(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Генерал Владимир Афанасьевич Обручев
(1842 - 1851 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған)

Генерал Обручевтың төбәк менән идара итеү буйынса билдәле бер программаһы булмай. Уның төбәкте үҫтереү һәм яҡшыртыу маҡсатында ойошторолған барса сараларын осраҡлы тип әйтеп була. Төбәк медицина йәһәтенән дә ярлы ине, станицаларҙа медиктар бөтөнләйгә булманы, әммә ошондай әһәмиәтле етешһеҙлеккә иғтибар ителмәне.

Фани донъябыҙҙы ике башланғыстан - ата һәм инә затлы тереклектәрҙән башҡа күҙ алдына ла килтереп булмай. Был - ерҙә хасил булған һәм күпләп таралып киткән йән эйәләренең күпселеген юҡҡа сығармау мөмкинлеген биргән төп фактор. Ошо ике башланғыс хатта ки үҫемлектәр донъяһына ла хас бит...

Махсус хәрби операцияла ҡатнашыусылар өсөн "Башҡортостан геройҙары" кадрҙар проекты старт алды. Гәзит уҡыусыбыҙҙы маҡсаты МХО яугирҙары араһынан яңы быуын идарасылар әҙерләү булған программа тураһында фекерҙәр менән таныштырабыҙ.

Үткән аҙнала АҠШ президенты Дональд Трамп менән Киев режимы башлығы Владимир Зеленскийҙың осрашыуы йәмһеҙ янъял менән тамамланыуын ҡайһы бер эксперттар "50 йыл эсендә булмаған сәйәси цунами" тип атаны.

Бөгөн Рәсәйҙә меңәрләгән ғаилә Махсус хәрби операциянан ирҙәренең, улдарының, ағаларының, аталарының ҡайтыуын көтә. Был көтөү уларҙың көндәрен борсолоу һәм өмөт менән тултыра, ә оҙайлы айырылышыуҙар ғәҙәти йәшәү рәүешен үҙгәртә.
Балалары менән ҡалған һалдат ҡатындары - ғаиләләре өсөн ысын терәк. Хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашмаһалар ҙа, уларҙың көрәше лә әһәмиәтле. Был ҡатын-ҡыҙҙар ирҙәренә ярҙам йыя, бер-береһен хәстәрләй һәм балаларын тәрбиәләй. Улар ирҙәренә хаттар яҙа, кисерештәрен уртаҡлаша һәм уларҙың хоҡуҡтары өсөн көрәшә, иң ауыр ваҡытта ла ғаилә беренсе урында ҡалыуын иҫкәртә.

Бөгөн Рәсәйҙә меңәрләгән ғаилә Махсус хәрби операциянан ирҙәренең, улдарының, ағаларының, аталарының ҡайтыуын көтә. Был көтөү уларҙың көндәрен борсолоу һәм өмөт менән тултыра, ә оҙайлы айырылышыуҙар ғәҙәти йәшәү рәүешен үҙгәртә.
Балалары менән ҡалған һалдат ҡатындары - ғаиләләре өсөн ысын терәк. Хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашмаһалар ҙа, уларҙың көрәше лә әһәмиәтле. Был ҡатын-ҡыҙҙар ирҙәренә ярҙам йыя, бер-береһен хәстәрләй һәм балаларын тәрбиәләй. Улар ирҙәренә хаттар яҙа, кисерештәрен уртаҡлаша һәм уларҙың хоҡуҡтары өсөн көрәшә, иң ауыр ваҡытта ла ғаилә беренсе урында ҡалыуын иҫкәртә.

