Рәсәй Президентының сираттағы матбуғат конференцияһында Владимир Путинға ниндәй һорау бирер һәм теләктәр еткерер инегеҙ?

Сәйфулла ӘМИРОВ, РФ һәм БР Журналистар берлеге ағзаһы, Мәләүез ҡалаһы: Бына егерме йылға яҡын инде декабрь айы етһә, илебеҙ Рәсәй Федерацияһы Президенты Владимир Путинға һорауҙар биреү менән йәшәй. Тәүге осорҙа уға ебәрелгән һорауҙар етди мәғәнәле, икенсе төрлө әйткәндә, Президент статусына торошло ине. Үҙәк телевидениеның төрлө каналында эшләгән журналистар нисә һорау бирелгән, уларға күпме ваҡытта яуап алынғанын иҫәпләп, осрашыу сифатын түбән төшөрҙө. Ҡайһы берҙә төбәк, муниципалитет кимәлендә хәл итә торған һорауҙар бирелә. Әйтерһең дә, уларҙы ил Президентынан башҡа хәл итерҙәй кеше юҡ. Был - Рәсәйҙә закондарҙың эшләп етмәгәнен аңлата торғандыр. Ҡайһы саҡта урындағы власть Владимир Путинға мөрәжәғәт итеүсенең генә мәсьәләһен сисә лә, шундай уҡ проблемалы меңәрләгән кеше ситтә тороп ҡала.

Ҡайнап торған заманыбыҙ үҙе шундай көнгә килтерҙеме икән: хәҙер аттар, һыйырҙар ғына түгел, урман януарҙары ла техниканан һәм әҙәмдән ҡурҡыу белмәй, эргәбеҙҙә генә йөрөй.

Теге аҙнала М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры сәхнәһенә тағы бер яңы, рухлы, көслө спектакль сығарылды. Билдәле актер, был тамашаның режиссеры Хөрмәтулла Үтәшев менән талантлы сценарий оҫтаһы Зөһрә Бураҡаева легендар геройыбыҙ Миңлеғәли Шайморатов хаҡында документаль кино-спектакль, йәғни театрлаштырыу алымы менән яңы жанр тыуҙырыуға өлгәшкән. Был, ысынлап та, театр өсөн яңы йүнәлеш, тамашасылар өсөн көтөлмәгән сюрприз булды. Драма әҫәрҙәренә ҡытлыҡ кисерелгәндә төрлө тарихи документтарға, фотоархивтарға таянып, яңы технологиялар ҡулланып, халҡыбыҙҙың башҡа ҡаһарман шәхестәре хаҡында ла документаль спектаклдәрҙе сәхнәләштереүгә мөмкинлек асыусы яҡшы тәжрибә булды был. Беҙгә, һуңғы йылдарҙа "Бабич", "Беренсе Республика" кеүек кино циклдарын ҡарап, "яман өйрәнгән" кешеләргә, был танһыҡ булып ҡалды. Ғөмүмән, минең күңелгә нимәләр хуш килде һуң?

Эйе, йылдан ашыу Риана бер ҡайҙа ла эшләмәй. Медты тамамлаһа ла, был һөнәргә күңеле ятманы уның. Нишләп әсәһе ҡыҙын көсләп унда уҡытты икән? Үҙе теләгән ергә уҡырға барһа, бөгөн шунда тыныс ҡына эшләп йөрөр ине. Географияны шәп белгән Риана ҡайҙа ғына ярыштарға йөрөмәне. Еңеүҙәр яулап, ҡанатланып ҡайта торғайны. Юҡ, әсәһе мединститутҡа барыуын талап итте. Хәҙер күңеле тынғы тапмай. Бына шуны шарап менән баҫтыра ла инде. Ҡатнашҡан кешеләре лә тик байрам яратыусылар булып китте. Риананың әсәһе был көндө күрһә, нимә генә эшләр ине икән, меҫкенкәй?.. Сара балконға сығып баҫты. Өс әшнә ҡул болғай-болғай, йәнле гәпләшеп, һаһылдашып, ресторан яғына юл алды.Бына ҡапыл Риана артына боролдо һәм ул торған тәҙрәгә ҡарап, ҡул болғаны.

Башҡорт әҙәбиәтенә баштан уҡ үҙенсәлекле ижади йөк менән килеп ингәйне Фәниҙә Исхаҡова. Башҡортостанда түгел, сит илдә - Америкала йәшәһә лә, ул яҡташтарын үҙенең ана шул үҙенсәлекле ижад емештәре менән таныштырыуҙы дауам итә. Быйыл октябрь айында Рәсәйҙең иң ҙур нәшриәте ЭКСМО уның "Аcманға ашыу" ("Прикосновение к Раю") исемле китабын баҫып сығарҙы. Бөгөн башҡорт яҙыусыларына Рәсәй нәшриәттәренә үтеп инеүе бигүк еңелдән түгел, шуға күрә лә был күренеш әҙәбиәт һөйөүселәр өсөн матур бер яңылыҡ булды. Ошо ҡыуаныслы хәл уңайынан беҙ әҙибәне океан аша ла табып алдыҡ.

