Күптәр өсөн телевидение - йәшәү рәүешенең айырылғыһыҙ бер өлөшө, йәмәғәтселек аңын формалаштырыу буйынса иң һөҙөмтәле төп мәғлүмәт сығанаҡтарының береһе. Һүҙебеҙ "Бөтә Өфө" ("Вся Уфа") ҡала телеканалы тураһында.

Эшмәкәрлеге ата-бабалар ғилеменә һәм быуындар көсөнә таянып ойошторолған йәмәғәт ойошмаһы ул "Ағинәй". Шуға ла ағинәйлек сифаттарына эйә булырға ынтылған оло һәм урта быуын ҡатын-ҡыҙҙары йыйылған урында ошо ғилем телгә килә һәм ҡатнашыусыларҙы алыҫ тарих төпкөлөндәге көнитмешкә, халҡыбыҙҙың аҫыл асылына сәйәхәт ҡылдыра.

Сибай институты йәшәй, үҫешә. Хикмәт Урал аръяғында бындай юғары уҡыу йортоноң берәү булыуында ғына ла түгел, аҡыллы, матур һәм үҙ эшенә, уҡыу йортона тоғро, тотороҡло уҡытыусылар коллективы тупланыуындалыр. Йылдағыса, институт директоры Илдар Сәлихйән улы ХӘМИТОВҡа уларҙың хәлен белешеп мөрәжәғәт иттек:

Кеше аяғы баҫмаған, кеше-фәлән күрмәгән бер ҡара урманда, йәшел шыршылар арһында, йәшәгән ти, Королек исемле кескәй генә бер турғай. Ул шундай бәләкәй булған, хатта, беҙҙең яҡтағы ғәҙәттәге турғайҙар менән сағыштырғанда, улар күпкә ҙур күренгән. Башында тажға оҡшаған һары өлтөк йөрөткән. Ошо һары тажлы өлтөгө өсөн дә Королек исемен алған да инде.

Бер көн шулай кис сәй эсергә генә ултырғайныҡ, улым менән килен килеп инделәр. Беҙ йәшәгән яҡҡа ниндәйҙер йомош менән килгәндәр ҙә ҡабалан ғына беҙгә һуғылып сығырға булғандар. Маҡтап ҡына йөрөйһөгөҙ, тигән булып, ҡыуанып киткән кеше булып, әйҙәгеҙ ҙә әйҙәгеҙ тигән булып, әйҙүкләп, уларҙы сәй эсергә ултырта һалдыҡ. Тигән булып тигәнгә аптырамағыҙ. Уның әтнәкәһе шунда - ейән бигерәк өтөк. Кемгә генә тартҡандыр, белмәйем. Килгән һайын эш боҙмайынса ҡайтмай. Ҡурҡып-өркөп торола унан.

Төшкөлөккә ҡайтып ингән иренең һуҡмыш ҡына түгел, нимәгәлер ныҡ ярһыулы икәнен дә күреү менән Рәүиәнең йөрәге табанына төштө. Тағы ла шул хәл, ҡасан ғына осо булыр икән был бәхетһеҙ тормоштоң, тигән әсенеү үҙәген телеп үтте. Иренең, кемгәлер яуап итеп, үҙ алдына һүгенеп алыуын иҫәпкә алғанда, хужаларҙың береһе менән ныҡ ҡына талашҡанын аңланы Рәүиә. Бер ни өндәшмәй генә йөрөп, өҫәлгә ашарға ултыртты ла ирен саҡырҙы:

Улар үҙҙәрен "беҙ ҡатай малайҙары" тип атап йөрөтә. Кемдәр тиһегеҙме? Улар: Махсус хәрби операция командирҙары, икеһе лә Белорет районы егеттәре БАЙДӘҮЛӘТОВ Мәжит Тәлғәт улы менән ШАҺИСОЛТАНОВ Азамат Фәнил улы. Яу командирҙары бөгөн "Башҡортостан батырҙары" тигән кадрҙар әҙерләү программаһында ҡатнаша. Улар менән әңгәмәне ҡайһы тәбәктән булыуҙары хаҡындағы һорау менән башлап ебәрҙек.

