Бөтә донъяла билдәле Фәйзи Ғәскәров исемендәге Дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле бейеүселәренә ҡарап, тамашасыға рухи көс, дәрт-дарман өләшеүсе талант эйәһе булыу өсөн ниндәй сифаттарға эйә булырға кәрәк икән, тип уйланмаған кеше һирәктер. Билдәле бейеү коллективында эшләүсе бейеүсе, "Байыҡ" телевизион конкурсының жюри ағзаһы Миләүшә Хәйбуллинаны "Ижадхана"ға әңгәмәгә саҡырғанда ошо һорауыбыҙға ла яуап алырға өмөтләндек.

Закон нимә ул? Кешене һаҡлаусымы, яҡлаусымы, әллә хөкөм итеүсеме? Ул кемде яҡлай? Юриспруденция өлкәһенә ҡағылышлы төрлө һорауҙар тыуғанда, ярҙам һорап кемгә мөрәжәғәт итергә? Адвокаттарғамы, психологтарғамы, интернет-китаптарғамы, әллә башҡаларғамы? Ни өсөн беҙ адвокаттарға мөрәжәғәт итеп бармайбыҙ? Ниңә көндәлек тормошта йыш осраған сетерекле хәлдәрҙе закон ярҙамында хәл итеүҙән баш тартабыҙ? Башҡортостан Республикаһы Адвокаттар коллегияһының Өфө махсуслаштырылған филиалы адвокаты Нәзим Нәғим улы ХӘМИТОВ менән Башҡортостан Республикаһы Адвокаттар коллегияһының көньяҡ филиалы адвокаты Гүзәл Фуат ҡыҙы ХАРРАСОВА ошо һәм хоҡуҡ өлкәһе менән бәйле башҡа һорауҙарға яуап бирә.

Ошо көндәрҙә баш ҡалабыҙҙа "Урта быуаттарҙа биҙәүестәр һәм көнкүреш әйберҙәре" тигән исем аҫтында "Боронғо Өфө" тарихи-мәҙәни музей-ҡурсаулығы тарафынан ойошторолған күргәҙмә эшләне. Күргәҙмәлә "Өфө-II ҡаласығы" федераль әһәмиәтле археология ҡомартҡыһында төрлө йылдарҙа ҡаҙып алынған артефакттар, уларҙың фоторәсемдәре, архитектура композициялары тәҡдим ителде. Дүртенсе тапҡыр ойошторолған күргәҙмә Мәжит Ғафуриҙың йорт-музейында урынлашҡайны. Уны асыу тантанаһына ярайһы уҡ күп тамашасы йыйылды. Гәзит уҡыусыға был күргәҙмә тураһында бер аҙ мәғлүмәт биреүҙе кәрәк тип таптыҡ. Ни өсөн тигәндә, Өфө-II ҡаласығы, уның музейы тураһында беҙ бик аҙ беләбеҙ һымаҡ. Һәр хәлдә, беҙ ҡатлам-ҡатлам ер аҫтынан ҡаҙып сығарылған бындай әйберҙәрҙе быға тиклем үҙ күҙебеҙ менән күргән кеше түгел инек.

Ошо көндәрҙә Учалы районы ағинәйҙәре Миндәк ҡасабаһына "Буҙа байрамы"на йыйылды. Башҡортостан Республикаһы суверенитетына, райондың юбилейына, Ауыл ҡатын-ҡыҙҙары көнөнә, шулай уҡ ноябрҙә уҙасаҡ IV Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайына арналған сара бик үҙенсәлекле, фәһемле булды, күтәренке кәйефтә үтте.

Бөтә донъяға билдәле "Макдоналдс" компанияһы продукцияһына ихтыяж ҙур булһа ла, бик күп илдәрҙә уға ҡаршы протест белдереүҙәр, хатта судҡа мөрәжәғәт итеүҙәр йышайған. Ҡалдыҡ-боҫтоҡ продукттарҙан эшләнгән аҙыҡ тәҡдим итеү, балаларға йүнәлтелгән агрессив реклама, эшселәрҙе ҡаты эксплуатациялау, тирә-яҡ мөхитте бысратыу һәм башҡа бик күп ғәйептәр белдерелеп, Австралия, Филиппин, Канада, Бразилия, Яңы Зеландия, Мальта, Израиль, Бөйөк Британия, Греция, Хорватия илдәрендә, АҠШ-та "Макдоналдс" сәйәсәтенә ҡаршы пикеттар ойошторола. Ошо ағымға Рәсәй ҙә ҡушылды. 16 октябрь - Бөтә донъя "Макдоналдс"ҡа ҡаршы көрәш көнөндә Мәскәүҙә төҙөлгән тәүге "Макдоналдс" ябылды. Уның Башҡортостанда урынлашҡан нөктәләренә лә тикшереүҙәр килеп етәсәк, тип көтөлә. Организмға зарарлы фастфудты, башҡа сит ил ризыҡтарын һеҙ ҙә ҡулланаһығыҙмы, тип, бер нисә кешегә мөрәжәғәт иттек.

