Башҡортостан автономияһы яулаусыларҙың һәр береһе тураһында табаҡ-табаҡ әҫәрҙәр, китаптар яҙырға булыр ине лә, тик был әле һаман теләк-ниәт кенә булып ҡала. Ә шулай ҙа ошо темаға тотонған фиҙаҡәр яҙыусыларыбыҙ, бармаҡ менән генә һынарлыҡ булһа ла, барҙар. Уларҙың өсәүһенә үҙҙәре һүрәтләгән геройҙары тураһында бер кәлимә һүҙ әйтеүҙәрен һорап мөрәжәғәт иттек.

Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты Башҡортостан автономияһының 100 йыллығына арнап, "Башҡортостан Республикаһы дәүләтселегенең тыуыуы һәм аяҡҡа баҫыуы: 100 шәхес" тигән проект иғлан иткәйне. Уның йомғаҡлау исемлеге Ҡоролтай Советы ултырышында раҫланды һәм иң беренсе сиратта милли хәрәкәттә ҡатнашыусыларҙың тормошо һәм эшмәкәрлеге тураһында китап сығарырға тигән ҡарар ҡабул ителде. Ҡоролтай шулай уҡ муниципалитеттар хакимиәттәренә яҡташтарының исемен мәңгеләштереү сараларын күреүҙе һорап та мөрәжәғәт итте. "Урындарҙа үҙ геройҙарын белергә тейештәр. Бының өсөн үҙ яҡташтарына һәйкәл ҡоралармы, улар йәшәгән, уҡыған биналарға таҡтаташ ҡуялармы, урамдарға уларҙың исемдәрен ҡушалармы, кисәләр үткәрәләрме - уны үҙҙәре хәл итергә тейеш", - тинеләр Совет ағзалары. Түбәндә беҙ шул исемлекте тәҡдим итәбеҙ.

1708 йылдан башҡорттар административ йәһәттән Өфө провинцияһына ингән. 1744 йылдан 1781 йылға тиклем Өфө провинцияһы ул ваҡытта ойошторолған Ырымбур губернаһына ҡарай. 1744 йылда Ырымбур губернаһына быға тиклем Себер губернаһы өлөшө булып торған Иҫәт провинцияһы ла (Урал аръяғы Башҡортостаны) инә. 1781 йылда ике: Өфө һәм Ырымбур өлкәләренән торған Өфө наместниклығы ойошторола һәм ул 1796 йылға тиклем ғәмәлдә була. XVIII быуаттың 1865 йылына тиклем тотош Башҡортостан ҡабат ойошторолған Ырымбур губернаһына инә.

9-14 июлдә Өфө 53-сө Халыҡ-ара балалар уйындарын ҡабул итә. Башҡортостандың йәштәр сәйәсәте һәм спорт министры Руслан Хәбибов һүҙҙәренсә, баш ҡалаға 31 илдең 75 ҡалаһынан 1228 спортсы килә.

Ҡала хакимиәтендәге оператив кәңәшмә был юлы ла халыҡ йәшәйеше өсөн мөһим булған хеҙмәттәрҙе етәкләүселәрҙең отчетынан башланды.

Сибай ҡалаһынан эшҡыуар Илшат ХӘСӘНОВ менән "Бөтәһе лә үҙ эшен аса аламы һәм ни өсөн баҙарҙа башҡорттар етештергән продукция һирәк?" тигән һорауға яуап эҙләнек.

Режиссер Булат Йосоповтың "Беренсе Республика" тарихи нәфис фильмы экрандарға сыҡты. 17 марттан уны Өфөнөң һәм республика ҡалаларының ҡайһы берҙәрендә күрергә мөмкин буласаҡ. "Беренсе Республика" һуңғы йылдарҙа төшөрөлгән картиналарҙың иң көтөп алынғаны, тиһәк тә хата булмаҫ. Ҙур мөмкинлектәр мәле тип иҫәпләнә тарихта фильмда һүрәтләнгән осор. Һәләтлеләр осоро, халҡын ярата белгәндәр осоро...

Рәсәй генә түгел, ә сит ил тамашасыларын да Башҡортостан, башҡорт йырҙары менән таныштырып йөрөүсе "Заман" төркөмө республика халҡын да үҙ сығыштары менән йыш ҡыуандыра. Уларҙың сағыу, үҙенсәлекле сығышы мәҙәни сараға мәртәбә өҫтәй, уны байыта һәм һәр саҡ көтөп алына. Төркөм етәксеһе Радмир Муфтахин шулай уҡ башҡорт халыҡ көйҙәрен һәм йырҙарын гитарала уйнау өсөн эшкәртеүсе музыкант булараҡ та танылыу яулаған ижадсы. Уның гитараһында сиртелгән башҡорт моңо бер кемде лә битараф ҡалдырмай. Радмирҙың Өфөлә ҙур уңыш менән уҙған концертынан һуң осрашып әңгәмә ҡорҙоҡ.

Эске күңеле, тышҡы ҡиәфәте менән дә берҙәй матур, һәләтле, йомарт булған был кешегә Башҡорт драма, опера һәм балет театрҙары үҫешендә мөһим роль уйнарға тура килә. Яҙмыш уға ялҡынлы ижад тормошо менән йәшәүгә аҙ ваҡыт бүлә - бары тик 18 йыл. Әммә ошо мәл эсендә лә ул күп ролдәр ижад итә, бер нисә драма һәм музыкаль спектаклдәр ҡуя, Арыҫлан Мөбәрәков кеүек бар халыҡтың яратҡандарына әүерелерҙәй матур актерҙар тәрбиәләй.

Ауылдарҙа шәхси хужалыҡтарҙағы малға көтөүсе табыу мәсьәләһе йылдан-йыл ауырлаша бара. Малдар көтөүсеһеҙ йөрөгәнлектән, ауыл хужалығы культуралары сәселгән баҫыуҙар, бесәнлектәр, ултыртылған урман үҫентеләре тапалып һәм ҡышҡылыҡҡа әҙерләнгән бесән эҫкерттәре тәләфләнеп, ҙур зыян килә. Көтөүһеҙ йөрөгән һыйыр-аттар арҡаһында юл-транспорт фажиғәләре лә булып тора. Малдың юғалған саҡтары ла булғылай.

Үткән аҙнала хәбәр итеүебеҙсә, хәҙер оператив кәңәшмәләр яңы форматта үтә: иң тәүҙә мөһим тармаҡтар буйынса яуаплы хеҙмәттәрҙең бер аҙнала күҙәтелгән хәл-ваҡиғалар буйынса отчеты тыңлана. Уның һөҙөмтәлелеге әлегә аныҡ ҡына билдәле түгел, шулай ҙа яуаплы вазифа биләүселәрҙе һәр саҡ тонуста тоторға ярҙам итә. Был аҙнала ла тәүҙә шундай ҡыҫҡа отчеттар тыңланды.

Борон-борондан кеше тәбиғәт менән бәйләнешкә инеп, матди һәм рухи мәҙәниәт тыуҙырған. Үкенескә күрә, кешелек менән тәбиғәт араһындағы бәйләнеш борсоулы, киҫкен төҫ алды. Экология иң оло проблемаларҙың береһенә әйләнде. Халыҡты туйҙырып, йылытып, дауалап ҡына ҡалмаған, рухи аҙыҡ та биргән урман кәмей, ауылдан "ҡаса" бара. Тау битендәге ағастар һирәгәйеп, бөтөү өҫтөндә. Бер нисә йыл элек ауылға терәлеп торған Ҡыйрат тауы башындағы яңғыҙ ҡарт ҡайын ҡолағас, "Ул беҙҙең ағас ине", тип иланы ауыл инәйҙәре.

Һәр проблеманың да хәл итәһе юлдары була. Ниндәйҙер мәсьәләне тиҙ һәм үҙең генә йырып сыға алһаң, икенселәре иһә күп көс һәм ярҙам талап итә. Бигерәк тә бюрократик кәртәләрҙең ҙур булыуы ҡайһы бер проблеманың ныҡ итеп ҡабарыуына килтерә. Республиканың яңы Башлығы бөтә өлкәләге етешһеҙлектәрҙе бөтөрөүгә лә ихлас тотондо һәм әлегә тиклем өмөтһөҙ булып тойолған проблемаларҙың да сиселеүенә ышаныс уятты.

