Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялаловтың республиканың һәм ҡаланың киң мәғлүмәт саралары баш мөхәррирҙәре менән осрашып, уларҙың һорауҙарына биргән яуаптары аша (гәзитебеҙҙең быйылғы 2-се һаны) етәкселеккә ниндәй мәсьәләләрҙе хәл итеү, ҡапыл килеп тыуған хәл-торошто көйләү, халыҡҡа күренмәгән ниндәй эштәр башҡарырға тура килеү тураһында ниндәйҙер кимәлдә аңлатырға тырышҡайныҡ инде. Аңлаған кешегә шул да етә. Икенсе яҡтан, эшләгән кеше генә тәнҡиткә дусар була, сөнки эшләмәгән кешене нимә тип тәнҡитләйһең - уның эше лә, һөҙөмтәһе лә юҡ.

Азат ХӘЙБУЛЛИН, эшҡыуар, Өфө ҡалаһы: Яҡтыгүл, Янғантау, Асы шифаханалары, Ирәмәл тауы, Асылыкүл Башҡортостандан ситтә йәшәүселәргә яҡшы таныш. Төбәктең уникаль тәбиғәте үҙе үк бренд, минеңсә. Шулай уҡ республикала йәшәгән милләттәр төрлөлөгөн дә бренд итеп ҡарау яҙыҡ булмаҫ. Республикаға килгән турист бер урында әллә күпме халыҡтың бөгөнгөһө менән генә түгел, ә тарихы менән дә таныша ала, сөнки төбәктә йәшәүсе төрлө милләт вәкилдәренә иғтибар беҙҙә бер үк юғары кимәлдә.

Үткән аҙнала республиканың рәсми делегацияһы Нидерландтарҙы Наполеон ғәскәрҙәренән азат итеүгә 205 йыл тулыуға арналған сараларҙа ҡатнашты.

Музыка йөрәктәргә үтеп инергә тейеш, тигән бөйөктәрҙән берәү. Бөгөнгө геройыбыҙҙың музыкаһы иһә һәр башҡорт кешеһенең йөрәгендә йәшәй - бында бер тамсы ла шыттырыу юҡ. Берәй ерҙә яңылыш ҡына ҡолағыңа салынып ҡалһа ла, көйҙөң уныҡы икәнен шунда уҡ таныйһың, уларҙың барыһын да ишетеп, хатта үҙең эстән генә көйләп йөрөйһөң. Шулай итеп, бөгөнгө ҡунағыбыҙ - Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, Ш. Бабич исемендәге Республика йәштәр премияһы лауреаты, М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрының музыкаль бүлеге етәксеһе, композитор Урал Мирас улы ИҘЕЛБАЕВ менән уның ошо үҙенсәлекле ижады тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Гөлсирә ҒИЗЗӘТУЛЛИНАның әҫәрҙәрен уҡыған кеше, һис шикһеҙ, уның үҙе менән дә ҡыҙыҡһына башлай. Тик был автор хаҡында бер ерҙә лә тулы ғына мәғлүмәт юҡ. Кем ул Гөлсирә Ғиззәтуллина? Уның ҡәләме нисек ошондай һағышлы, тәрән, фәлсәфәүи әҫәрҙәр тыуҙыра? Меңәрләгән уҡыусыны арбарлыҡ күңел нағыштары ҡайҙан әҙибәлә? Ҡыҙыҡмы? Беҙ быларҙың барыһын да Гөлсирә апайҙың үҙенән һораштыҡ.

Башта автор тураһында белешмә. И.Г. Георги 1729 йылда Трептов ҡалаһы янындағы ҙур булмаған Ваххгольцхаген ҡаласығында, протестант динле рухани ғаиләһендә тыуған. Штеттин ҡалаһындағы урта мәктәпте тамамлағас, үҫмер егет Упсаль университетында химия, медицина, минерология, ботаника, география фәндәрен тәрәндән өйрәнә. Университетты тамамлағандан һуң, үҙенең тыуған ҡалаһына фармацевт булып ҡайта. 1770 йылда Георгиҙы Петербург Фәндәр академияһына академик экспедицияларҙа ҡатнашырға саҡыралар. Ул И.П. Фальк менән берлектә, бер нисә йыл буйы Рәсәй региондары буйлап халыҡтарҙың тарихын, мәҙәниәтен өйрәнергә ғилми экспедицияға сыға. Башҡортостанда ла булырға тура килә. Башҡорт халҡын ентекләп өйрәнгәндән һуң, Георги, үҙенең ғилми эштәре араһына "Башҡорттар" исемле очеркын да индерә. Һеҙҙең иғтибарға ошо очерктан өҙөк тәҡдим итәбеҙ.