Ошо көндәрҙә дәүләт һәм туған телдәрҙе үҫтереү һәм пропагандалауға өлөш индергән мәғариф, мәҙәниәт һәм сәнғәт, киң мәғлүмәт саралары, йәмәғәт һәм башҡа ойошмалар хеҙмәткәрҙәренә Өфө ҡала округы хакимиәте башлығының премияларын тапшырыу тантанаһы үтте. Туғыҙ йыл эсендә премияға 169 кеше һәм 9 коллектив лайыҡ булған.

Һуңғы ваҡытта анһатҡа һалындыҡ: беҙҙең өсөн һәр ваҡыт кемдер уйларға, бойороҡ, фарман төшөрөргә, күрһәтмә бирергә, килеп эш күрһәтергә, әйҙәргә, саҡырырға тейеш. Һәм һәр ваҡыт кемдер ғәйепле...

Мәҫәлән, беҙҙе бер кем дә үҙ телебеҙҙән баш тартырға, һөйләштермәҫкә мәжбүр итә алмай. Үҙебеҙ вайымһыҙ маңҡорттарға әйләндек.

Мостай Кәрим исемендәге Милли йәштәр театры үҙенең егерме алтынсы театр миҙгелен асты. Башҡорт труппаһы тамашасыларға Сыңғыҙ Айтматовтың әҫәре буйынса ҡуйылған ғаилә ҡиммәттәре, быуындар бәйләнеше, ғөмүмән, тормош асылы хаҡында уйландырырлыҡ "Диңгеҙ ярын иңләй ала эт" нәҫерен тәҡдим итте. Миҙгел асылыу менән театрҙа эшләгән барыһы өсөн дә ҡатмарлы ла, ҡыҙыҡлы ла тормош башлана. Ошо хаҡта беҙ Милли йәштәр театрының директоры, үҙен Рәсәй кимәлендә танытҡан һәләтле режиссер, ә элгәре - яратҡан артисыбыҙ һәм йырсыбыҙ булған Азат Нәҙир улы ЙЫҺАНШИН менән әңгәмәләшәбеҙ.

4-се һабаҡ: "Яңынан йәшәй башларға"

Тәүбәгә килгәнемдең өсөнсө көнөндә апайымдар мунса яҡты. Тән һәм йән сафландырыуҙың был ләззәтле ысулын яҡын күрәм һәм һәр саҡ мунсаның иң беренсе быуына барырға яратам. Был юлы ла шулай иттем. Ҡыҙған табалай эләүкәгә менеп ҡунаҡланым да, ташҡа сүмес менән һыу һиптем. Элек ҡоро эҫе пар тәнемә килеп һуғылыу менән тирләй башлай, тәндән һыу бөртөксәләре атылып сыға торғайны. Ни ғәжәптер, был юлы тәүҙә өшөгән кеүек булып, тәнем тартышып алды, аҙаҡ маңлайым еүешләнде, шунан һуң ғына тирләй башланым. Миндеккә лә үрелмәнем, тын быуылғансы ултырам да, солансаға сығып һыуынып алам, тағы ла эләүкәгә менәм. Тәнемдән тир сығып бөткәнсе тиерлек шулай иттем, һуңынан эләүкәгә тирем ағып төшкән урынды, ҡыҙыҡ өсөн типтер инде, еҫкәп ҡараным. Унан дегет тиһәң, дегет түгел, кәрәсиндекенә лә оҡшамаған, машинаның двигателенә ҡойоп эшкәртелеү үткән әсе май еҫе килә.

"Башҡортостан ҡыҙы" журналының баш мөхәррире, күп шиғри йыйынтыҡтар авторы Гөлназ Ҡотоеваны уҡыусы менән таныштырып тороу кәрәкмәйҙер. Уның инде күптән үҙ уҡыусылары, үҙ мөхите бар. Яҙыусыларға бирелә торған өс һорауҙы беҙ уға ла төбәнек. Уның яуаптарын гәзит уҡыусыларыбыҙға тәҡдим итәбеҙ.

