Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты ҡарары менән быйылдан башлап 1 март - Башҡорт ғаиләһе көнө тип билдәләнәсәк. Сөнки тап ғаиләлә киләсәк тәрбиәләнә, тап башҡорт ғаиләһе тарихты, телде, милләтте һаҡлап ҡалыу сәңгелдәге ул. Икенсе яҡтан, республикаға исем биргән аҫаба халыҡ, ерле халыҡ, тарихлы халыҡ булараҡ та башҡорттар башҡаларға өлгө булып торорға тейеш. Шулай тип уйланылды һәм яҙҙың беренсе көнөндә республиканың төрлө төбәктәренән йыйылған өлгөлө ғаиләләр баш ҡаланың төп сәхнәһенә - "Башҡортостан" дәүләт концерт залына йыйылды. Ә был тантананан алда Башҡорт дәүләт университетында республиканың район-ҡалаларынан, күрше өлкәләрҙән килгән ҡоролтай активистарының "Йәш быуындың милли үҙаңын тәрбиәләүҙә халыҡ педагогикаһының, ғөрөф-ғәҙәттәренең, традицияларының, диндең, мәҙәниәттең һәм әҙәбиәттең роле" тигән темаға түңәрәк ҡорҙа фекер алышыуы ла матур бер күренешкә нигеҙ һалды, тиергә мөмкин.

Заман шәхесе, заман батыры булыу өсөн заманыңдың ниндәй булыуы түгел, ә үҙеңдең кем булыуың мөһим икән шул. Уйлап ҡараһаң, беҙҙең арала "йондоҙ" тип йөрөтөлгәндәр, затлы журнал биттәрен биҙәгәндәр, һөйләгәндә исемдәре беренсе булып аталғандар бихисап. Эйе, улар бөгөн "йондоҙ", ә иртәгә уларҙың исемен иҫкә алған кеше лә булмауы ихтимал. Шул уҡ ваҡытта икенсе төрлө шәхестәр ҙә бар: уларҙы, бәлки, беҙ йөҙгә лә танымайбыҙҙыр, әммә уларҙың башҡарған эштәре бөгөн - ысынбарлыҡ, ә киләсәктә тарих булып йәшәйәсәк. Шундай шәхестәрҙең береһе - Башҡорт дәүләт университетының Сибай институты директоры, иҡтисад фәндәре докторы, профессор Зиннур Ғөбәйҙулла улы ЙӘРМӨХӘМӘТОВ менән әңгәмәләшәбеҙ.

Бынан биш йыл элек Баймаҡта Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының республика "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһының ойоштороу йыйыны үтеп, ошо матур хәрәкәткә старт бирелгәйне. Ошо йылдар эсендә был хәрәкәт республиканың күп райондарында таралып китеп, бик күп эштәр башҡарырға өлгөрҙө. Сибай ҡалаһы, Хәйбулла, Учалы, Әбйәлил, Йылайыр, Ейәнсура, Күгәрсен, Белорет, Архангель, Ишембай, Ғафури, Ҡырмыҫҡалы, Мәләүез, Федоровка, Стәрлебаш, Әлшәй һәм башҡа район ағинәйҙәренең эшен күҙәтеп, ишетеп кенә ҡалмайбыҙ, улар менән әленән-әле осрашып, тәжрибә уртаҡлашып, хәбәрләшеп торабыҙ.

"Холоҡ яҙмышты билдәләй" тигән һүҙбәйләнештең ҡоро тезис ҡына булмауын йәшәй-йәшәй бар тулылығында аңлай барам кеүек. Ысынлап та, кешенең яҙмышы, асылда, уның холҡона бәйле. Холҡоң ниндәй булһа, яҙмышың шундай. Тәҡдир - Аллаһы Тәғәләнеке, уны үҙгәртеп булмай, ә инде кешенең үҙенән торғаны - яҙмышы, йәғни үҙе яҙғаны. Шул уҡ ваҡытта, әгәр ҙә кеше яҙмышын үҙе яҙыу йәғни үҙенсә йәшәү мөмкинлегенән мәхрүм ителгән саҡта, нимә эшләргә тейеш? Был осраҡта ул тәҡдирен ҡабул итергә тейеш булып сыға түгелме?