Кеше иҫәбе буйынса әллә ни ҙурҙарҙан булмаған балыҡсы ырыуы башҡорттары халҡыбыҙҙың батша чиновниктарының яуыз ғәмәлдәренә, ер-һыуҙарҙы законһыҙ тартып алыуға, йәбер-золомға ҡаршы көрәшендә әүҙем ҡатнаша. Ауылдарыбыҙ тарихын өйрәнеүгә күп көс һалған күренекле тарихсы Ә.З. Әсфәндиәров ошо хаҡта былай тип яҙа: "Балыҡсы олоҫо - халыҡ азатлығы өсөн ҡурҡыу белмәҫ көрәшселәр төйәге".

Пермь крайында үткән Башҡорт мәҙәниәте һәм мәғрифәте көндәре сиктәрендә ике төбәк эшҡыуарҙары, Башҡортостан, башҡорттар күпләп йәшәгән башҡа төбәк ҡоролтайҙары вәкилдәре ҡатнашлығында ойошторолған онлайн Бизнес-ҡоролтай эшлекле форумында эске туризмды үҫтереү мәсьәләләре лә ҡаралды һәм яңы проекттар тәҡдим ителде.

Башҡортостанда Covid-19 менән көрәш дауам итә. Республиканың Һаулыҡ һаҡлау министрлығының рәсми иғландарынан күренеүенсә, һуңғы ваҡытта был сирҙе көн дә йөҙҙән ашыу кеше йоҡтора. Төбәктә тотороҡлоҡ һаҡлау өсөн бер юлы бер нисә яңылыҡ индерелде: 16 ноябрҙән амбулатор дауаланыусыларға кәрәкле дарыуҙар бушлай таратыла башланы һәм Ковидҡа ҡаршы ситуация үҙәге булдырылды.

Ноябрҙә Рәсәйҙең Ҡоштарҙы һаҡлау союзы тәҡдиме менән илебеҙҙә Ҡарабаш турғай көнө билдәләнде. Тап ошо көндә боронғо славяндар йорт-ҡура тирәһенә ҡарабаш, ҡыҙылтүш, шыршы һәм ҡарағай, үрмәлсек, көйәҙ, суҡ турғайҙар осоп килеүен билдәләп, уларҙы ем менән һыйларға кәрәк, тип һанағандар.

Зубоволағы инфекцион үҙәк, йәғни ковид-госпиталь табибы Глеб ГЛЕБОВ "Эхо Москвы в Уфе" радиостанцияһы эфирында коронавирустың беренсе билдәләре ваҡытында ниндәй препараттар ҡулланырға кәрәклеге, ниндәйҙәрен ҡулланыу ярамағанлығы хаҡында һөйләне. Шулай уҡ ул COVID-19 вирусын профилактикалауға иғтибар йүнәлтте, халыҡтың 85 процентының был инфекцияны йоҡторасағын һәм пациенттарҙың ковидтан түгел, ә уның эҙемтәләренән, йәғни сир һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән икенсе сирҙәрҙең киҫкенләшеүенән вафат булыуын һыҙыҡ өҫтөнә алды.

Белорет районында йәшәп ижад итеүсе Мәүлит Кәримовты үҙенсәлекле шиғриәте аша ла, журналист яҙмалары буйынса ла беләбеҙ. Быларҙан тыш ул "Ҡуңыр буға" әҙәби ойошмаһын етәкләй һәм тау-урманлы яҡтың ерлекле ижадын халыҡҡа күрһәтеүгә, әҙәбиәткә ғашиҡ, һәләтле йәштәрҙе үҫтереүгә лә бағышлаған ғүмерен.

1. Мышыны мин үлтермәнем

Сара иркен тын алды. Булды! Ул еңеүсе! Бына унынсы дошманын да дөмөктөрҙө. Дошмандар ҡалманы. Көрәш бит бик ҡаты барҙы. Саранан күпме йылғырлыҡ, сослоҡ талап итте ул! Уйын... Бына шулай инде нисәнсе көн Сара ноутбук алдында ултыра. Өйрәнмәгән уйыны ҡалманы, тиерлек. Көн һайын яңы бер уйын. Ҡалайтып булһа ла көндө үткәрергә кәрәк тә баһа! Унан уйынға әүрәп, мейене сүкегән уйҙарҙан арынаһың, эстә ҡайнаған асыу һүрелә.

Ҡырҡты тауҙары һырттарында, донъяның онотолған бер мөйөшөндә "Салауат совхозы" тип аталған хутор бар. Бөгөнгө көндә унда барып етер өсөн бик ныҡ ҡулайлашҡан техника, йә булмаһа, вертолет кәрәк...