(Салауат Хәмиҙуллиндың видеофильмы буйынса)

Салауат Хәмиҙуллин: Шөғөр Күккүҙев һәм уның иптәштәре ҡала тарихында тәрән эҙ ҡалдырған. Быны Шугуровка йылғаһы ғына түгел, хәҙер ҡала кешеләре яратып ял иткән Салауат Юлаев исемендәге баҡса урынлашҡан ҡалҡыулыҡ та раҫлай: XVII-XVIII быуаттарҙа уны Шөғөр тауы тип атап йөрөткәндәр. Өфөнөң 300 йыллығын билдәләгән саҡта Николай Гурвич пафос менән ошолай тип яҙған: "…отнюдь не следует заключить, что юбилейный праздник города Уфы составляет торжество только христианского населения Уфы - отнюдь нет: оно торжество русских людей, верноподданных царя, и, конечно, в том числе магометан, а главное - башкир...".

... Аҡылынан ситкә киткән, тиҙәр беҙҙең халыҡта. Алтындың бәхет килтермәүен раҫлаған мәҡәлдәр бихисап. Мәҫәлән, алтынға эйәргән юғалған, аҡылға эйәргән - юл алған, тип тә әйтәләр. Башҡортостанда башҡа ҡаҙылма байлыҡтар кеүек үк, алтын да киң таралған. Тормошомдоң бер осоронда минең үҙемдең дә был аҫыл металға туранан-тура ҡағылышым булды.

Рәмзиә МОНАСИПОВА, педагогия ветераны, Ғафури районы: Гәзит-журналдарға яҙылыу беҙҙең быуын кешеләренең ғәҙәтенә һеңгән бит инде ул. Әлеге ваҡытта "Шоңҡар" журналын, "Йәшлек" гәзитен алдырабыҙ, мәҫәлән. Ә "Киске Өфө" һәр кемдең өҫтәл гәзите булырға тейеш, тип уйлайым. Тарихи темаға булһынмы, тел проблемаһын күтәрһендәрме, ил ваҡиғаларына ҡағылышлымы, ғаилә темаһынамы - бөтә мәҡәләләрен ентекле уҡып, үҙ фекерен белдереп, тормошҡа айыҡ ҡараш менән ҡарап, был гәзитте бөтәһенә лә алдырырға кәрәк.

Үткән аҙнала Рәсәй Һауа һөжүменә ҡаршы оборона көстәре ил күгенә осоролған 570 украин дронын атып төшөргән. Йәкшәмбе төнөнә ҡарай шуларҙың бер нисәһе Шатура ГРЭС-ы биләмәһенә килеп төшкән һәм станцияның өс трансформаторына ут ҡабынған. Мәскәү өлкәһе губернаторы Андрей Воробьев, Шатура ҡалаһын электр энергияһы менән тәьмин итеүҙә өҙөклөк булдырылманы - шунда ук резерв линиялар эшкә ҡушылды, тип хәбәр итте. Белгород өлкәһе губернаторы Вячеслав Гладков, 25 октябрҙә Украина Ҡораллы көстәре һөжүменән һуң зыян күргән Белгород һыу һаҡлағысы биш көн эсендә сафҡа индерелде, һыу кимәле кәмемәне, тип хәбәр итте.

Беҙҙең һөйөклө әсәйебеҙ Миңзәлә Миңлеғәле ҡыҙы Нәзирова Ғафури районының Юлыҡ ауылында тыуған. Стәрлетамаҡ дәүләт педагогия институтының рус теле һәм әҙәбиәте бүлеген тамамлаған. Ҡауарҙы ауылы мәктәбенә эшкә ҡайтҡан һәм атайыбыҙ Мәүлимбирҙе Хәйретдин улы Нәзиров менән сәстәрен сәскә бәйләгән.

Өфө ҡалаһының Совет районында урынлашҡан 249-сы Башҡорт балалар баҡсаһы 1973 йылда асыла һәм матур, итәғәтле балалар тәрбиәләү эшенә тотона. Туған телгә һөйөү, башҡорт мәҙәниәтенә тәрән хөрмәт менән ҡарарға өйрәтеү - был балалар баҡсаһы эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәренең береһе.