Уңышлы булыу серҙәре нимәлә? Бигерәк тә ҡатын-ҡыҙ өсөн. Үҙ эшеңде булдырыуҙамы, тормош асылыңды табыуҙамы, яҡындарыңа күҙгә күренмәҫ терәк булып йәшәп ятыуҙамы, әллә... Иркә генә наҙлы ҡатын булып, ир-егет мәрхәмәтендә көн итеүҙәме? Был юҫыҡтағы дәлилдәрҙе ни хәтлем күберәк килтерһәң, шул тиклем үк һорауҙар ҙа арта. Сөнки был бик бәхәсле тема. Уңышлы булыу, башҡалар күҙлегенән юғары баһаланыу - бер, шул уңыш эсендә үҙеңде бәхетле тоя алыу-алмау - икенсе мәсьәлә. Ошолар хаҡында һөйләштек милләтебеҙҙең ике уңышлы ҡатын-ҡыҙы менән. Һәр хәлдә, "Модельер мөйөшө" тегеү салоны хужабикәһе Саимә Хәсәнова һәм "ZILI ART" матурлыҡ салоны директоры Зилиә Йәғәфәроваларҙың фекеренә, кәңәштәренә ҡолаҡ һалыу һәр кем өсөн файҙалы булыр һымаҡ.

Һигеҙенсе март байрамы етә башлаһа, ир-ат ҡатын-ҡыҙға ярарға тырышып, ниҙәр генә ҡылырға белмәй. Аптырарлыҡ та шул: байрам йыл һайын ҡабатланып тора, ә бүләктең былтырғыһы ишен алып булмай бит, берҙән-береңдең үпкәләп ҡуйыуы ла бар. Ана, ҡатынға булмай ярап, тип, йыр ҙа сығарып бөткәндәр шуның өсөн. Ир-атҡа ҡыйын инде ул: егет сағында күҙ атып йөрөгән һылыуына ярайым, тип ниндәй генә сүрәткә кермәһә, өйләнгәс, ҡатын-ҡыҙ ҡанундарына яраҡлашам, тип, утҡа ла инергә, һыуға ла төшөргә тура килә. Әммә бик теләһәң, егет саҡта ла, ир-уҙаман булғас та ҡыҙ-ҡатынға ярап та, оҡшап та була ул. Үҙ холоҡ-булмышыңа тура килгән ролеңде бирелеп уйнаһаң, уңырһың. Ошо ролдәрҙең ҡайһы бере һеҙгә лә ярап ҡуйыуы бар, оҡшаһа, мотлаҡ һынап ҡарағыҙ, ир-егеттәр!

Бөгөнгө ҡунағыбыҙ Гүзәл Хамматова - яҙыусы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Яныбай Хамматовтың ҡыҙы. "Ижади хеҙмәт титаны" тип йөрөтә замандаштары Яныбай ағайҙы. Сөнки бөтөн донъяла уның кеүек ике тиҫтә роман яҙған яҙыусы бармаҡ менән генә һанарлыҡ. Ҡыҙы Гүзәл Хамматова телсе, тәржемәсе, хаҡлы ялға сыҡҡансы Рәсәй Эске эштәр министрлығының Өфө юридик институтында немец теленән уҡытҡан. Әңгәмә - уның менән.

Ошо көндәрҙә Рәми Ғарипов исемендәге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернатында Башҡортостандың халыҡ шағиры, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Рәми Ғариповтың тыуыуына 85 йыл тулыуға "Ғарипов уҡыуҙары" төбәк-ара фәнни-ғәмәли конференцияһы уҙғарылды.