Тағы бер тапҡыр Нияз Мәжитовтың дәлилдәре, иҫбатлауҙары тураһында

Күренекле ғалим, тарихсы һәм археолог, Башҡорт дәүләт университеты профессоры, Башҡортостан Фәндәр академияһы академигы Нияз Абдулхаҡ улы Мәжитовтың вафаты хаҡындағы хәбәрҙе оло тетрәнеү һәм тәрән ҡайғы менән хәбәр итәбеҙ. Нияз Абдулхаҡ улы беҙҙең гәзиттең иң әүҙем уҡыусыһы ғына түгел, ә иң әүҙем авторы ла булды. Ул гәзитебеҙ сыға башлағандың тәүге көндәренән беҙгә Өфөбөҙҙөң уртаһында, Пушкин урамы участкаһында, Ново-Мостовая менән Воровский урамдары араһында урынлашҡан, беҙҙең эраның баштарында барлыҡҡа килеп, ХV - ХVI быуаттарға саҡлы йәшәгән Өфө-II ҡаласығы тураһындағы хәҡиҡәтте тылҡыны. Ул нисәмә йылдар буйы ошо хәҡиҡәткә ғалимдарҙың, йәмәғәтселектең, власть башындағыларҙың күҙҙәрен асырға тип тырышты. Оло шәхесебеҙҙең хәҡиҡәтен тағы бер тапҡыр раҫлап, уның һәм башҡа ғалимдарҙың Өфө-II ҡаласығы тураһында әйткән һүҙҙәренә әйләнеп ҡайтайыҡ әле.

Ҡырмыҫҡалы районы Боҙаяҙ ауылында Салауат Юлаевтың көрәштәше, полководец Ҡәнзәфәр Усаевҡа һәйкәл асылды. Республика көнө алдынан үткән был тантана райондың 85 йыллығына арналған саралар сиктәрендә ойошторолдо. Унда Ҡырмыҫҡалы районы хакимиәте башлығы Фәнзил Фәйез улы Сыңғыҙов, һәйкәл авторы, рәссам, тарихсы, журналист, Федерация Советы ағзаһы Рафаил Нариман улы Зинуров ҡатнашты.

Нурсилә Ишкилдина Хәйбулла районы Аҡъяр ауылында тыуа, бәләкәй сағында ата-әсәһе менән Ханты-Манси округы Радужный ҡалаһына күсеп китә. Бала саҡтан уҡ уны география фәне ылыҡтыра һәм ер-һыуға булған һөйөүе уны Санкт-Петербург дәүләт университетына алып килә. Унда Нурсилә Ер тураһындағы фән институтының океанология кафедраһында биш йыл дауамында тырышып белем ала. Йәй көндәрендә Аҡъярҙа йәшәүсе өләсәһенә ҡунаҡҡа ҡайтып йөрөй. Яҡташыбыҙҙың планетабыҙҙың мәңгелек боҙҙар иле булған Антарктидала сәйәхәттә булыуын ишеткәс, ауылға ҡунаҡҡа ҡайтҡан сағын тап килтереп, уның менән әңгәмәләшеп алырға булдыҡ.

Үткән аҙнала баш ҡалала X Бөтә Рәсәй шәрҡиәтселәр съезы булып үтте. Абруйлы сарала Рәсәйҙән, сит илдәрҙән өс йөҙҙән ашыу ғалим ҡатнашты.

Съезд вәкилдәрен Башҡортостан Башлығы Рөстәм Зәки улы Хәмитов сәләмләне һәм мәртәбәле эштәрендә уңыштар теләне. Пленар ултырышта РФ Дәүләт Думаһы Аппаратының Аналитика идараһы етәксеһе Андрей Евгеньевич Петров, Төркиә Фәндәр академияһы академигы, профессор Иҫәнбикә Туған, Халыҡ-ара төрки академияһы президенты, тарих фәндәре докторы, профессор Дархан Ҡыуандыҡ улы Ҡыҙырали, Тажикстан Республикаһы Фәндәр академияһы вице-президенты вазифаһын башҡарыусы - ижтимағи фәндәр бүлеге рәйесе, философия фәндәре докторы Ҡараматулла Әлим улы Әлимов фекерҙәштәренә үҙ илдәренең сәләмен еткерҙе.

