Дөрөҫ туҡланыу тураһында һүҙ сыҡһа, йыш ҡына киске сәғәт 6-нан һуң ашамаҫҡа кәрәк, тигән һүҙҙәрҙе ишетергә тура килә. Бындай кәңәште, башлыса, һимереү менән йонсоған кешеләргә бирәләр. Ысынлап та, дөрөҫ: кемдәр алтынан һуң ашауҙан тыйыла, уларҙың ауырлығы күҙгә күренеп кәмей. Ләкин файҙаһы уның менән генә сикләнмәй. Ябығыу - уның күренгән өлөшө генә. Ә күҙгә күренмәгән файҙаһы йөҙ тапҡырға күберәктер. Бына шулар тураһында үҙемдең уй-фекерҙәремде һөйләп китергә уйлайым. Бәлки, кемгәлер файҙаһы тейер...

Ошо көндәрҙә Башҡорт дәүләт университетында сираттағы "Матбуғат фестивале" үтте. Форумда студенттар республиканың киң мәғлүмәт саралары вәкилдәре менән осрашты һәм йәнле аралашыу барышында был өлкәгә ҡағылған мөһим мәсьәләләр буйынса фекер алышты, тәжрибә уртаҡлашты.

Яҙғы айҙарҙы көтөп алабыҙ, һүҙ ҙә юҡ, ләкин был йәмле миҙгелдең дә үҙенә күрә хәүеф-хәтәрҙәре барлығын онотмайыҡ. Юҡ, һыу баҫыу, өҙәрем юлдар, грипп эпидемияһы кеүек афәттәрҙе күҙҙә тотмайым был осраҡта. Һүҙ берәҙәк һәм ҡотороҡ эттәр хаҡында.

Ниһайәт, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы ла тамамланды. Тап бынан 10 йыл элек сәләмәт тормош алып барған һәм айыҡлыҡты пропагандалаған егеттәр инициативаһы менән башланған конкурс бөгөн тотош Башҡортостанды ялмап алды, тиергә мөмкин, сөнки йылдан-йыл уның географияһы киңәйә бара. 2019 йылда унда 400-ҙән ашыу ауыл ҡатнашһа, "Айыҡ ауыл - 2020" конкурсы һөҙөмтәләренең һандарҙа сағылышын түбәндәгесә күрһәтергә мөмкин: 54 райондан 2 114 ауыл ҡатнаша, 50 мең активист, 1 мең волонтер эшмәкәрлек алып бара, 320 магазин алкоголь һатыуҙан баш тарта, 2 мең спорт сараһы уҙғарыла, 100-ләгән кеше нарколог иҫәбенән алына, тура бәйләнешкә 2 мең мөрәжәғәт килә, балалар өсөн йөҙләгән лекция һәм синыф сәғәте уҙғарыла, скандинавса атлап, тиҫтәләгән километр юл үтелә, меңләгән "Мәргән уҡсы" сәпкә тейҙерә.

Ошо көндәрҙә "Башҡортостан" дәүләт концерт залында башҡорт моңона, башҡорт юморына һыуһаған баш ҡала тамашасылары өсөн "Ҡармаҡ" музыкаль-юмористик шоу үткәрелеүе хаҡында хәбәр иткәйнек инде. Был йырлы-көлкөлө кисә юморға ҡоролған башҡа сараларҙан мәҙәктәрҙең юғары мәҙәниле булыуы менән айырылып торҙо.

Мосолмандар көтөп алған изге Рамаҙан айы башлана. Был ай - ураҙа тотоу, тәүбә ҡылыу, төнгө намаҙҙар уҡыу, саҙаҡа таратыу, Ҡөрьән-Кәримде уҡыу мәле. Был айҙа үҙен мосолман тип һанаған һәр кеше мотлаҡ рәүештә ураҙа тоторға тейеш. Ауырлы йә имеҙеүсе ҡатындарға, сәфәрҙә булғандарға, сирлеләргә ураҙанан тыйылыу рөхсәт ителә. Рамаҙан айындағы ураҙа еренә еткереп тотолғанда ғына камил һанала һәм Аллаһ тарафынан ҡабул ителә.

Йыл һайын ҡыш башланыу менән Башҡортостан ҡурсаулығында шәшке иҫәбен алыу эштәре башҡарыла. Быйыл 62 шәшке иҫәпләнгән. Был йәнлекте нисек һанайҙар икән - был һорау, әлбиттә, күптәргә ҡыҙыҡтыр.