"Ир ҡайғыһы - итәктә, бала ҡайғыһы - йөрәктә" ти халыҡ мәҡәле. Бик тапҡыр, тәрән мәғәнәле, шул уҡ ваҡытта бер ниндәй ҙә аңлатма, тәфсир талап ителмәгән тетрәндерерлек һүҙҙәр. Был мәҡәл-әйтем, моғайын, ҡапыл ғына, көтмәгәндә бер кеше тарафынан ғына уйланып әйтелмәгәндер, тыумағандыр, ул быуаттар, дәүерҙәр һуҙымында яҙмыштар, бәғерҙәр һынауы һәм кисереше аша һыҡрап, әсе хәҡиҡәт булып яралғандыр. Әммә хәҙерге заман күҙлегенән сығып ҡарағанда, йәғни "итәк" һүҙенең туранан-тура мәғәнәһенә тапҡырлағанда, үкенескә ҡаршы, ҡыҙ-ҡатындарҙың "итәклеләре" күҙгә күренеп кәмей, уларҙың урынын "салбарлылары" яулай барыуы төрлөсә уйларға мәжбүр итә. Һүҙем - нәфис заттар беҙҙең өҫтән һалдырып алған салбар хаҡында. Юҡ, салбар бында һылтау ғына, мине борсоған мәсьәлә бөтөнләй башҡа нәмә тураһында...

Бөйөк рус йырсыһы Федор Шаляпиндың музыкаль карьераһы Өфөлә башлана. Ул йәшәгән Гоголь урамындағы 1-се йорт бөгөнгө көндә лә һаҡланған.

Кешене белгең килһә, бер һүҙенә ҡара, бер эшенә ҡара, ти халыҡ. Әңгәмәсебеҙ - башҡорт эстрадаһының иң тырыш йырсыһы, ул шәп ҡурайсы ла, актер ҙа, үҙен республика кимәлендәге сараларҙың алып барыусыһы булараҡ та танытып өлгөрҙе. Эшләгән эштәрен күреп йөрөйбөҙ, һүҙ ҙә һөйләтеп алайыҡ, тип, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Сәғиҙулла БАЙЕГЕТкә мөрәжәғәт иттек. Беҙҙән - һорауҙар, унан тапҡыр яуаптар.

Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы ҡурайсыһы, халыҡ-ара һәм республика конкурстары лауреаты Илнур ХӘЙРУЛЛИН үҙенсәлекле башҡарыу алымдары менән күптәрҙән айырылып тора. Башҡорт халыҡ йырҙары менән көйҙәренән тыш, ул ҡурайҙа композитор әҫәрҙәрен дә башҡара. Уның менән әңгәмәбеҙ башҡорт халҡының иң бөйөк уйын ҡоралы ҡурайға бағышланды.

"Тарихсыларҙың тарихты дөрөҫ итеп яҙыу кеүек ауыр эше бар. Ышаныслы тарих йәки хәҡиҡәт бик күп тарихи мәғлүмәттәрҙе үтә нескә иләк менән иләгәндән һуң ҡалғандарҙан ғына хасил була ала", тигән Әхмәтзәки Вәлиди. Тарихты һәм тарихсының ролен юғары баһалаған һүҙҙәренә раҫ итеп, ғалимдың башҡорттарҙың тарихы һәм этнографияһы буйынса хеҙмәттәренән өҙөк тәҡдим итәбеҙ.

Ғаиләлә ысын ир-егетлек тәрбиәһен ҡасаныраҡ башлау ҡулай булыр?

Билдәле педагог А.С. Макаренконың тәрбиә асылы тураһындағы мәҡәләләренең береһендә шундай диалог бирелгән:
- Баланы ҡасан тәрбиәләй башларға кәрәк?
- Балағыҙға нисә йәш һуң?
- Әле өс йәше генә тулды.
- Һеҙ балағыҙҙы тәрбиәләүҙә теүәл 3 йылға һуңға ҡалғанһығыҙ!

Ошо көндәрҙә Өфөлә егерменсе тапҡыр үткәрелгән "Башҡортостан баш ҡалаһының йыл уҡытыусыһы" һәм ун өсөнсө тапҡыр үткәрелгән "Башҡортостан баш ҡалаһының башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы" конкурстарына йомғаҡ яһалды. Һөнәри конкурста еңеүсе Өфө педагогтарын БР мәғариф министры Гөлназ Шафиҡова, Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы Ирек Ялалов тәбрикләне.

