"Киске Өфө"нөң быйылғы 8-се һанында ҡурайсы Илнур Хәйруллин "Ҡурай ҡурайсыны үҫтерәме, әллә ҡурайсы ҡурайҙымы?" тигән һорауҙы асыҡларға тырыша. Мин уның менән бәхәсләшергә йыйынмайым. Ә шулай ҙа ҡурай буйынса үҙ фекерҙәремде яҙып үткем килде минең дә.

Аллаға шөкөр, республикабыҙҙа өлгө итеп ҡуйырлыҡ башҡорт ғаиләләре аҙ түгел. Ҡайҙа йөрөһәк тә: "Шул-шул ғаиләне гәзитегеҙгә яҙығыҙ әле, шулар матур пар, былар һоҡланғыс шәхестәр", - тип кенә торалар. Әле таныштырасаҡ Нурыевтар ғаиләһен дә шулай "күп тауыш" йыйып һайлап алдыҡ. Уларҙы белеүселәр, аралашып йәшәүселәр, бергә эшләүселәр: "Аңлашып ҡына йәшәй белеүсе күркәм ғаилә", - тип хупланы. Ауыл хужалығы министрлығының матбуғат хеҙмәте белгесе Гөлдәр Мирсаяф ҡыҙы менән Республика инженер интернат-лицейы директоры Фәнил Жәмил улы НУРЫЕВтар менән сәй артында булған ихлас һөйләшеүҙе һеҙгә лә тәҡдим итәбеҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусыларыбыҙ.

Филология фәндәре кандидаты Гөлсәсәк Дәүләтбай ҡыҙы Саламатова республика матбуғатында баҫтырған мәҡәләләре менән онотолоуға дусар ителгән, ҡыҫҡа ғына ғүмере эсендә шағир, ҡурайсы, ғалим һәм йәмәғәт эшмәкәре булараҡ билдәлелек алған Зәбихулла Исҡужиндың (1911-1936) тормош юлын, эшмәкәрлеген һәм әсе яҙмышын яҡтыртты, уның быға тиклем билдәле булмаған әҙәби, музыкаль, ғилми һ.б. мираҫының ҙур өлөшөн халыҡҡа ҡайтарҙы. Ғалимәнең яҙмаларында Зәбихулла Исҡужиндың хәҙерге Йылайыр районы Мәҡсүт ауылында тыуып үҫеүе, ата-әсәһе, бөгөнгө көнгә билдәле булған туғандары хаҡында ла хәбәр ителә.

Халҡыбыҙҙың ваҡыт ағымында, быуаттар төпкөлөндә юғалтып ҡалдырған рухи ҡиммәттәре бөгөн тергеҙелеү юлында. Шундайҙарҙың береһе традицион яндан уҡ атыуҙыр. Һуңғы арала был спорт төрө әүҙемләшә, киңерәк даирәне ялмай бара. Бынан ике-өс йыл элек кенә күптәр традицион яндан уҡ атыуҙы балалар уйыны һымағыраҡ ҡына ҡабул итһә, хәҙер килеп беҙҙә Халыҡ-ара мәргәнлек бәйгеләре ойошторола башланы. Шундай сара ошо көндәрҙә Учалы районында үтте. Фестивалде Учалы районы хакимиәте, район мәҙәниәт бүлеге һәм республика "Мәргән уҡсы" ойошмаһы ойошторҙо.

Ошо тылсымлы һүҙҙәрҙе аҡ ҡағыҙға төшөрөүем менән үк ҡәләмдәшем Абдулхаҡ ағай Игебаев һыны күҙ алдыма килде.

Башҡортостандың кино сәнғәте тамашасылар араһында һәр ваҡыт бәхәсле фекерҙәр уята. Шулай ҙа беҙ хәҙер башҡорт киноһы бармы, юҡмы, тигән мәңгелек һорауға яуап эҙләүҙән юғарырыҡ кимәлгә күстек, шикелле. Быйыл ғына башҡорт режиссерҙары республика кинотеатрҙары экрандарына ике фильм сығарҙы һәм уларҙың тулы залдар йыя алыуы был йүнәлештә ҙур уңыш булды. Милли киноның кимәлен ниндәй картиналар билдәләй? Кинематографияның киң массалы сәнғәт төрө булып китеүенә нимәләр ҡамасаулай? Заманыбыҙҙың билдәле кинорежиссерҙарының береһе, 12-нән ашыу тулы метрлы картина авторы, Ш. Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаты, Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре Булат Тимер улы ЙОСОПОВ менән ошо юҫыҡтағы һорауҙарға яуап эҙләйбеҙ.

Башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе Зәки Валиди менән иңгә-иң терәп, Башҡортостан мөхтәриәтен булдырыуҙа фиҙаҡәр хеҙмәт күрһәткән шәхестәрҙең күбеһе 30-сы йылдарҙа Сталин репрессияһы ҡорбаны булып, уларҙың яҡты исемдәре нисәмә тиҫтә йылдарға онотолоуға дусар булды. Ошондай шәхестәрҙең береһе Хәлим Насретдин улы Әмиров тураһында һүҙебеҙҙе дауам итәбеҙ.

Был юлы ҡәләмгә тотонорға яҡташыбыҙ, шағирә, Ш. Бабич исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Тәнзилә Дәүләтбирҙинаның социаль селтәрҙәге адресыма яҙған бер хәбәре сәбәп булды. Хатта шундай юлдар бар: "Беҙҙең ауылда - Иҫке Монасипта бер ҡасан да эскесе исеме сыҡмаған бер нисә кеше йәшләй мәрхүм булды. Байрамда күңел асҡандан һуң һауыға алмағандар. Емертеп донъя көтөп ятҡан кешеләр улар. Бәлки, һатыуға ағыулы араҡы эләккәндер, бәлки, шундай самопал менән ағыуланғандарҙыр, тип борсолам. Был хафалы хәл нисек береһен дә һағайтмай икән? Бүтән ауылдарҙа шулай ҡапыл үлеүселәр тойолмаймы икән?"

Рәсәйҙә Бала саҡтың ун йыллығы үткәрелеүе тураһында иғлан ителгәс, республикабыҙҙа балалар өсөн быға тиклем ойошторола килгән күркәм саралар тағы ла әүҙемләште. Мәҫәлән, йыл да Күгәрсен районының хозур тәбиғәтле Мораҙым тарлауығында уҙғарылған башҡорт бейеүен башҡарыусы балалар араһындағы "Байыҡ" республика телевизион конкурсының гала-концерты быйыл Өфө ҡалаһында үткәрелде. Конкурста бөтәһе ике меңдән ашыу бала ҡатнашҡан, өс йөҙ йәш бейеүсе финалға тиклем үткән.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлауҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһе иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

Башҡорт йәштәренең Рәсәй, халыҡ-ара кимәлдә үткәрелгән сараларҙа һирәк ҡатнашыуы тураһында һәр ваҡыт борсолоу белдерәбеҙ. Ни өсөн аҡыллы, белемле йәштәребеҙ шундай ваҡиғаларҙан ситтә ҡала, үҙ ҡаҙанында ҡайнап йәшәүҙе дауам итә, тигән һорауҙы күптәргә биргәнебеҙ булды. Был юлы ошо мәсьәләгә асыҡлыҡ индереү өсөн Башҡортостан Республикаһы Йәштәр сәйәсәте һәм спорт министрлығының баш белгесе Розалия Мортаева, М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты башҡорт филологияһы факультеты деканының уҡытыу эштәре буйынса урынбаҫары Азалия Хурамшина һәм Башҡорт дәүләт университеты студенты Ильяс Таштимеров менән тап ошо хаҡта әңгәмәләштек.

Автономия өсөн көрәштең башында торған эшмәкәрҙәрҙең күбеһен әле белеп бөтмәйбеҙ, үкенескә ҡаршы. Башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе Зәки Валиди менән иңгә-иң терәп, Башҡортостан мөхтәриәтен булдырыуҙа фиҙаҡәр хеҙмәт күрһәткән шәхестәрҙең күбеһе 30-сы йылдарҙа Сталин репрессияһы ҡорбаны булып, уларҙың яҡты исемдәре нисәмә тиҫтә йылдарға онотолоуға дусар булды. Ошондай шәхестәрҙең береһе Хәлим Насретдин улы Әмиров тураһында һүҙебеҙ.

Был тормошта һәр кемдең яҙмышына яҙылған тәғәйенләнеше була. Кемдер дан артынан ҡыуа, кемдер эшенең, йәшәйешенең, хеҙмәтенең баһаһын уҡыусыларында күреп, уларҙың ҡаҙаныштары менән ҡыуанып, ғорурланып йәшәй. Эйе, бөгөнгө ауыр заманда ул да һөнәрен алмаштыра йәки аҡсалы эш артынан китә алыр ине, әммә уның тормош рәүеше - балаларға белем биреү. Рубрикабыҙҙың бөгөнгө әңгәмәсеһе - өс тиҫтә йылға яҡын ғүмерен балаларға инглиз телен өйрәтеүгә арнаған, Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы, Ф. Мостафина исемендәге 20-се ҡала Башҡорт гимназияһының инглиз теле уҡытыусыһы Диана ЗАКИРОВА. Уның менән бала сағына сәйәхәт ҡылыуҙан башлап, телдәрҙе өйрәнеү мәсьәләләренә асыҡлыҡ индермәксебеҙ.