Интернет киңлектәре аша әүҙем эш алып барыусы психолог Рөстәм КӘЛИМУЛЛИНдың терапияларына иғтибар итмәү мөмкин түгел. Бөгөнгө ошо өлкә белгестәренә хас булғанса оҙон телмәргә түгел, ә дауалау-һауыҡтырыу креатив-хәрәкәт методтарына нигеҙләнгән уның сығыштары. Эшмәкәрлегенең "Урал батыр" эпосына бәйле булыуын да аңлағас, психолог менән осрашып һөйләшеү сараһын таптыҡ.

Алдараҡ бәйән ителгән фаразды тағы ла бер тарихи факт ҡеүәтләп тора: ғәрәп тарихсыһы Әл-Масуди IX быуат аҙағында төрки ҡәүемдәре араһында һуғыш сығып, ҡапма-ҡаршы тороусы төркөмдәрҙең береһендә баджнак, баджгурд, йаджни һәм наукерда исемле ҡәүемдәр булыуы хаҡында яҙа. Бында аталған наукерда халҡының исеме фарсы телендәге "яңы ҡала" тигәндән алынған: тимәк, былары ла ниндәйҙер "яңы ҡалалар" менән бәйле ҡәүем булып сыға. Р.Ғ. Кузеев тап шундай һығымта яһай ҙа инде: "Иран һүҙбәйләнеше наукерде "яңы ҡала кешеләре" тигәнде белдергән кеүек, төркиҙәрҙең балыҡсы, балыкчи тип әйтеүҙәре лә башта ҡалала йәшәүсе ултыраҡ тормошло кешеләрҙе, йәиһә боронғо ҡалалар периферияһындағы күскенселәрҙе аңлатҡан".

Пермь крайында үткән Башҡорт мәҙәниәте һәм мәғрифәте көндәре сиктәрендә ике төбәк эшҡыуарҙары, Башҡортостан, башҡорттар күпләп йәшәгән башҡа төбәк ҡоролтайҙары вәкилдәре ҡатнашлығында онлайн Бизнес-ҡоролтай эшлекле форумы ойошторолдо.

Был аҙнала республикала Ковидҡа ҡаршы ситуация үҙәге эш башланы. Хәҙер Башҡортостан халҡы көнүҙәк мәсьәләләр, шул иҫәптән коронавирустан дауаланыу һәм бушлай дарыуҙар алыу буйынса кәрәкле консультатив ярҙамды тиҙ арала аласаҡ. Үҙәк белгестәре шулай уҡ эшкә яраҡһыҙлыҡ ҡағыҙҙарын алыу йәки медицина күрһәткестәре буйынса госпитализация буйынса ярҙам күрһәтергә әҙер.

"Пятница" каналының "Орел һәм решка" тапшырыуы Башҡортостанда ҡунаҡта булды. Алдан уҡ был хаҡтағы рекламаларҙы ҡарап, тапшырыуҙың эфирға сыҡҡанын ашҡынып көткәйнек. Алып барыусылар Регина Тодоренко менән Тимур Родригездың Рәсәй буйынса сәйәхәт тапшырыуҙарын бығаса ла күҙәтеп барғас, беҙҙең республиканы нисек күрһәтерҙәре, әлбиттә, бик ҡыҙыҡ булыр һымаҡ ине.

Ошо көндәрҙә Бөйөк Еңеүгә арналған "Еңеү дәрестәре" халыҡ-ара методик эшкәртмәләр конкурсына йомғаҡ яһалды. Ярышты Рәсәйҙең Мәғариф министрлығы "Мәғариф" компаниялар төркөмө, Рәсәй тарих йәмғиәте һәм "Ватан тарихы" фонды менән берлектә ойошторҙо.

Конкурста Рәсәйҙән һәм 25 сит илдән 15 мең педагог ҡатнашҡан. 2019 йылдың 1 сентябренән старт алған ярыштың тәүге һайлап алыу туры быйыл февраль айында ғына тамамланған, унда 11 йүнәлеш буйынса иң яҡшы эш өлгөләре билдәләнгән. Артабан ҡатнашыусылар үҙҙәре тәҡдим иткән методик эшкәртмәгә ярашлы дәресте Мәскәү ҡалаһында үткәрергә тейеш була, әммә билдәле сәбәптәр арҡаһында һуңға тиклем был ғәмәл кисектерелә килә. Һөҙөмтәлә, финалға сығыусылар дәрестәрен видеоға төшөрөп, жюри ҡарамағына тапшыра. Бына ошондай ябай булмаған һөнәри һынауҙа Башҡортостандан Борай ауылының 2-се гимназияһынан башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Ләйсән Муллағәлиева "Туған тел" номинацияһында еңеү яулай.

Башҡорт телендә матур һүҙҙәр бик күп. Улар араһында башҡа телдәрҙә туранан-тура мәғәнәһе булмағандары ла бар. Мәҫәлән, моң... Уны урыҫсаға "мелодия" тип тәржемә итәбеҙ. Әммә ул барыбер һүҙҙең тулы мәғәнәһен бирә алмай. Уның тик башҡорт телендә генә осрауында ниндәйҙер бер сер йәшеренгән, моғайын.