Бөгөнгө ҡунағыбыҙ - МТС бәйләнеш операторының Төркмәнстан компанияһында маркетинг буйынса директор Рәмил Азамат улы БИКҠУЖИН. Ул үҙеңде һәм үҙең етәкселек иткән коллективтағы хеҙмәткәрҙәрҙе эшкә һөҙөмтәле йәлеп итеү серҙәре, һөнәри оҫталыҡты камиллаштырыуҙың иң ҡулайлы ысулдары, эште дөрөҫ ойоштороу һәм шәхесте төрлө яҡлап үҫтереү ҡанундары тураһында бәйән итәсәк. Һәм әңгәмә аҙағында Башҡортостанға ҡайтыуҙың әлеге ваҡыттағы уңайлы һәм уңайһыҙ яҡтары тураһында ла үҙ фекерен белдерер.

"Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына килгән хаттарҙы барлыуҙы дауам итәбеҙ. Һеҙ ҙә башҡорт әҙәбиәтендә һәр быуын кешеһенең иғтибарына лайыҡ әҫәрҙәрҙе/китаптарҙы тәҡдим итеүҙән туҡтамағыҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар!

Театр донъяһында ғәжәйеп бәхетле яҙмышлы спектаклдәр була. РСФСР-ҙың һәм БАССР-ҙың атҡаҙан артисы, драматург Илшат Йомағоловтың "Нәркәс" трагедияһы шундайҙар рәтенән. М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрында ғына ла уның өс тапҡыр премьераһы була. Ошо көндәрҙә "Нәркәс" спектакле яңынан сәхнәгә сыға.

Ғаиләлә малай тыуыуы - ҙур ҡыуаныс һәм оло байрам, сөнки ир затына борон-борондан буласаҡ ғаилә, ил һаҡсыһы, туйындырыусы һәм тоҡомдо дауам итеүсе тип ҡарағандар. Бындай ҡараш-инаныуҙарҙың өмөттө аҡлауы ошо сабыйҙың биологик, физиологик, социаль һәм психик яҡтан дөрөҫ үҫешенә бәйле.

Халҡыбыҙҙың символы дәрәжәһенә күтәрелгән милли музыка ҡоралыбыҙ ҡурайҙы ҡайҙан һатып алырға була, тип баш ватмайһың хәҙер. Легендар оҫта Вәкил Шөғәйепов эҙенән барыусы ҡурай яһаусылар бихисап. Баш ҡалала йыл һайын үткәрелә килгән төрлө күргәҙмәләрҙә, ил, донъя кимәлендәге сараларҙа ҡурай эшләүсе ағайҙарҙы йыш осратырға була. Шөкөр, ағайҙар быуыны ғына түгел, беҙҙең йәштәштәр ҙә, ҡустылар ҙа ата-бабаларҙан килеп еткән моңло һандуғасыбыҙ ҡурайҙы етештереүҙе үҙ ҡулына ала башланы. Мәҙәни, иҡтисади көрсөк быуындар күсәгилешлеген, оҫталар сылбырын өҙә алманы, тип һөйөнөргә урын бар. Ҡыуаныстар бының менән генә бөтмәй әле. Башҡорт оҫталары теге йәки был музыка ҡоралын ныҡлығы, көй сығарыу сифаты, файҙаланыу уңайлылығы яғынан да камиллаштырыуға ынтыла, уйлап тапҡанын патенттар рәүешендә законлаштырып ҡуя. Шундай оҫталарҙың береһе - Күгәрсен районы Юлдыбай ауылында йәшәүсе, даны республикабыҙға күптән билдәле Рәмил Хөснуллин. Ул ҡурайҙы һәм дөңгөрҙө ғәжәйеп ябай юл менән яҡшыртыуға өлгәшкән оҫта. Бөгөн беҙ Рәмил Хөснуллиндың өлкән улы Урал ағай менән әңгәмәләшәбеҙ. Урал ағай атаһының оҫталыҡ серҙәрен бик яҡшы үҙләштергән булып сыҡты. Ни тиһәң дә, тиҫтә йыллап атаһына ҡурай эшләшә. Әйҙәгеҙ, һүҙҙе ҡунағыбыҙға бирәйек: