Беҙҙең йәмғиәттә психолог йәки психотерапевт кеүек белгестәргә мөрәжәғәт итеү күренеше һирәк. Дөрөҫөн әйткәндә, уларҙы бер белгес итеп ҡарайбыҙ һәм аныҡ ҡына ниндәй ярҙам күрһәткәндәрен дә белмәйбеҙ. Бөгөнгө әңгәмәлә профессиональ психотерапевт, психосоматик медицина табибы, медицина фәндәре кандидаты Марат ШӘФИҒУЛЛИНдан ошо һорауҙарға яуаптар ишеттек.

Бынан быуат ярым элегерәк рус физиологы Михаил Сеченов кешенең мейе эшмәкәрлеге хаҡында тәүге ғилми хеҙмәттәрен баҫтырып, антропология фәненең өр-яңы өлкәһенә нигеҙ һала. Бөгөн, XXI быуатта, шәхестең аң-белем даирәһе, фекерләү ҡеүәһе, ижади һәләттәре үҫеше хаҡындағы заманса тәғлимәтте нейрофизиологтар һәм нейропсихологтар алып барған тикшеренеүҙәр ҙә тулыландырып тора. Ябайыраҡ әйткәндә, тап юғары мейе эшмәкәрлегенең әүҙемлеге һөҙөмтәһендә кеше аңлы тормош алып бара, төрлө һөнәрҙәргә эйә була, асыш-табыштарға өлгәшә, ижад итә алыу кимәленә етә.

Өфөлә Башҡортостан йөмһүриәте өсөн көрәшкән көрәшсе шағир, "Башҡортостан иҫән ҡала, тиһәң, бер йәнемә миллион үлем бир", тип һәләк булған Шәйехзада Бабичҡа әле һаман һәйкәл ҡуйылмауы тотош башҡорт халҡы өсөн ғәрлек ине. Ошо көндәрҙә, ниһайәт, һәйкәл ҡуйыу буйынса комиссия оҙаҡ эҙләгәндән һуң, Зәки Вәлиди урамы башланған урынды - Телеүҙәк алдын һайланы. Алла бойорһа, 5-се Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы көндәрендә Бабич һәйкәле асылыр тип өмөт итәбеҙ.

Өфө ҡала округы хакимиәтенең сираттағы кәңәшмәһе, ғәҙәттәгесә, ҡалалағы оператив хәл-торош буйынса ҡыҫҡаса отчеттар тыңлауҙан башланды. Ә инде дөйөмләштереп әйткәндә: аҙна эсендә ғәҙәттән тыштар рәтенә индерерҙәй хәл-ваҡиғалар күҙәтелмәгән.

"Ағиҙел" журналы сайтында Рәлиф Кинйәбәев "Яҙыусылар союзында ниҙәр бар? Союзға инеү өсөн нимә кәрәк? Блатмы, әллә братмы?" тигән баш һүҙ менән Мәүлит Ямалетдиновтың Асыҡ хатын баҫтырҙы. Шул хат менән бер ваҡытта гәзитебеҙҙә Сибай ҡалаһынан Таңһылыу Басированың "Ҡыуандырманы" тигән мәҡәләһе лә донъя күрҙе. Ике хат та ни ғиллә менәндер бер-береһе менән ауаздаш булып ҡуйҙы...

Был көндө "Башҡорт телендә һөйләшәм, башҡорт телендә яҙам!" тигән девиз Башҡортостанда һәм унан ситтә йәшәүсе меңәрләгән милләттәштәрҙе берләштерҙе. Башҡорт дәүләт университеты башланғысында бишенсе тапҡыр ойошторолған башҡорт теленән диктант яҙыу акцияһы быйыл Башҡорт телен һаҡлау һәм үҫтереү фонды, БР Хөкүмәте тарафынан хуплау тапты һәм халыҡ-ара кимәлдә оло байрам рәүешендә үтте. Башҡортостан Республикаһы Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров һәм башҡа юғары вазифалы төрлө һөнәр кешеләре ҡатнашыуы сараның мәртәбәһен тағы ла арттырҙы.

"Ҡабаттан йәнләнгән фотоһүрәттәр" проекты гәзит уҡыусыларҙы "Беренсе Республика" фильмының геройҙары менән таныштырыуҙы дауам итә. Гениаль актер, башҡорт театрын төҙөүселәрҙең береһе, Зәйни Иғдәүләтов, Ғәшиә Абыҙгилдина, Тәлиға Бикташева, Вәлиәхмәт Ғәлимов, Булат Имашевтарҙың уҡытыусыһы - уның башҡорт мәҙәниәте үҫешенә индергән өлөшөн баһалап бөтөп булмай. Проектта шәхестәрҙең тарих архивтарынан, фәнни хеҙмәттәрҙән, музейҙарҙан тупланған фотолары һәм костюмдар буйынса рәссам Әлиә Байрамғолова тарафынан кинорежиссер Булат Йосоповтың "Беренсе Республика" тарихи нәфис фильмын төшөрөү майҙансығынан яһалған фотолары тәҡдим ителә.