Борон-борондан башҡорт яугиры тыуған ерен яҡлап дошман менән алышҡанда, оҙайлы походтарға сыҡҡанында сая башҡорт ҡатындарының ирҙәренә ҡалҡан булып, йәрҙәрен ҡурсылап-хәстәрләп, ни күрһәләр ҙә улар менән бергә күреп, иңгә-иң терәп, дошманға ҡаршы көрәшкә сыҡҡандары уйлап сығарылған риүәйәт тә, матур әкиәт тә түгел, ә реаль ысынбарлыҡ, тарих хәтере. Ана шул тарихыбыҙҙан ир йөрәкле бик күп ҡаһарман ҡатын-ҡыҙҙарҙың фиҙаҡәрлеге һәм батырлыҡтары хаҡында мәғлүм беҙгә. Шул реаль тарихтарҙың береһен, мәҫәлән, 1847 йылда Өфө Дини семинария уҡытыусыһы Василий Зефиров 1812-1814 йылғы Ватан һуғышы ветераны Йәнтүрә йәйләүенә махсус килеп, уның хәтирәләрен яҙып ала. Йәнтүрәнең ҡатыны ла ул саҡ иҫән була әле. Был яҙмаларҙан белеүебеҙсә, Наполеонға ҡаршы яу сыҡҡас, ҡатыны Йәнтүрәһе менән бергә һуғышҡа китә һәм Мәскәүҙән Парижға барып ингән башҡорт атлылары сафында була. Батырлыҡтары өсөн Йәнтүрәнең ҡатыны ла, башҡа яугирҙар менән бер ҡатар, хәрби миҙалға лайыҡ була.

Йылдағыса, 8 мартта Халыҡ-ара ҡатын-ҡыҙҙар көнөн байрам итәбеҙ. Был көндө ир-егеттәр үҙҙәренең әсәйҙәрен, өләсәйҙәрен, ҡатындарын, һөйгән ҡыҙҙарын ҡотларға, уларҙы ниндәй ҙә булһа бүләк, сәскә гөлләмәләре менән ҡыуандырырға ашығасаҡ. Гүзәл зат иһә үҙенә төбәлгән йылы мөнәсәбәт, иғтибар, ихтирам, маҡтау һәм күтәрмәләүҙәр солғанышында ҡаласаҡ. Улар быға лайыҡлы! Ә беҙ, уҡыусыларыбыҙ иғтибарына ошо иҫ киткес матур, тапҡыр, фәһемле риүәйәтте тәҡдим итеп, исмаһам, ошо байрам уңайынан эргәбеҙҙәге гүзәл заттың ысын асылы тураһында уйланайыҡ, улар тураһында 8 мартта ғына түгел, ә һәр көн хәстәрләргә өйрәнәйек, тип әйтмәксебеҙ.

Ошо көндәрҙә М. Кәрим исемендәге Милли йәштәр театрында билдәле яҙыусы Мөнир Ҡунафиндың әҫәре буйынса "Бер ғүмер етмәй икән..." илһөйәрлек поэмаһы тәүге тамашасыларын йыйҙы һәм... барыһын да хайран итте! Яңы спектакль тураһында беҙ ҙә бер кәлимә яҙып үтергә булдыҡ.

Бөтә Ислам донъяһы һағынып көтөп алған Рамаҙан айы ла килеп етте. Уны "Йылына бер тапҡыр ғына килеп китер ҡунаҡ" тип тә атайҙар. Йыл һайын ураҙаға бәйле төрлө һорауҙар менән беҙҙең редакцияға ла мөрәжәғәт итәләр. Беҙ, ғәҙәттә, күпселек һорауҙарҙы дөйөмләштереп, уларға яуап бирергә тырышабыҙ. Ураҙаның кеше организмына файҙаһы һәм уны кемдәр тота ала - ошо турала табип фекерен еткерәбеҙ.

Быйыл15 ғинуарҙа Рәсәй Президенты Владимир Путин Ишембайға "Хеҙмәт ҡаһарманлығы ҡалаһы" тигән почетлы исем биреүҙе кәрәкле указға ҡул ҡуйып раҫланы. Ишембайҙың хеҙмәт ҡаһарманлығы уның нефте менән бәйле. Бөйөк Ватан һуғышы осоронда ҡына ла Ишембай нефте илдә сығарылған бөтә нефттең дүрттән бер өлөшөн тәшкил иткән бит. Ишембай нефте, Ишембайға Хеҙмәт ҡаһарманлығы исеме бирелеү ваҡиғалары тураһында һөйләгәндә бына ошо тарихты ла телгә алыу ғәҙеллекте аяҡҡа баҫтырыу буласаҡ икәнен онотмайыҡ әле. Беҙҙең ата-бабалар Ишембайҙа вышканан тәүге нефть фонтаны атылғанға тиклем йөҙәр йылдар элек үк белгән был "ҡара алтын" - ер майы тураһында. Уны дауаланыу өсөн дә, арба майлау өсөн дә ҡулланғандар, тип һөйләй торғайны ҡарттар беҙҙең яҡтарҙа. Ә был ер майын нефть тип белгән яңы тарихи осор Ишембай ауылы кешеләренән башланған...

