәтенең рәсми сайты

 
Мәҡәләләр Һуңғы номер Яҙылыу Гәзиттә реклама Архив Редакция
© 2024 «Киске Өфө» гәзите
Мәҡәләләр күсермәһен алыу, күсереп баҫыу йәки материалды тулыраҡ файҙаланыу мәсьәләләре буйынса «Киске Өфө» гәзите редакцияһына мөрәжәғәт итергә.

Беҙҙең электрон адрес: kiskeufa@mail.ru