Халыҡ-ара ҡатын-ҡыҙҙар көнө алдынан "Торатау" Конгресс-холл бинаһының тамаша залында "Ҡатын-ҡыҙ - милләт әсәһе" республика конкурсына йомғаҡ яһалды. Өсөнсө тапҡыр үткәрелгән конкурстың тантаналы бүләкләү сараһында республиканың төрлө төбәктәренән һөнәри өлкәлә һәм йәмәғәт эштәрендә уңыш ҡаҙанған ҡатын-ҡыҙҙарҙы тәбрикләнеләр.

"Юҡ, сибәрҙәр сибәр түгел, һөйгәндәр генә сибәр", тип яҙған заманында халыҡ шағиры. Ысынлап та, шулайҙыр ул. Хатта әллә ни күҙгә ташланып бармаған ҡатын-ҡыҙға бер йылы һүҙ әйтеү ҙә уны күҙ алдында икенсе кешегә әйләндереүе мөмкин. Бәлки, матурлыҡ уны күрә белеүгә һәм йылы һүҙгә генә мохтаждыр? Ғөмүмән, матурлыҡтың стандарттары ниндәй? Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - Өфө башҡорто, барлыҡ стандарттарҙы юҡҡа сығарған стандарт булмаған модель, Stikhia студияһы етәксеһе, тәбиғи матурлыҡты пропагандалаусы халыҡ-ара конкурстар еңеүсеһе һәм ҡатнашыусыһы Эльвира Хәләф ҡыҙы ИШМОРАТОВА.

Ҡатын-ҡыҙҙың асылы нимәлә? Сибәрлегендәме? Шәплегендәме? Ихласлығындамы? Әллә шуларҙың һәм тағы ла бихисап сифаттарҙың берләшеүендәме? Әйҙәгеҙ, беҙ быларҙы ҡатын-ҡыҙҙарҙың үҙҙәре менән бергә асыҡлайыҡ. Шулай итеп, Халыҡ-ара Ҡатын-ҡыҙҙар байрамы уңайынан саҡырылған ҡунаҡтарыбыҙ - бизнес-ледиҙар Әлфинур Ғиззәтуллина, Гөлшат Хәкимова һәм тарих фәндәре кандидаты Гөлсәсәк Бүләкова менән әңгәмәләшәбеҙ.

"Ҡабаттан йәнләнгән фотоһүрәттәр" проектының маҡсаты - кинорежиссер Булат Йосоповтың "Беренсе Республика" тарихи нәфис фильмы геройҙары менән таныштырыу. Фотоларҙың тәүгеһендә - тарихи шәхес үҙе булһа, икенсеһен фильмдың костюмдар буйынса рәссамы Әлиә Байрамғолова кино төшөрөү майҙансығында яһаны. Сираттағы геройыбыҙҙы тамашасы Мәжит Ғафуриҙың "Ҡара йөҙҙәр" спектаклендәге Ғәлимә роле өсөн айырыуса үҙ итә торған булған.

Борон ҡатын-ҡыҙҙың уңғанлығын нәҙек итеп һалма ҡырҡа белеү оҫталығына ҡарап билдәләгәндәр, тип һөйләй торғайны ололар. Ә бына Стәрлебаш районында уңған хужабикәләрҙе бешергән бауырһағына ҡарап таныйҙар икән. Ошо көндәрҙә райондың "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһы, мәҙәниәт бүлеге тарафынан Башҡортостан Республикаһының 100 йыллығына һәм Бөтә донъя Фольклориадаһына бағышлап үткәргән фестиваль-конкурста беҙ шуға шаһит булдыҡ һәм уңған ҡатын-ҡыҙҙарҙың Башҡортостандың төрлө төбәктәренән саҡырылған ҡунаҡтарға байрам ашы - бауырһаҡ бешереү серҙәрен өйрәтеүен тамаша ҡылдыҡ.

Өфө ҡала хакимиәте башлығы эргәһендәге оператив кәңәшмәлә, ғәҙәттәгесә, теге йәки был тармаҡ буйынса яуаплы етәкселәр 2-3 минутлыҡ ҡыҫҡа отчет менән сығыш яһап, аҙна дауамында күҙәтелгән хәл-торош менән таныштырҙы.

Үҙем ир затынан булараҡ, һүҙемде ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙҙың матурлығы тураһында алып бармаҡcымын. Ә ир халҡының шундай сифаттарын баһалауҙы ҡаршы енес вәкилдәренә тапшырайыҡ.