Күҙемә П.П. Свиньиндың "Башҡорт кибеткәһе (тирмәһе) эсе" тигән картина салынды һәм мин ундағы ят күренештәргә оҙаҡ итеп текләп ултырҙым.

Төрлө һөнәр эйәләре араһында тәбиғәткә, ергә иң яҡын кеше, моғайын, геологтыр. Нәҡ геолог ер-әсә тураһында бөтә мәғлүмәтте белеүсе, донъяның яралған ваҡытынан алып бөгөнгөһөнә тиклем бар нескәлегендә аңлаусы, ерҙәге ултырмаларға ҡарап, миллионлаған йылдар эсендә теге йәки был төбәктең нисек үҫеүе тураһында киң мәғлүмәт биреүсе, таштар һәм минералдар тураһында сәғәттәр буйы лекция һөйләй алыусы һөнәр эйәһе. Башҡорт дәүләт университеты география факультетының геология һәм файҙалы ҡаҙылмалар кафедраһы мөдире, геология-минералогия фәндәре кандидаты Исхаҡ ФӘРХЕТДИНОВ үҙ һөнәренең оҫтаһы булып танылған белгес. Ул беҙҙең төбәккә хас ҡайһы бер мәсьәләләргә геолог күҙлегенән сығып аңлатма бирҙе.

Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында ҡаһарманлыҡ күрһәткән башҡорт батырҙары М. Шайморатов, Т. Күсимов, М.Гәрәев һәм башҡаларҙы яҡшы беләбеҙ. Ә бына 1938 йылда Хәсән күле янында япондар менән һуғышта ҡаһарманлыҡ күрһәткән башҡорт яугиры, рота командиры лейтенант Ғәни Ғәлимов тураһында республика кимәлендә киң билдәле түгел.

Өфөлә башҡорт халҡының йөрәк моңо, ҡеүәтле һәм ҡәҙерле заттарының береһе Шәйехзада Бабичҡа һәйкәл асыла, тигән хәбәр йәшен тиҙлеге менән Ер шарын ураны, ахырыһы! Төрлө ҡитғаларҙа йәшәгән башҡорттар күҙ йәштәре аша шатлығын белдерҙе, Башҡортостанға ҡайтыу менән тап шунда юлланасағын әйтте - сикһеҙ ине ҡыуаныс тойғолары. Урыны ла ниндәй шәп бит әле: "Башҡортостан" концерт залы алдында!

Билдәле булыуынса, ил тормошонда йәмәғәтселек мөһим һәм файҙалы функциялар башҡарып, граждандар йәмғиәте тип аталған ижтимағи күренештең нигеҙен барлыҡҡа килтерә. Ошондай йәмәғәт институттары үҫешмәһә, дәүләттең ижтимағи ресурстары ныҡ бүҫкәрәсәк.

Ниһайәт, оҙайлы булып тойолһа ла, күңелдә иң изге хәтирәләр ҡалдырған май байрамдары ла артта ҡалды. Уларҙың иң тулҡынландырғаны, әлбиттә, Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүҙең сираттағы йыллығы тантанаһы. Өфө ҡала хакимиәтенең кәңәшмәһе лә тап ошо датаның йомғаҡтарын барлауҙан башланды. "Быйыл "Үлемһеҙ полк"та 112 меңдән ашыу кеше ҡатнашҡан. Киләһе йыл оло юбилей - Еңеүҙең 75 йыллығы байрам ителәсәк. Уға бөгөндән ныҡлы, ентекле әҙерләнә башларға, әүҙемселәрҙе йәлеп итергә кәрәк", - тип белдерҙе Өфө ҡала хакимиәте башлығы Өлфәт Мостафин.

