XVIII быуатта тарханлыҡ исемен биреү һәм уларҙы теркәү билдәле бер юлға һалынған. 1734 йылда Хөкүмәт Сенаты указы менән тархандарҙы иҫәпкә алыуҙың һәм теркәүҙең Өфө канцелярияһында яңы тарханлыҡ кенәгәһе булдырылған. Бында иһә кемдең ҡасан, ни өсөн тарханлыҡ исеме алыуы, уның башҡарған хеҙмәттәре тураһында мәғлүмәттәр яҙылған. Ошо кенәгә буйынса һәм тарханлыҡ грамоталарына ҡарағанда, Өфө воеводалығында 773 кешенең тархан икәнлеге күренә. Был сағыштырмаса ҙур һан, әлбиттә. Күрәһең, XVIII быуатта, башҡорт ихтилалдары ҡыҙған заманда, батша яҡлы тоғро башҡорт түрәләренә тархан исемен биреү, улар ярҙамында халыҡ яуын тиҙерәк баҫтырыу маҡсаты арҡаһында был һан ныҡ артҡандыр. 1760-1765 йылдарҙағы мәғ-лүмәттәр башҡорт тархандарының 636 -654 тирәһендә тирбәлеүен һөйләй. Ә 1767 йылда Өфө һәм Исәт провинцияларында 443 тархан йорт-ғаиләләре барлығы теркәлгән. 1770-1771 йылдарҙа Өфө канцелярияһы ведомосында тархан йорттарының (двор) 344-кә төшкәнлеге күренә. Игенселек кәсебе артҡан Ҡазан, Уса, Себер юлдарында тархандар һаны кәмегәнлеге күҙәтелә.

Ғайса ХӨСӘЙЕНОВ.
"Башҡорт халҡының рухи донъяһы" китабынан.
(Дауамы бар).
"Киске Өфө" гәзите, №19, 16 - 22 май 2025 йыл

КИРЕ СЫҒЫРҒА