Халҡыбыҙҙың аҫыл ир-уҙамандарының береһе, БАССР-ҙың халыҡ, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Әхтәм АБУШАХМАНОВҡа ошо көндәрҙә 70 йәш тулды. Ғәҙәттә, йәшәлгән ғүмерҙе йәш менән түгел, ә башҡарылған эштәр менән үлсәйҙәр. Әхтәм Әхәт улын да кемдер милли театр сәхнәһендәге Салауат, ҡыҙыл паша - Кәрим Хәкимов, Отелло һ.б. ролдәре, кемдер кинолағы образдары, кемдер яғымлы тауышлы диктор, һүҙ оҫтаһы, кемдер радиоспектаклдәр һәм спектаклдәр режиссеры булараҡ үҙ итәлер. Ғүмеренең яңы юғарылығында шәхес үҙен нисек тоя? Ошо хаҡта Әхтәм Әхәт улы менән әңгәмәләшәбеҙ.

Заманында был һүҙҙәрҙе Гиппократ әйтеп ҡалдырған ("Мы есть то, что мы едим"), һәм ул хаҡлы ла. Медицина атаһының фекеренсә, кешенең туҡланыуы, ғәҙәттәре һәм тормош рәүеше боҙолһа, ул ауырый башлай. Был хәҡиҡәтте аңлаусылар балаларын бәләкәй саҡтан уҡ дөрөҫ туҡланырға өйрәтә, кемдер үҙе аңлағас килә, кемдер ғүмер буйы ошо принципҡа нигеҙләнеп йәшәй, ә бәғзеләр йә ризыҡтарҙы айырып тормай ашай, һуңынан ябығырға теләп, диетаға ултыра һ.б. Был мәсьәләнең хәҙерге замандағы актуаллеген иҫәпкә алып, диетолог-нутрициолог Зөлфиә ХӘБИБУЛЛИНА менән әңгәмәләштек.

Бер саҡ икенсе милләттән булған бер дуҫым: "Бөгөн башҡорт милли кейемендә йөрөмәйһегеҙ, сит ил брендтарына өҫтөнлөк бирәһегеҙ икән, ни өсөн телгә йәбешеп ятаһығыҙ?" - тигән һорау биргәйне. Шөкөр, һуңғы ваҡытта милләттәштәр үҙ асылына ҡайта башланы, ҡатын-ҡыҙҙар стилләштерелгән булһа ла милли биҙәүестәргә өҫтөнлөк бирһә, милли орнаментлы галстуктарҙа, түбәтәйҙәрҙә йөрөгән ир-аттар ҙа юҡ түгел. Хатта һуңғы бер нисә йыл эсендә баш ҡала символикаһы менән сығарылған өҫ кейемдәре брендҡа әүерелде. Быны мода артынан ҡыуыу ғына тип ҡарарға ярамай, ә замандаштарыбыҙҙа илһөйәрлек кимәле артыуының бер сағылышы ла ул.

Өйҙә хужалыҡ эштәре менән етәкселек итергә яратҡан ҡыҙым, ниндәйҙер аҙыҡ алып ҡайтһам, йыш ҡына: "Күпмегә алдың?" - тип һорай. Мин иһә уның хаҡын белмәйем. Бик ныҡышһа, чегын эҙләп ҡараған булам, әммә ул чекты, ғәҙәттәгесә, алмағанмын. Шунан ул: "Һәр ваҡыттағыса инде, алған әйберенең хаҡын да ҡарамай", - тип көлөп йә шелтәләп ала.

Ошо көндәрҙә "Башҡортостандың йыл уҡытыусыһы" республика конкурсы һәм "Башҡортостандың башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы-2018" төбәк-ара конкурсына йомғаҡ яһалды. Күркәм сарала Дәүләт Йыйылышы-Ҡоролтай депутаты Йомабикә Ильясова, БР мәғариф министры урынбаҫарҙары Альмира Ғәниева һәм Гүзәл Шаһиева, Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты рәйесе Әмир Ишемғолов, БР Йәмәғәт палатаһы рәйесе Ольга Панчихина, баһалама комиссияһында эшләүсе мәғариф алдынғылары, ветеран уҡытыусылар ҡатнашты.