Республика Халыҡ ижады үҙәге директоры урынбаҫары, Рәсәй фольклорсылар, РФ һәм БР журналистар союзы ағзаһы, БР Матди булмаған этно-мәҙәни ҡаҙаныштарҙы билдәләү буйынса эксперттар советының яуаплы сәркәтибе, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре Нәфисә Булат ҡыҙы ТУЛЫБАЕВА ошо көндәрҙә үҙенең матур юбилейын билдәләй. Ошо уңайҙан уға өс һорау бирҙек.

Ҡайҙа һеҙ,
ҡайҙа һеҙ,
һай, башҡорт егеттәре?
Ҡайҙа һеҙ,
ҡайҙа һеҙ,
Уралым бөркөттәре?

Башҡорт АССР-ның халыҡ шағирҙары бар. Күп түгел. Дүртәү генә: Мәжит Ғафури, Рәшит Ниғмәти, Мостай Кәрим, Сәйфи Ҡудаш. Башҡортостан Республикаһының халыҡ шағирҙары арыуыҡ. Әлегә ун ете. Халыҡ яҙыусылары ла шул сама - ун алты. Был исемлектәрҙә Хәйҙәр Тапаҡовтың исем шәрифе әлегә юҡ. Әммә ул ижадының башынан уҡ ауыл яҙыусыһы булып танылып, шул тирмәнгә ижади һыу ҡойоуын дауам итә, бай телле сәсмә әҙәрҙәрҙән яңынан-яңы өлгөләр тыуҙыра. Асылы, эскерһеҙ булмышы шундай. Яҙыусының рәсми танылыуға илткән юлы, ҙур тырышлыҡ аша тапалмаған юлдан барыуы һоҡландыра. 70 йәшлек юбилейы уңайынан "Киске Өфө" гәзитенең әүҙем авторы Хәйҙәр Ниғәмәт улы ТАПАҠОВҡа тормошо һәм ижады тураһында бер нисә һорауға яуап биреүен һораныҡ:

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Генерал Владимир Афанасьевич Обручев
(1842 - 1851 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған)

Ғөмүмән, Ырымбурҙа тормош тын ғына, шау-шыуһыҙ һәм башҡа шундай күренекле сараларһыҙ бара.

Һуңғы йылдарҙа йәш быуынға илһөйәрлек тәрбиәһе биреүгә етди иғтибар бүленә. Был - бик ваҡытлы күренеш, тип уйлайым. Һәр дүшәмбе мәктәптәрҙә гимн яңғырауы ғына ни тора! Хәҙер күптәр илебеҙ һәм Башҡортостаныбыҙҙың дәүләт гимндарының һүҙен ятлап бөтөп бара.

Өфөлә Евразия ғилми-белем биреү үҙәгенең вуз-ара студенттар кампусы һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты майҙансыҡтарында "Киләсәк командаһы" ауыл йәштәре форумы үтте. Унда агросәнәғәт комплексының алдынғы вәкилдәре - барлығы165 йәш белгес һәм уҡыу йорттары студенттары ҡатнашты. Сара йәш белгестәргә ярҙам итеү һәм, уларҙың төбәк үҫешенә индергән өлөшөн иғтибарға алып, стратегик башланғыстар сиктәрендә урындағы властың ауыл йәштәре менән тығыҙ бәйләнешен булдырыу маҡсаттарында ойошторолдо.

Өфө сауҙа-иҡтисад колледжында үткән башҡорт мәҙәниәтенә, башҡорт теленә арналған матур саралар тураһында яҙғаныбыҙ бар инде.

Евросоюз тынғы тапмай, әйтерһең дә, ул тағы ла нисегерәк итеп Рәсәй тәнен зәһәрерәк тешләргә, күберәк ағыу сәсергә була икәне хаҡында көнө-төнө баш вата һәм мөмкин тиклем ҡатмарлыраҡ мәсьәләләр килтереп тыуҙырыу хаҡында ғына уйлай.

Яндекс үҙенең сервистарына нейроселтәрҙе ҡулланған башҡорт телен синтезлау һәм таныу технологияһын өҫтәне. Ул тәржемәселә, эҙләүҙә һәм клавиатурала бар. Яндекс Рәсәй халыҡтарының өсөнсө теленә ошондай технологияны ҡуллана. Былтыр компания уны татар һәм сыуаш телдәре өсөн файҙаланды.