Быйыл, 2024 йылда, Әлшәйҙә "Быуаттарҙы ялғар аҫыл еп" - "Веков связующая нить" республика фестивале етенсе мәртәбә үтте. Фестиваль Бөтә Рәсәй мөһим милли-мәҙәни проекттарының "Рәсәй - этник ирәүел" - "Россия - этнический комфорт" бәйгеһендә "Милли йолаларҙы һаҡлау-үҫтереү өсөн абруйлы диплом"ына лайыҡ булды.

Аэродромға ҡайтҡас, Мәғүбә үҙҙәре әрйәләр ырғытҡан окоптарҙа йөрөй алмаған яралылар ғына тороп ҡалғанын белде. Улар, хәлдәренән килгәнсә, оборона тоталар, ҡоралдары етешмәй икән. Ә ҡыҙҙарға буш әрйәләр ташларға бойоралар. Тауыш эфффекты, имеш...
- Һуғышып үлергә мөмкинлек бирәйек! - Оля Санфирова командирға шулай тип мөрәжәғәт итте.
- Командование приказын үтәргә!

Евразия далаһында көн иткән төрки, монгол халыҡтарының тарихына бәйле Рәсәйҙә бер ниндәй ҙә ҙур музей юҡ. Ике йыл элек Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров Евразия күсмә халыҡтар цивилизацияһы музейын төҙөү тураһында ҡарар сығарҙы һәм был идея йәмәғәтселектә киң хуплау тапты. Проект кураторы, Башҡортостан Премьер-министрының беренсе урынбаҫары Урал Килсенбаев әйтеүенсә, яңы туристик объект Алтын Урҙа дәүерендәге Турахан һәм Хөсәйенбәк таш кәшәнәләрен үҙ эсенә аласаҡ. Унда шулай уҡ музей комплексы, башҡорт аты үҙәге, "Күскенсе" спа-үҙәге буласаҡ, Туҡтамыш шишмәһе рәткә килтереләсәк. Былтыр август айында Турахан визит-үҙәген төҙөргә тотондолар. Һалына башлаған яңы музей күсмә цивилизация һәм күскенселәр тормошон яҡтыртыуҙа башланғыс булараҡ сығыш яһай. Бер үк ваҡытта "Самрау" фонды БСТ телеканалы менән берлектә республика Башлығы грантына "Көс урыны" тигән фильм төшөрә башланы. 11 июлдә киң йәмәғәтселек был фильмды ҡарай аласаҡ. Ошо уңайҙан фильм авторы, БСТ каналының баш мөхәррире Гәүһәр БАТТАЛОВАға өс һорау бирҙек.

Һуңғы йылдарҙа Башҡортостандың мәҙәни-тарихи мираҫын һаҡлау һәм үҫтереү мәсьәләләренә иң юғары кимәлдә айырым иғтибар бирелә.

Көн һайын Башҡортостан халҡы төрлө иҡтисади "тоҙаҡҡа" эләгә, оҫта манипуляторҙар намыҫлы граждандарҙың аҡсаһын һура. БР буйынса Эске эштәр министрлығы мәғлүмәт-коммуникация технологияларын законһыҙ ҡулланыуға ҡаршы көрәш бүлеге начальнигы полиция полковнигы Азат Тимерйәнов "Башинформ" мәғлүмәт агентлығы журналисы Ксения Калинина менән әңгәмәлә мутлашыусыларҙың ниндәй хәйләләргә барыуы, кемдең уларҙың ҡорбаны булыуы һәм ни өсөн әле лә был хәлдең дауам итеүе хаҡында һөйләне.

"Белемлелек - арыҫландан көслө батыр", тигән шиғыр юлдары һәр кемебеҙҙең хәтерендә, был хаҡ һүҙҙәр менән килешмәгәндәр юҡтыр. Быны илебеҙ һәм донъя кимәлендә лә яҡшы аңлайҙар, шуға ла бөгөн фән һәм мәғариф өлкәһенә һәр тарафтан иғтибар юғары. Өфөлә төҙөләсәк Евразия ғилми-белем биреү үҙәге ошо маҡсаттарҙы бойомға ашырыуҙа мөһим роль уйнай.

Үткән аҙналағы (24-30 июнь) төп халыҡ-ара һәм сәйәси ваҡиғаларҙы бер-ике темаға бәйләнешле генә берләштереү мөмкин дә түгел, һәр ваҡыттағыса, улар төрлө һәм күп яҡлы йөкмәткеһе менән айырылып торҙо, шунлыҡтан был юлы "Донъя шаңдауы" ошо аралағы яңылыҡтарға ҡыҫҡаса күҙәтеү тәҡдим итергә булды.