1 апрель - Көлкө көнөндә һәр кем шаяртырға, башҡаларҙы көлкөгә ҡалдырырға тырыша. Бының бер кире яғы ла юҡ, шаярта белеү, шулай уҡ шаяртыуҙы аңлай һәм күтәрә алыу кешенең күркәм сифаттарынан иҫәпләнә. Шаян кеше - яҡшы кеше, ти халыҡ мәҡәле лә. Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһының "Көлкө шоу" эстрада миниатюралары театрының һөйләү жанры актеры Фәнил ҠАРАСУРИН менән ошо көн уңайынан һөйләшеп алдыҡ.

Бына халыҡ Бөйөк Ватан һуғышына арналған кисәгә йыйылды. Сара һәүетемсә генә башланып китте. Тәүҙә бик йөкмәткеле доклад булды. Унан һуғыш ветерандары һөйләне. Аҙаҡ тыл ветерандарына һүҙ бирҙеләр. Әлбиттә, уларҙың һөйләгәне берәүҙе лә битараф ҡалдырманы. Ысынлап та, улар бик тулҡынланып, ауыр һуғыш йылдарын иҫкә алды. Аҙаҡ Бөйөк Еңеүгә берҙәй тос өлөш индергән һуғыш һәм тыл ветерандарына ҡиммәтле бүләктәр тапшырҙылар. Шунан кисәнең икенсе өлөшө башланып китте. Урындағы һәүәҫкәр әртистәр Бөйөк Ватан һуғышына арналған спектакль әҙерләгәйне. Дөрөҫөн әйткәндә, залда ултырғандарҙың күбеһе ошо спектаклде ҡарар өсөн килгәйне.

Күптән түгелге бер командировкам мәлендә Әбйәлил районының Һәйетҡол ауылына - ихтирамлы ағинәй, данлыҡлы ҡобайыр башҡарыусы Вәсилә апай Садиҡоваға һуғылдым. Килеремде алдан шылтыратып әйткәйнем. Апай, әбйәлилдәрсә, бишбармаҡ бешереп, буҙа ҡойоп, милли кейемдә әйҙүкләп ҡаршыланы. Үҙенән һәм йортоноң һәр йыһазынан нур бөркөлөп тора. Һөйләшеп һүҙебеҙ бөтмәне. Ҡәләмдәштәремдең, минең яҙғандарҙы, радио һәм телевидение аша сығыштарҙы ятҡа тиерлек белә, күҙәтеп бара. "Һеҙгә күҙ төбәп торам", тип күңелде үҫтереп ебәрҙе. Ағинәйҙең миңә тип әҙерләгән сюрпризы ла булған икән. Ул да булһа - 10 һорау. Йәшәйешебеҙҙең бер генә проблемаһына ла битараф булмаған, көнө-төнө йәмәғәтселек, милләт хәстәре менән йәшәгән кешене борсоған һорауҙар улар. Әйтергә кәрәк, уларҙа бик ҡыйыу һәм көнүҙәк проблемалар сағылыш таба. Вәсилә апай кинәйәләп-минәйәләп тормай, туп-тура ярып һалды һорауҙарын. Элек апайға һуғылғанда үҙем уға һорауҙар биреп, бәхәс ҡорһам, гәзиткә материал әҙерләһәм, был юлы ролдәрҙе алыштырҙыҡ. Шул әңгәмәбеҙҙе гәзит уҡыусылар иғтибарына тәҡдим итәбеҙ. Бәлки, ошо "Уҡыусынан ун һорау" рубрикаһын дауам итеүселәр ҙә табылыр.
Әхмәр ҒҮМӘР-ҮТӘБАЙ.

Һәр халыҡтың үҙ тарихы булып, һәр ҡайһыһы яҙмышына яҙғанын кисерә, һәм уларҙың береһенең дә тарих боролмаларында юғалып ҡалғыһы килмәй. Милләт яҙмышы өсөн тарих һабаҡтарынан да баһалыраҡ башҡа ҡиммәттәр юҡтыр. Тап шуның өсөн дә боронғо башҡорттар һәм башҡорт иле тураһындағы яҙма мәғлүмәттәр ҙур тарихи әһәмиәткә эйә. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, хатта уларҙың донъя фәнендә билдәле булғандарын да беҙ тейешенсә өйрәнеп бөтә алғаныбыҙ юҡ әле. Мәҫәлән, XII быуатта Сицилияның норман короле Рожер II һарайында йәшәгән ғәрәп географы әл Иҙриси ул замандағы халыҡтар, уларҙың илдәре тураһында киң һәм бай мәғлүмәт туплап, "Донъя гиҙеүҙе хушһынғанға йыуаныс" исемле энциклопедик характерҙағы ҙур хеҙмәт яҙа. Был китапта боронғо башҡорттар тураһында ла шаҡтай ҡыҙыҡлы мәғлүмәт бирелгән. Беҙҙең өсөн бына нимә мөһим: бынан 850 йыл элек һәм унан да әүәлерәк башҡорт халҡы Европала үҙ иле (территорияһы), хужалығы, ғәскәре, ҡалалары, үҙенсәлекле теле булған үҙаллы халыҡ рәүешендә билдәле була. Мәскәү тарихсыһы Ирина Коновалованың "Әл Иҙриси Көнсығыш Европа илдәре һәм халыҡтары тураһында" тигән ҙур ғилми хеҙмәтенән ошо ғәрәп географының башҡорт иленә арналған яҙмаларын һеҙҙең иғтибарығыҙға тәҡдим итәбеҙ.

Өфө ҡала округы хакимиәтендәге сираттағы оператив кәңәшмә Кемероволағы фажиғәгә бәйле бер минут тынлыҡ менән башланды. Рәсәйҙе генә түгел, донъя йәмәғәтселеген тетрәндергән ваҡиға тормошобоҙҙа күҙәтелгән ысынбарлыҡҡа реаль күҙлектән сығып ҡарарға һәм аныҡ һығымталар яһарға мәжбүр итте. Сөнки "барыһы ла яҡшы" тип отчет биреү йәки кеҫәгә инеп ятҡан сумма күләменең етешһеҙлектәргә күҙ йомдороуы юғары хаҡ - кеше, шул иҫәптән бер ғәйепһеҙ сабыйҙар ғүмерҙәре менән түләнә.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлауҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһенең иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/ китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

Император ғәли йәнәптәре, ауырып, аяҡтан яҙа. Күпме тырышһалар ҙа, табиптар уны дауалай алмай. Ярты донъяны баҫып алған хаким ауырыу алдында көсһөҙ булып сыға. Асыуланған император уны аяҡҡа баҫтыра алмаған табиптарҙың башын киҫергә ҡуша. Яҡын тирәлә йүнле табип ҡалмай. Бер көн император вәзирен саҡыра ла:
- Тағы ла берәй табип ҡалдымы? - тип һорай.
- О, минең батшам, башҡаса ҡалманы. Һеҙ үҙегеҙ уларҙың башын киҫергә ҡуштығыҙ бит, - ти вәзир.
- Берәү ҙә ҡалманымы ни?

Фотографиялар тарихты өйрәнеүҙә ҡиммәтле сығанаҡтарҙың береһе булып тора. Улар аша беҙ үткәндәрҙәге тарихи ваҡиғалар, билдәле шәхестәрҙең тормошо тураһында бай мәғлүмәт ала алабыҙ. Ғөмүмән, фотография тарихты объектив күҙалларға мөмкинлек бирә. Шуға күрә лә табылған һәр тарихи фотография үҙе бер асыш булып тора. Бигерәк тә ул билдәле тарихи ваҡиға йәки арҙаҡлы шәхестәр менән бәйле булһа.

Һүҙҙе юғарыла Хәбибулла Рәсүлевта туҡтатҡайныҡ. Шуны дауам иттерәйек. Хәбибулланың ике балаһы була. Береһе - Фәтхулла, икенсеһе - Зәйнулла.

18 мартта илдә Рәсәй Президентын һайлауҙар үтте. Өфө ҡалаһы халҡы ла был көндө юғары гражданлыҡ әүҙемлеге күрһәтте. Башҡортостан Республикаһы Үҙәк һайлау комиссияһы мәғлүмәттәре буйынса, баш ҡала халҡының 72,41 проценты тауыш биреүҙә ҡатнашты. Был Волга буйы федераль округы ҡалалары һәм илдең миллионлы ҡалалары араһында иң ҙур күрһәткес.

Беренсе каналдан "Алтын Урҙа" киносериалы бара һәм уны күптәр йотлоғоп ҡарай. Интернет селтәрҙәрендә лә был фильм хаҡында ҡыҙыу бәхәстәр бара, бигерәк тә төрки халыҡтары сайттары бик әсе тәнҡит менән сығыш яһай.

Ошо көндәрҙә баш ҡалала "Шаяниум-2018" шаяндар һәм отҡорҙар ҡала конкурсының финал уйыны үтте. Ун алтынсы тапҡыр ойошторолған был бәйгелә быйыл бөтәһе илле команда ҡатнашҡан, шуларҙың ҡырҡ икеһе уҡытыу урыҫ телендә алып барылған белем усаҡтарынан булған. Финал уйынына һайлап алынған иң яҡшы ете команда үҙенең сығышын Ғаилә йылына ишаралап, "Ояһында ни күрһә, осҡанында шул булыр" тигән темаға арнаны.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлауҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһенең иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/ китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

...Яҙ башы булыуға ҡарамаҫтан әле һаман да ап-аҡ ҡар юрғаны аҫтында тыныс ҡына иҙерәп ятҡан яландан ҡар бураны борҡотоп сабып килеп сыҡҡан һыбайлылар ирекһеҙҙән асфальт юлдан елеп барған машиналарҙы туҡтарға мәжбүр итте. Әйтерһең дә, ҡапыл тарих тәгәрмәсе кирегә әйләнде... Хәрби кейемдәрҙә ҡандай ал байраҡ һәм Башҡортостан флагын тотҡан башҡорт ғәскәрҙәренең ҡунаҡтарҙы Баймаҡ районы сигенән ҡаршы алыуы һәм Темәс урамынан оҙатып барыуы (тарихи реконструкцияны ойоштороусы - Өмөтбай мәктәбенең тарих уҡытыусыһы Айҙар Мәжитов) форумда ҡатнашыусыларҙы ысынлап та теүәл бер быуат элекке заманға алып ҡайтты.

Май бешмәк - йән сыҡмаҡ, бесән сапмаҡ - уйнамаҡ та көлмәк, тигән ти борон бер килен. Эй күңелле була торғайны шул күмәкләп хужалыҡ малына бесән әҙерләү өмәһенә йөрөүҙәре. Үткер салғыларҙың йәш үләнде ҡыршылдатып киҫеүе, бесәнселәрҙең, ҡыҙыҡ хәбәрҙәр һөйләп, шат тауыш менән көлөшөп алыуҙары, өмәселәргә ярҙамға килгән тракторҙың тигеҙ генә гөрөлдәүе, "сынҡ-сыңҡ" итеп салғы сүкеүҙәр, мәтрүшкәле урман сәйе - ауыл кешеһенең йәненә, тәненә һеңгән күңелле бер мәл инде ул бесән осоро.