Берҙән-бер көн килеп: "Хәҙер инде туған телдәге ҡағыҙ баҫмалар нәшер ителмәйәсәк, улар электрон баҫмаға әүерелә йә бөтөнләй ябыла", - тигән хәбәр еткерһәләр, нисегерәк ҡабул итер инегеҙ икән, йәмәғәт? Эйе, кемдер был хәбәрҙе ауыр күреп, борсолоуын белдерер; кемдер иһә "Шулай икән дә..." тип һуҙыр һәм битараф ҡалыр; "ҡылыс болғап", был хәлде төҙәтеү өсөн ниндәйҙер сара күрергә саҡырыусы берәйһе лә табылыр, моғайын. Эйе, эйе, ҡағыҙ баҫмаларһыҙ йәшәргә лә тура килеүе бар әле беҙгә...

Бәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт саллалаһу-ғәләйһис үә сәлләм әйткән: "Әгәр бер һауытҡа себен төшһә, кеше шул себенде тәүҙә батырып алһын, һуңынан ғына алып ырғытһын үә ашын ашаһын. Дөрөҫлөктә, уның бер ҡанатында ауырыу булһа, икенсеһендә дауаһы" (Бохари йыйынтығынан).

Республика райондарында, ҡалаларында мәктәп балалары араһында "Урал батыр" эпосын яттан һөйләү конкурстары уҙғарылып тора. Ошо бәйгеләр аша "Урал батыр" эпосы - йәш быуынды тәрбиәләүҙә иң ҡеүәтле, үҙенсәлекле халыҡ педагогикаһы икәне ныҡлап раҫлана хәҙер.

Ошо көндәрҙә Өфө ҡалаһында "Көнсығыш Европа, Себер һәм Төньяҡ-көнсығыш Азияның археологияһы һәм этнотарихы проблемалары" тигән халыҡ-ара ғилми-ғәмәли конференция уҙғарылды. Сара Сергей Руденконың тыуыуына - 140 йыл һәм уның "Башкиры. Опыт этнологической монографии" тигән хеҙмәтенең баҫылыуына 100 йыл тулыуға бағышланды.

Дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһының беренсе, икенсе һәм бишенсе саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты, 1995 - 2005 йылдарҙа БР Премьер-министры урынбаҫары, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Салауат Юлаев ордены кавалеры Хәләф Хәлфетдин улы ИШМОРАТОВ 1976 йылда Ишембай ҡалаһының 2-се интернат-мәктәбен тамамлаған. Уның Башҡортостандың интернат тибындағы гимназия һәм лицейҙары хаҡындағы уй-фекерҙәрен гәзит уҡыусыларыбыҙ иғтибарына тәҡдим итәбеҙ.

Уҡыусыларыбыҙ иғтибарына Ишембай ҡалаһының Ә.З.Вәлиди исемендәге 2-се гимназия-интернаты ветерандары - Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы Гөлназ Ғәфир ҡыҙы ӘХМӘҘИЕВА һәм Башҡортостан Республикаһының мәғариф алдынғыһы Нурия Нәжип ҡыҙы МОРАТОВА менән әңгәмә тәҡдим итәбеҙ. Әңгәмәбеҙ уҡыу йортоноң ойошторолоуына 90 йыл тулыуға арнала, әммә бер үк ваҡытта башҡорт милли мәғарифы менән бәйле проблемалар ҙа күтәрелә.

(Салауат Хәмиҙуллиндың видеофильмы буйынса)

Салауат Хәмиҙуллин:Өфө ярымутрауы территорияһында ҡала ландшафтының бер өлөшөнә ҡағылған топонимдар бар. Улар иҫәбенә Шугуровка гидронимы ла инә. Уның боронғо тарихи атамаһы - Үрьяҙы. Йылғасыҡ баш ҡалаһының төньяҡ өлөшөнән ағып сыға һәм Өфө (Ҡариҙел) йылғаһына ҡушыла.