Өфөнөң Совет майҙанында 12-15 сентябрҙә "Әйҙә уйнарға!" Бөтә Рәсәй уйындар фестивале үтәсәк. Икенсе тапҡыр ойошторолған сарала балалар өсөн тауарҙар етештереүселәр бөтә илдән килә, төрлө күргәҙмәләр, интерактив майҙансыҡтар, оҫталыҡ дәрестәре үтә, балалар яратып ҡараған йәнһүрәт геройҙары уйынсыҡтар иленә ишектәрҙе асасаҡ.

450 йыллыҡ тарихы булған Өфөбөҙ, башҡа миллионлы ҡалалар кеүек үк, төрлө яҡлап үҙгәреүен дауам итә. Оҙайлы ялдарҙан файҙаланып, тормош иптәшем менән баш ҡала урамдарын гиҙеп йөрөп килдек. Ауылдан уҡырға килгән ике йәш кешене ҡауыштырып, оло тормош юлына оҙатҡан ҡалала хәҙер инде 50 йылдан ашыу торабыҙ - хәтерләйһе хәтирәләр, иҫләйһе ваҡиғалар бик күп.

Башҡорт халҡының күренекле улы, энциклопедик ҡарашлы олуғ ғалим, оҫта публицист, билдәле яҙыусы һәм шағир, тынғыһыҙ йәмәғәт эшмәкәре Рәшит Закир улы Шәкүров фанилыҡтан баҡыйлыҡҡа күсте.

2012 йылда бер төркөм яҙыусылар, шағирҙар менән Мәскәүгә командировкаға барҙыҡ. Делегация составына әҙиптәр Марат Кәримов, Рәшит Шәкүр, Хәсән Назар, Факиһа Туғыҙбаева, Ғәлим Хисамов, Риф Мифтахов, Әмир Әминев, Мәүлит Ямалитдинов, Фәнил Күзбәков, Фәрзәнә Ғөбәйҙуллина, Рәшит Низамов, Мөхәмәт Закиров, Мөнир Вафин, Фәниә Ғәбиҙуллина индек.

һауынсы Һөйәрбикәнең һөйләшеүе

Авторҙан: Гәзитебеҙҙең 23-сө һанындағы "Бер хәреф хикмәте" рубрикаһында Айһылыу Байбахтина яҙған "Ҡыуандыҡтың ҡыуанғаны"н уҡығас, мин дә үҙемде һынап ҡарамаҡсы булдым. Бәлки, күңелегеҙгә хуш килеп, Һөйөндөктө лә һөйөндөрөрһөгөҙ…

Башҡортостан Ҡурайсылар союзының V йыйынында (съезы) төбәк йәмәғәт ойошмаһы рәйесе һайланды. Ул - Республика халыҡ ижады үҙәгенең генераль директоры, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы, музыкант һәм педагог Салауат Кирәев.

Был арала республикала милли батырыбыҙ Салауат Юлаевтың тыуыуына 270 йыл тулыу айҡанлы күп төрлө саралар ойошторола. Башҡортостандың Милли музейы ла Салауат Юлаев тураһындағы хәтерҙе һаҡлаған һәм киләсәк быуындарға уның хаҡында мәғлүмәтте еткереүсе булып тора. Музейҙа милли батырыбыҙ исеме менән бәйле уникаль экспонаттар тупланған, уға бағышлап, уның ғүмеренә, яу юлына һәм ижадына арналған күргәҙмәләр һәм башҡа саралар үткәрелә.

"Минән һаҡ булығыҙ!" тип иҫкәрткәндәй, әсе ел һыҙғыра. Өтөп барған һыуыҡ. Ошо декабрь төнөндә осоусы Мәғүбә немец илбаҫарҙары техникаһы йәшеренгән урынға үҙенең тәүге бомбаһын ырғытасаҡ. Фронтҡа, тап ҡатын-ҡыҙҙарҙан төҙөлгән авиация полкына эләгер өсөн, ул күп тапҡырҙар юғарыға мөрәжәғәт итте, хаттар яҙҙы, ахыр, 4-се армияның командующийы генерал-полковник Константин Андреевич Вершинин янына үтеп инә алғас ҡына был мәсьәлә ыңғай хәл ителде. Дөрөҫ, унда ла һөйләшеү еңелдән булманы, ныҡышмал ҡыҙ үҙенең урыны фронтта икәненә барыбер ышандыра алды.