Иш, бол килтереп, һыйырҙар быҙаулай башлауы ауыл халҡы өсөн иң күңелле мәл ул. Сөнки һыйыр һөтөнән ниндәй генә ризыҡтар әҙерләнмәй! Ҡаймағы ла, эремсеге лә, ҡатығы ла, ҡорото ла... Һәм тағы. Һыйыр быҙаулағас та ыуыҙҙан ҡоймаҡ ҡойоп, күрше-тирәне һыйлау - башҡорттарҙың борондан ҡалған йолаһы бөгөн дә йәшәй. Ыуыҙ һыйыр быҙаулағандың тәүге өс көнөндә генә була. Ул һөттән ныҡ айырыла. Төрлө витаминдарға бай. Ҡуйы, майлы, һарғылт төҫтә һәм әскелтем тәмле. Ыуыҙ һөтөнән әҙерләргә мөмкин булған ризыҡтар байтаҡ. Иң билдәлеһе, моғайын да, ҡоймаҡтыр.

Бөйөк шағир Шәйехзада Бабичтың ошо юлдары бөгөн ысын мәғәнәһендә милләтте асылына ҡайтарыусы оран булып яңғырай. Әйтерһең дә, йылдар аша шағир һәр беребеҙҙең күңеленә рух һалырға тырыша. Ысынлап та ошо бер юлға күпме ҡөҙрәт, көс һәм рух һеңгән һәм шулай тип ҡабатлаған һайын иңдәр турайып, умыртҡа бағанаһы нығынып, тындар иркенәйеп киткәндәй, ошо юлдар халҡыбыҙ тағы ла быуаттарҙан-быуаттарға данлы, шанлы, даланлы исемен дауам итһен өсөн нимәлер эшләргә этәргәндәй.

Былтыр Башҡортостан Республикаһы Башлығы грантына башҡорт телендә тәүге "Нурбостан" анимация сериалы төшөрөлдө. 12 апрелдә, Космонавтика көнөндә, "Тамыр" балалар-үҫмерҙәр телеканалы йәш дуҫтарын "Йырлы донъя Нурбостан" байрамына саҡыра.

Уҡырға, белем алырға тырышырға, һөнәр үҙләштерергә, юғары уҡыу йортона инергә, ғаилә ҡорорға, балалар үҫтерергә һәм эшләргә, эшләргә, эшләргә... Күптәребеҙ тап ошо формула тип әйтәйекме, планмы ул, шуның буйынса йәшәйбеҙ. Унан ситкә тайпылыусылар ҙа, үҙ тормоштарына яңылыҡ, үҙгәреш индереүселәр ҙә бар, әлбиттә, әммә улар бик аҙ. Бөгөн шундайҙарҙың береһе - Мәләүез районының Һыртлан ауылында тыуып үҫкән, хәҙерге көндә Стәрлетамаҡта йәшәгән һәм эшләгән Илназ ӘСЛӘМОВ тураһында бәйән итмәксебеҙ.

Күк күкрәгән тауыш ишетелгәндәй булды. Салт аяҙ көндә? Һағайып китте ир. Ҡолаҡҡа ғына ишетеләлер. Тик был дөрөҫ ине, иртәнге болоттар артыҡ йыраҡ китеп өлгөрмәгәйне, баяғы ел байраҡтарын болғап, уны был яҡҡа яңынан алып килде шикелле. Уйнап-шаярып йөрөгән болоттарҙың елгә асыуы килеп киттеме, күкте күкрәтеп сыбыртҡыһын шартлатып ебәрҙе лә эре тамсылары менән ерҙе ҡайыҙлай башланы. Ир һикереп торҙо ла ике ҡулына йәйеп биштәрен тотто, күҙен йомоп, ауыҙын асып, күккә йөҙөн борҙо. Битенә, күҙенә тейгән тамсылар уны һиҫкәндереп-һиҫкәндереп ебәрҙе. Ярылған ирендәргә тейгән һыу әйтеп бөтөргөһөҙ ләззәт бирҙе. Соҡор өҫтөндә генә ҙур йәйғор торғанын соҡор төбөндә тороусы ир күрмәй ине. Күҙҙәре йомоҡ, хәстәре башҡа ине. Әлеге мәлдә күңелендә ине йәйғор.

Башҡортостан юлдаш каналында икенсе йыл рәттән барған "7 егет" проекты телевизор ҡараусылар араһында ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙырҙы. Төрлө һөнәр эйәләре булған, төрлө яҡтан килгән һәм төрлө ҡарашлы ир-егеттәрҙең бер проектта ҡатнашып, үҙ-ара бәйге тотоп һынашыуы башҡорт телетапшырыуҙары өсөн яңылыҡ та, табыш та булды. Ете егеттең етеһен дә баш ҡалала осратып булманы, шулай ҙа өсәүһен күреп һөйләшеү уңайы тыуҙы. Гәзит уҡыусыларыбыҙ иғтибарына Айтуған Баисламов, Ғәҙел Дәүләтов һәм Алмас Усманов менән мауыҡтырғыс әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

Ошо көндәрҙә, 16 апрелдә, республикала беренсе тапҡыр Ир-егеттәр форумы үтә. Башҡортостан Республикаһының атайҙар ролен күтәреү буйынса "Ир-егеттәр ҡоро" төбәк йәмәғәт ойошмаһының инициаторы һәм ойоштороусыһы, РФ Дәүләт Думаһы депутаты Зариф БАЙҒУСҠАРОВ менән ошо сара уңайынан әңгәмә ҡорҙоҡ.