Мин - Башҡортостан Республикаһында башҡорт атай-әсәйҙән тыуған башҡортмон. Өйҙә башҡорт телендә һөйләшәбеҙ. Ғаиләлә башҡорт тәрбиәһе алып үҫтем. Мостай Кәримдең башҡорт телендәге әҫәрҙәре аша китаптар менән таныштым. Рәми Ғарипов шиғырҙары яҙыусының исемен йөрөткән 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатына уҡырға барырға илһамландырҙы.

Ошо көндәрҙә Р. Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатында Башҡорт теле буйынса төбәк-ара олимпиада уҙғарылды. Унда Башҡортостандың төрлө төбәктәренән, Ҡурған, Ырымбур, Силәбе өлкәләренән 251 уҡыусы ҡатнашты.

Риүәйәт буйынса, яуыз хан бойороғо менән ҡарурманға ташланған йәш егет ҡурай моңон ишетә һәм тәүгеләрҙән булып уны ҡырҡып алып, уйнап ҡарай. Күңелендәге һағыныу хисе моң булып түгелә. Шунан алып ҡурай ҡурайсының йөрәгендә яралған моңдо башҡаларға еткерер ҡоралға әүерелә. Был ваҡиға булып үткән мәлдән әллә күпме һыу аҡҡан, әллә күпме ел иҫкән, тик бөгөн дә ҡурай үҫкән урында булыу, ҡурай ҡырҡып уйнау һәр ир-егет өсөн абруй иҫәпләнә. Күптән түгел тап ошо маҡсат менән Ирәмәлгә Башҡортостан юлдаш телевидениеһының "Яңылыҡтар" хеҙмәте журналисы Илдар БАЙБУЛАТОВ та күтәрелә. Был турала уның үҙенән һөйләтәйек әле.

Бөгөн республикабыҙ райондарында әүҙем эшләгән "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһы үтә ваҡытлы барлыҡҡа килде. Ауылдарҙа йорт ҡапҡалары, йорт ишектәре генә түгел, кешеләрҙең күңел ҡапҡалары ла бикләнә башлағайны бит. Иҡтисади ғына түгел, рухи көрсөккә ҡалған хәлебеҙгә әсенеп ултырған, ауылдарыбыҙ, милләтебеҙ яҙмышына битараф булмаған Учалы районы ҡатын-ҡыҙҙары ла бер ҡорға ойошоп, мәшһүр эпосыбыҙҙың үлемһеҙ юлдарын - "Донъяла мәңге ҡалыр эш - ул да булһа яҡшылыҡ" тигәнен девиз итеп алып, байтаҡ эштәр башҡарырға өлгөрҙө һуңғы биш-алты йыл эсендә. Ағинәйҙәр ҡоро беҙҙең, 18 йәштән 60, 70, 80 йәшкә тиклемге ҡатын-ҡыҙҙарҙың, аралашыуға, бергәләп нимәләрҙер эшләргә һыуһаған күңелдәргә ҡанат ҡуйҙы, дәрт бирҙе, илһамландырҙы, көнитмешебеҙҙе бермә-бер йәнләндерҙе, үҙ асылыбыҙға ҡайтыу юлдарын асты.

Һәр йырсының, һәр төркөмдөң үҙенең сәхнә яҙмышы була. 25 йыл буйына популярлығын юғалтмаған легендар төркөм "Карауанһарай"ҙың традицияларын дауам итеүсе булған был төркөмдө халыҡ үҙ итеп өлгөрһә лә, һаман төрлөсә атап йөрөтә. "Йәш Карауанһарай"мы, әллә "Карауан"мы тип баш ватыусылар ҙа бар, имеш, һаман да. Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһының "Карауан" эстрада төркөмө егеттәре Эльмир ӘБҮБӘКИРОВ, Рөстәм ШАҺЫБАЛОВ, Марсель ҠОТОЕВ һәм Тимур РАМАЗАНОВ менән ошо һәм башҡорт эстрадаһына ҡағылышлы башҡа сетерекле һорауҙарға яуап эҙләйбеҙ.

Февраль башында Башҡорт хөкүмәтенең большевиктар тарафынан ҡулға алынғанын ишетеп, Хәрби съездың башҡорт делегаттары Усман Ҡыуатов, Мөхәмәтхан Ҡулаев, Муса Мортазин, Хафиз Ҡушаевтар Ырымбурға ҡайтып төшә. Большевиктар А. Дәүләтшин менән Б. Шәфиев тарафынан ойошторолған яңы орган - Башҡортостандың Ваҡытлы Революцион Советы менән һөйләшеүҙәр һөҙөмтә бирмәй. Улар Башҡорт хөкүмәте ағзаларын төрмәнән сығарырға уйламай. Ҡарашы буйынса большевиктарға яҡын торған Муса Мортазин Советҡа ағза итеп һайлана. Ә Усман Ҡыуатов менән Мөхәмәтхан Ҡулаев большевиктар менән уртаҡ тел таба алмайынса, ҡайтып китергә мәжбүр була.

"Ҡар ҡасан ағарыр ?"- тип һораны бер бала. "Ҡыҙыл ҡар яуғас... - булды атаһының яуабы. - Әйттем бит һиңә, күп итеп ап-аҡ ҡына ҡар яуғас, килербеҙ, әле шыуып булмай, тип..." Биш йәштәрҙәге малай, сана һөйрәп, атаһы менән Сипайлово биҫтәһенең Ҡариҙел дамбаһынан атлай ине...

Йыл һуңында Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов федераль, республика һәм ҡала киң мәғлүмәт сараларының баш мөхәррирҙәре менән осрашып, йыл дауамында иң көнүҙәк булған темалар буйынса фекер алышты һәм һорауҙарға яуап бирҙе. Гәзит уҡыусылар иғтибарына Ирек Ишмөхәмәт улының ҡайһы бер һорауҙарға яуаптарын тәҡдим итәбеҙ.

Киләһе йыл - көнсығыш календаре буйынса эт йылы. Йыл бөтөн йәһәттән дә тыныслыҡ һәм гармония осоро буласаҡ, дәүләттәр үҙ-ара берләшәсәк, ул һәр кемгә уңыш килтерәсәк, ти белгестәр. Ә ошо йылда тыуғандар йылға ниндәй өмөттәр бағлай икән? Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры актрисаһы Альбина ДӘҮЛӘТБӘКОВА менән ошолар тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Көнсығыш йондоҙнамә һәр йылды уның символы булып торған теге йәки был йәнлек йә ҡош сифаттары менән ҡылыҡһырлай. Ниһайәт, Эт йылына аяҡ баҫабыҙ. Мәғлүм булыуынса, эттең холҡо ябай һәм бер төрлө генә түгел, ләкин был йән эйәһе менән аралашҡанда күп нәмә үҙебеҙгә лә бәйлелер, шәйт, сөнки эт - кешенең тоғро дуҫы, юлдашы, һаҡсыһы. Шуғалыр ҙа, бәлки, эткә бәйле кеше сифаттары ла ифрат күп бит. Эт кеүек үк, намыҫлы, дуҫлыҡҡа, милли идеалдарыбыҙға, асылыбыҙға тоғро, ғәҙел булһаҡ, йылыбыҙ ҙа беҙгә шундай уҡ изгелектәр менән яуап бирер, моғайын. Әммә шул уҡ ваҡытта был хайуандың кире сифаттары хаҡында ла бик күп тапҡыр халыҡ мәҡәлдәре, әйтемдәре бар: "Эт яманы өрмәй тешләр", "Этте күп ашатһаң, эйәһен тешләй", "Эткә - эт үлеме", "Эткә таяҡ закон" һ.б. Бөгөнгө һөйләшеүҙә беҙ яңы йыл хужаһы - эткә бәйле ҡайһы бер кеше сифаттары һәм мөнәсәбәттәре хаҡында бер аҙ фекер йөрөтөп алмаҡсыбыҙ. Гәзитебеҙҙең әүҙем авторҙары - биология фәндәре докторы Әғләм ШӘРИПОВ, отставкалағы хәрби табип Хәлил ҺӨЙӨНДӨКОВ, Бөрйән районы "Таң" гәзите гәзите журналисы Таңһылыу БАҺАУТДИНОВА менән ситтән тороп әңгәмә ҡорҙоҡ.

Рәсәй империяһын дер һелкеткән, Романовтар династияһын юҡҡа сығарған, ғөмүмән, илебеҙҙе яңы үҫеш юлына борған ваҡиға - 1917 йылғы революцияға 100 йыл тулды. Бөгөнгө көндә был ваҡиғаға Рәсәй йәмәғәтселегендә төрлөсә ҡараштар йәшәп килә. Ҡайһы берәүҙәр, революция сит илдәрҙең булышлығында махсус рәүештә, илде тарҡатыу өсөн эшләнгән сәйәси акт, тип иҫәпләй. Быға дәлил итеп Лениндың немецтәр менән бәйләнешен килтерә. Әммә был инҡилаптың объектив сәбәптәре етерлек була. Тәү сиратта, социаль масьәләләрҙең хәл ителмәүе, сәйәси азатлыҡтың булмауы, милли һәм ер мәсьәләләренең хәл ителмәүе бөтәһе бергә илде ошондай тетрәнеүҙәргә килтерә лә инде. Әйткәндәй, ошондай тезисты быйыл Алмата ҡалаһында ойошторолған "түңәрәк ҡор"ҙа Мәскәү ғалимы, тарих фәндәре докторы А.В. Ганин дә әйтеп үтте.

Кемдер был тормошта инде тапалған бер юлға төшөп ала ла, башын баҫып, ян-яғында нимә барғанын да белмәй ҙә, күрмәй ҙә, ғүмер ахырынаса шул бер һуҡмаҡты тапай ҙа тапай. Ә ул, киреһенсә, һәр яңылыҡты үҙе һынарға, тормоштоң уртаһында ҡайнарға һәм ҡыйыу фекерҙәрен әйтеп кенә ҡалмайынса, уларҙы үҙ елкәһендә татып ҡарарға ынтылыуы, заман менән бер ҡатарҙан атлауы, шул уҡ ваҡытта милләт яҙмышын иңендә йөрөтөүе менән айырылып тора. Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - креатив ҡарашлы журналист, күп балалы атай, уҙған быуаттың 90-сы йылдарында "Йәшлек" гәзите мөхәррире булып эшләгән Артур ИҘЕЛБАЕВ.

Рәхмәт! Йыл буйына өйөгөҙгә "Киске Өфө" гәзитенең сираттағы һаны килеүен көтөп алған, уны һәр хәрефен һөҙә-һөҙә уҡып сыҡҡан, мәғлүмәттәрҙе йә һоҡланып, йә күңел үҫтереп, йәиһә төңөлөп китеүҙән телендә тәнҡит һүҙе уралтҡан, әммә битараф ҡалмаған уҡыусыларыбыҙға рәхмәт. Аҡ ҡағыҙ битендә уҡылғанға битараф ҡалыу уны яҙғандар өсөн ифрат ҡурҡыныс икәнен белә ижад кешеһе. "Киске Өфө" лә бына 15 йыл инде битараф ҡалдыра торғандарҙан түгел икәненә инанып, ошо маҡсатты тайпылмай үтәп ижад ителә бит.

Бала күңеле мөғжизә өмөт иткән мәл - Яңы йыл байрамы етә. Ә бит бала-сағаның хыялдарын тормошҡа ашырыусы төп кеше - атай-әсәй. Ҙур үҫкәнсе эскерһеҙ сабый күңелендә Ҡыш бабайға, мөғжизәгә ышанысты улар һаҡлап тора. Шулай уҡ тап атай-әсәй балаға туған телен өйрәтеп, халыҡтың бай рухи хазинаһына тәүге ишекте асыусы ла. Бөгөн глобалләштереү шарттарында йәшәгән халҡыбыҙ өсөн был да үҙе бер мөғжизәгә тиң күренешкә әйләнә бара бит. Әммә бына шундай аңлы ата-әсәләр, иҫ киткес матур балалары бар милләтебеҙҙең. Ошо көндәрҙә Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты ойошторған Башҡорт теле көндәре сиктәрендә үткән "Эй, ҡәҙерле башҡорт теле" байрам сараһында тап шундай ғаиләләрҙә тәрбиәләнгән балаларҙы күреү бәхете тейҙе.