Заман башҡа - заң башҡа, тигәндәй, донъя кимәлендәге төрлө үҙгәрештәр тормошобоҙға туранан-тура йоғонто яһап, йылдан-йыл һәр даирәгә яңылыҡтар индереп тора. Мәғариф өлкәһен дә был прогресс, һис шикһеҙ, урап үтмәй. Мәктәптәрҙә уҡытыу һәм балаларҙың аң-белем кимәленә ҡарата талаптар арта. Был үҙ сиратында йәмғиәттә яңы һөнәрҙәр, эш төрҙәрен, өҫтәмә белем биреү йүнәлештәре барлыҡҡа килеүгә сәбәп. Шундай заман талаптарына яуап биргән эш йүнәлештәренең береһен һайлап, Өфө ҡалаһының Чесноковка биҫтәһендә "Супер ум" тигән шәхси клуб булдырған Лилиә Ғайса ҡыҙы ӘЛМӨХӘМӘТОВА менән әңгәмәләштек.

Һәр халыҡтың үҙ тарихы булып, һәр ҡайһыһы яҙмышына яҙғанын кисерә, һәм уларҙың береһенең дә тарих боролмаларында юғалып ҡалғыһы килмәй. Милләт яҙмышы өсөн тарих һабаҡтарынан да баһалыраҡ башҡа ҡиммәттәр юҡтыр. Тап шуның өсөн дә боронғо башҡорттар һәм башҡорт иле тураһындағы яҙма мәғлүмәттәр ҙур тарихи әһәмиәткә эйә. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, хатта уларҙың донъя фәнендә билдәле булғандарын да беҙ тейешенсә өйрәнеп бөтә алғаныбыҙ юҡ әле. Мәҫәлән, XII быуатта Сицилияның норман короле Рожер II һарайында йәшәгән ғәрәп географы әл Иҙриси ул замандағы халыҡтар, уларҙың илдәре тураһында киң һәм бай мәғлүмәт туплап, "Донъя гиҙеүҙе хушһынғанға йыуаныс" исемле энциклопедик характерҙағы ҙур хеҙмәт яҙа. Был китапта боронғо башҡорттар тураһында ла шаҡтай ҡыҙыҡлы мәғлүмәт бирелгән. Беҙҙең өсөн бына нимә мөһим: бынан 850 йыл элек һәм унан да әүәлерәк башҡорт халҡы Европала үҙ иле (территорияһы), хужалығы, ғәскәре, ҡалалары, үҙенсәлекле теле булған үҙаллы халыҡ рәүешендә билдәле була. Мәскәү тарихсыһы Ирина Коновалованың "Әл Иҙриси Көнсығыш Европа илдәре һәм халыҡтары тураһында" тигән ҙур ғилми хеҙмәтенән ошо ғәрәп географының башҡорт иленә арналған яҙмаларын һеҙҙең иғтибарығыҙға тәҡдим итәбеҙ.

Донъялыҡта йылмайыу һәм көлөү һәләте тик әҙәми заттарға ғына бирелгән. Донъяға килеп, күп тә үтмәй, бала ата-әсәһенең яғымлы ҡарашына, йылмайып бағыуына үҙе лә йылмайып яуап бирә башлай. Ваҡыты еткәс, баланың ихлас итеп, кеткелдәп көлөүе үҙе үк өйҙәребеҙҙең бер йәменә әйләнә. Бер тикшеренеүҙә иртәнән кискә тиклем балаларҙың көлөүен яҙҙырып алғандар: баҡтиһәң, улар көнөнә 400 тапҡыр көлә ала икән. Ә ололар? Иң күбендә - 15 тапҡыр.

Эшемә бәйле республика буйынса йөрөгәнемдә уҡытыусылар менән даими аралашам. Тәү сиратта уларҙың туған телебеҙгә бәйле фекерҙәре ҡыҙыҡһындыра мине. Күптән түгел Күмертау ҡалаһына юл төштө. Мөхәммәт Исҡужин исемендәге Башҡорт гимназияһында тиҫтә йылдан ашыу башҡорт теле, әҙәбиәтен уҡытҡан Ә.С. Түләгәнова менән осраштым. Халҡына ихлас бирелгән, уның иртәгәһе тураһында борсолоп уйланған шәхес итеп күрҙем Әнисә Сәғит ҡыҙын. Уның менән булған әңгәмә, моғайын, гәзит уҡыусыларҙы ла битараф ҡалдырмаҫ.

24 июндә Өфө ҡалаһында күренекле башҡорт ғалимы һәм яҙыусыһы Рәшит Шәкүрҙе һуңғы юлға оҙаттылар. Ул оҙайлы ауырыуҙан һуң 88-се йәше менән барғанда баҡыйлыҡҡа күсте. Башҡорт дәүләт филармонияһына мәрхүм менән хушлашырға бик күп йәмәғәтселек вәкилдәре килде.