Ырыуҙар ҡороноң сираттағы йыйыны Дүртөйлө районында үтте. Бында эске йылан ырыуы вәкилдәре йыйылды. Йылан башҡорттарының аҫаба ерҙәре Тарихи Башҡортостандың көнбайыш өлөшө биләмәһе буйлап көньяҡтан төньяҡҡа табан киң һыҙат булып һуҙылған. Әлеге ваҡытта был ырыу вәкилдәре республиканың Бишбүләк, Дүртөйлө, Йәрмәкәй, Илеш, Ҡалтасы, Туймазы, Шаран һәм Саҡмағош, Татарстан Республикаһының Баулы районында йәшәй.

Ауыл-ҡалаларыбыҙҙа һирәкләп кенә осратабыҙ бындай "сәйер" кешеләрҙе. Уларҙы халҡыбыҙҙа "диуана" тип тә атайҙар. Медицинала уларҙы "шизофрения", ә ҡайһы берҙәрен "олигофрения" (слабоумие) тип аталған сирле кешеләр тип һанайҙар.

Атай-олатайҙарыбыҙ йөҙәрләгән йыл дауамында беҙҙең энергетик, тәбиғәт һәм кеше ресурстарын тартып алырға ынтылған дошманға ҡаршы көрәшкән. Һуғышта кемдең ҡоралы яҡшы һәм уның менән оҫта эш иткәндәр генә түгел, ә кем көслө рухлы булып тәрбиәләнгән - шулар еңгән.

Ғафури районындағы рус телендә Усолка тип йөрөтөлгән йылғаның быуындан - быуынға тапшырылып килгән башҡортса үҙ исеме бар. Ул - Көгөш. Шуның өсөн башҡорт телендә яҙылған мәҡәләләрҙә уны рус теленән башҡортсаға әйләндереп, Тоҙйылға тип түгел, ә тарихи исеме менән Көгөш тип атау зарур. Быны барығыҙ ҙа белһәгеҙ ине, республикабыҙҙағы тарихи ер-һыу атамаларын үҙебеҙ үк боҙмаһаҡ ине.

Дәүләт Думаһы депутаттары интернетта яла яҡҡан өсөн ике йылға тиклем иректән мәхрүм итеү сараһын өс ултырышта ла яҡлап сыҡты. Шулай итеп, дөрөҫ булмаған мәғлүмәттәр менән яла яҡҡан өсөн 1 миллионға тиклем штраф йәки 2 йылға тиклем хөкөм ителеү язаһы ҡарала. Закон проекты тағы ла түбәндәге тәртиптәрҙе лә индерә:
- вазифаһын ҡулланып ялған хәбәр таратыусыға 2 миллион һум штраф йәки 3 йылға тиклем иркенән мәхрүм итеү;
- кемделер йәмғиәткә ҡурҡыныс янаусы ауырыу менән сирле тигән ялған хәбәр таратыусыға 3 миллион һум штраф йәки 4 йылға тиклем хөкөм;
- кемделер енси характерҙағы енәйәттә ғәйепләгән ялған мәғлүмәттәр өсөн 5 миллионға тиклемге штраф йәки 5 йылға тиклем хөкөм итеү.

Бына ун йылдан ашыу инде Башҡортостанда "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһы уңышлы эшләп килә. Тәү ҡарамаҡҡа, дөрөҫөрәге, уйһыҙҙарға ғына улар йырлап-бейеп йөрөгән кеүек тойолдо башта. Төптән уйлап ҡараһаң, улар бик ҙур эш алып бара. Халҡыбыҙҙың йолаларын, ғөрөф-ғәҙәттәрен, милли аш-һыуыбыҙҙы, матди ҡиммәттәребеҙҙе һәм ҡатын-ҡыҙҙарға ғына хас шөғөлдәрҙе, кәсептәрҙе тергеҙеүгә ең һыҙғанып тотоноп, шул эштәрҙе уңышлы атҡарып киләләр. Ә инде уларҙың һәр ерҙә милли күлдәктәрҙә, милли биҙәүестәрҙә донъя йәмләп йөрөүе үҙе бер күккә сөйөр ғәмәл.