Бөгөн бигерәк тә йәштәребеҙ араһында төп менеджер, йәғни ҙурмы, бәләкәйме -берәй коллектив менән етәкселек итергә ынтылғандар күп. Бындай ынтылыш насар түгел. Ләкин етәксе булыу - ул айырым талантҡа, шулай уҡ кешелек сифаттарына эйә булыу, тигән һүҙ икәнен дә үҙләштерһен ине йәштәр. Етәксе - үҙе бар яҡлап өлгө күрһәтеүсе, башҡаларҙың өлгөһөн, тәжрибәһен һанлаусы. Һүҙемде раҫлап, үҙемдең хеҙмәт юлында осраған ысын етәксе өлгөһө тураһында бер нисә һүҙ генә әйтергә теләгәйнем.

3-сө һабаҡ: "Үтескә алынған шатлыҡ"

Шулай итеп, тәүге көнөм бик күп миҡдарҙа сәй һәм ҡорот һурпаһы эсеп үтте. Туҡтауһыҙ хәрәкәт иттем: апайымдарҙың ихатаһындағы юҡ эште бар итеп, аҙаҡ ауыл янындағы урманға сығып, нисек булһа ла ҡыймылдарға, тирләргә тырыштым. Был көндө бөтөнләй ашағым килмәне, семетеп кенә ҡаптым.
Ғәжәп, әллә көнө буйы аяҡ өҫтөндә булғанғамы, арманһыҙ булып арығанғамы, кис нисек йоҡлап киткәнемде иҫләмәйем. Теге упҡынға ла тәгәрәмәнем, яман төштәр ҙә күрмәнем.

Республикабыҙҙағы милли театрҙарҙың бер ҡасан да үҙ ҡаҙанында ғына ҡайнап ятҡаны юҡ, географик яҡтан сәхнәләре төрлө урында булһа ла, хәл ителәһе, фекер ҡораһы мәсьәләләре бер булғанғамы, Өфөнән ситтә ятҡан театрҙарҙа эшләүселәрҙе баш ҡалала йыш осратырға була. "Ижадхана"ның бөгөнгө геройының исеме лә рухи мәркәзебеҙҙең сәнғәт ҡорҙарында йыш яңғырай һуңғы осорҙа, сөнки ул бына ике йыл рәттән режиссерҙарҙы һәм драматургтарҙы бер үҙәккә йыйып, әүҙем эш алып барыу менән шөғөлләнә. Салауат дәүләт драма театрының баш режиссеры Зиннур Фәрит улы СӨЛӘЙМӘНОВ менән әңгәмәбеҙ ошо юҫыҡта булыр.

Һәр кешенең яратып уҡыған китабы була. Максим Макарычевтың "Фидель Кастро" әҫәре сираттағы әңгәмәсемдең характеры, эшмәкәрлеге формалашыуҙа, тыуған иленең патриоты булыуҙа ҙур роль уйнаған. "Уның бала саҡта малайҙар менән мөнәсәбәте, нисек ир-ат ҡорона еткәне, нисек революционер булып киткәне, Кубаның нисек бойондороҡһоҙлоҡ яулағаны - шул процестар барыһы ла ҡыҙыҡлы итеп яҙылған. Был китап ысын мәғәнәһендә ир-егет тәрбиәләүсе әсбап", - ти РФ Дәүләт Думаһы депутаты, социология фәндәре кандидаты Рөстәм Рифат улы ИШМӨХӘМӘТОВ. Гәзит уҡыусы менән бергәләп уның тормош китабы биттәрен байҡайыҡ әле.

Заманалар бер аҙ болғанып, рухи ҡиммәттәр алышынып торған мәлдә бигерәк тә йәш быуын аҡыллы һүҙгә, кәңәшкә мохтаж икәнен беләбеҙ. "Йәштәргә әйтер һүҙем..." тигән яңы рубрикабыҙҙы З. Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт академияһы һәм Башҡорт дәүләт университеты профессоры, филология фәндәре докторы, БР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы Ишмөхәмәт ҒӘЛӘҮЕТДИНОВтың кәңәштәренән башлайбыҙ.

Октябрь айының икенсе яртыһы бер-береһе менән тәү ҡарашҡа бигүк күҙгә бәрелеп тормаған, ләкин эске бәйләнештәре яғынан уртаҡлыҡтары булған иҫтәлекле көндәр теҙмәһенән хасил. Бындай оҡшашлыҡтарҙы иһә бер һәм дә берәгәйле дата - Халыҡ-ара фәҡирлекте бөтөрөүгә ҡаршы көрәш көнө (17-һе) берләштереп тора кеүек.