Мөнәсәбәт ҡороу, бәйләнештәр булдырыу - оло хеҙмәт, әммә бөгөн улар кәрәк тә түгел кеүек. Ә нимәгә ул? Диңгеҙҙә балыҡтар күп булған кеүек, ерҙә лә кешеләр күп. Береһе менән дуҫлаша, һөйләшә, аралаша алмаһаң, эргә-тирәлә башҡалары етерлек. Ысынында, бөгөн хатта әхирәт булышыуға, серләшеүгә мохтаж тигән ҡатын-ҡыҙҙар араһында ла артыҡ яҡынлыҡ юҡ. Йән дуҫ булыу, тоғролоҡ һаҡлау тигән төшөнсәләр онотола бара. Сөнки хәҙер барыһы менән дә интернет аша аралашабыҙ. Һөйләшеү, фекерләшеү өсөн яҡын танышлыҡ та кәрәкмәй. Интернетҡа инеп, теләгән темаға бәхәс ҡороп, быу сығарып әрләшеп, яңы фекерҙәр ишетеп, мәғлүмәттәр алып була...

Баш ҡаланың бихисап балалар баҡсалары араһында башҡорт мөхите булдырылған учреждениелар башҡорт теле, милли рух, халҡыбыҙҙың киләсәге йәшәгән утрау булып айырылып тора. Шундай утрауҙарҙың береһе, Һупайлы биҫтәһендә урынлашҡан 308-се башҡорт балалар баҡсаһында ошо көндәрҙә "Йөрәк һүҙе" шиғриәт бәйгеһе үтте. Учреждение хеҙмәткәрҙәре ярышты Башҡортостандың 100 йыллығына арнап ойошторҙо. Күңел түренән сыҡҡан һүҙҙәрен балалар баҡсаһында тәрбиәләнеүсе малай-ҡыҙҙар атай-әсәйҙәре, олатай-өләсәйҙәре менән бергәләп һөйләне.

"Ҡабаттан йәнләнгән фотоһүрәттәр" проекты гәзит уҡыусыларҙы "Беренсе Республика" фильмының геройҙары менән таныштырыуҙы дауам итә. Проектта шәхестәрҙең тарих архивтарынан, фәнни хеҙмәттәрҙән, музейҙарҙан тупланған фотолары һәм костюмдар буйынса рәссам Әлиә Байрамғолова тарафынан кинорежиссер Булат Йосоповтың "Беренсе Республика" тарихи нәфис фильмын төшөрөү майҙансығынан яһаған фотолары тәҡдим ителә.

"Һылыуҡай-2019" асыҡ республика башҡорт гүзәлдәре конкурсы үҙенең еңеүселәрен билдәләне. Башҡортостан Республикаһының 100 йыллығына арналған тамашала ун ике конкурсант һынау тотто.

Башҡорт ир-егете өсөн ат - уның уң ҡанаты ғына түгел, яуҙашы ла, дандашы ла, серҙәше лә. Булған. Әммә заманалар үҙгәреү менән быуаттар буйына дауам итеп килгән бәйләнеш яһалма рәүештә өҙөлөү сигенә килтерелеп еткерелгән. Ул ғына ла түгел, хатта башҡорт аттарына юғалыу ҡурҡынысы ла янай. Ни өсөн был мәсьәлә шундай сиккә килеп етте һәм артабан да, атлы халыҡ, тигән даныбыҙҙы һаҡлап ҡалыу өсөн нимәләр эшләргә кәрәк? Ошо һәм башҡа проблемаларҙы "Любизар" 1-се башҡорт атлы полкы" хәрби-тарихи клубы етәксеһе Илдар ШӘЙӘХМӘТОВ менән асыҡларға тырыштыҡ.

Быйыл 15 майҙа билдәле тарихсы-ғалим, тарих фәндәре докторы, профессор, БР фән һәм техника өлкәһендә Дәүләт премияһы лауреаты Әнүәр Әсфәндийәровтың тыуыуына 85 йыл тула. Ошо уңай менән ғалимдың ҡатыны - тарих фәндәре кандидаты Клара Әсфәндийәрова "Киске Өфө" гәзите редакцияһына Әнүәр Закир улының Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Баймаҡ районы 1-се Этҡол балалар йортонда тәрбиәләнгән осорҙа төшөрөлгән фотоһүрәте менән уның бала сағы хаҡындағы яҙмаларын алып килде. Материалды гәзит уҡыусылар иғтибарына тәҡдим итәбеҙ.

Милли театр сәхнәһендә Бөйөк Ватан һуғышы темаһын яҡтыртҡан спектаклдәр араһынан Флорид Бүләковтың Советтар Союзы Геройы, легендар 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы командиры генерал-майор Миңлеғәли Шайморатовтың шәхесенә арналған героик жанрҙағы "...Шайморатов генерал..." трагедияһы (1998 йыл) айырым урын алып тора. Унда төп ролде башҡарыусы - М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актеры, Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың халыҡ артисы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Хөрмәтулла ҮТӘШЕВ менән ошо спектакль хаҡында бәләкәй генә әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.