6-12 июлдә илдең баш ҡалаһында Мәскәү урбанистика форумы (Moscow Urban Forum - 2017) - глобаль мегаполистарҙы үҫтереүгә арналған ҙур халыҡ-ара конгресс үтте. Ул 2011 йылдан даими уҙғарыла һәм Рәсәйҙең, донъяның ҡалалар хакимиәттәре вәкилдәрен, архитекторҙарҙы, ҡала үҫешен күҙаллаусыларҙы, финанс компаниялары етәкселәрен, инвесторҙарҙы һ.б. бергә туплай.

Замандаштарыбыҙ араһында шундай йәштәребеҙ бар, уларҙың һөнәре нисәү икән, тип уйларға мәжбүр булаһың ирекһеҙҙән. Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ бына тап шундай уҙамандар рәтенән. Әле генә Октябрьский ҡалаһында үткән Ғата Сөләймәнов исемендәге Республика Ҡурай байрамында Гран-при яулаусы һәләтле ҡурайсы, "Мираҫ" йыр һәм бейеү фольклор ансамбле солисы Юнир Һағынбаев беҙҙең һорауҙарға яуап бирә.

Баймаҡ районы Темәс ауылында Шәйхетдин ХӨСӘЙЕНОВ исемле ҡымыҙсы йәшәй. Шәйхетдин Шәрәфетдин улы инде тиҫтә йылдан ашыу үҙенең йылҡы өйөрөнә ауылдаштары йылҡыларын ҡушып, Ирәндек итәгендә тибендә ҡышлата, йәйен Урал армыттарында йәйләтә. Ул ауылдаштарын эш урындары менән дә, шифалы таҙа милли эсемлек менән дә тәьмин итеп, үҙе әйтмешләй, күңел кинәнесе ала. "Көн күргән, йүн биргән, килем килтергән ғаилә шөғөлөбөҙ ул - йылҡысылыҡ", - ти әңгәмәсебеҙ. Әйткәндәй, был мәҡәләлә һүҙ башлыса йылҡысылыҡ тураһында барасаҡ, шуға күрә, гәзит уҡыусы ошо - ҡымыҙлы, кейек ҡош-ҡортло, урман-таулы, сатлама һыуыҡлы, томра эҫеле өлкәгә башкөллө сумғандай булыр, тип ышанабыҙ.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - ғалим-агроном, юрист, бойондороҡһоҙ бизнес баһалаусы, көрсөккә ҡаршы идарасы, ер кадастры инженеры. Үткән быуаттың 70-90-сы йылдарында колхоз бригадиры, агроном, колхоз рәйесе, район Советы башҡарма комитеты рәйесе урынбаҫары, КПСС райкомының икенсе секретары, район хакимиәте башлығы урынбаҫары булып эшләп, ауыл хужалығы, ер проблемаларын кабинетта ултырып түгел, үҙ күҙҙәре менән күреп белгән кеше. Шулай итеп, ауыл хужалығы мәсьәләләре буйынса ғына ла әллә күпме һөнәргә эйә, ауыл хужалығы фәндәре докторы, профессор Ғарифулла ЯПАРОВ менән әңгәмәләшәбеҙ.

Башҡорт теле бик бай һәм һығылмалы. Телебеҙҙең нескәлектәре лә күп. Ҡайһы бер һүҙҙәрҙе хатта рус йәки башҡа телдәргә тәржемә итеп, уларҙың мәғәнәһен тулы ғына итеп аңлатып та булмай. Әммә шул уҡ ваҡытта телебеҙ юғалтыуҙар ҙа кисергән. Телмәребеҙҙән төшөп ҡалған ҡайһы бер һүҙҙәрҙе, атамаларҙы барлап алйыҡ әле.

Сит ил университеттарында белем алыу - заманыбыҙҙың киң таралған күренеше. Бигерәк тә сит тел өйрәнгәндә уны ошо телдә һөйләшкән илдәрҙә камиллаштырыу дөрөҫ, тип иҫәпләй бөгөнгө әңгәмәсебеҙ. Өфө ҡыҙы Физәлиә ҒАРИПОВА бөгөнгө көндә Тегеран дәүләт университетында фарсы телен өйрәнә.

Баш ҡалабыҙҙа талантлы рәссамдар, скульпторҙар бик күп, шуныһы ҡыуаныслы. Һәм тағы ла шуныһы яҡшы: улар уҙ оҫтаханаларына ғына бикләнеп ижад итмәй, ә Өфөбөҙҙө, уның урамдарын, парк һәм скверҙарын биҙәү-матурлауға ла бик ҙур көс һала. Баш ҡаланың байтаҡ урындары ана шул талант эйәләренең асыҡ оҫтаханаһына әйләнә бара.