11-12 апрелдә Өфө ҡала округы делегацияһы Бишкәк ҡалаһында үткән Рәсәй ҡалалары союзының V Халыҡ ара иң яҡшы муниципаль тәжрибәләр форумында ҡатнашты. Өфө ҡала хакимиәтендәге сираттағы оператив кәңәшмәлә был хаҡта ентекле доклад менән Инвестициялар идаралығы начальнигы Марс Әминев сығыш яһаны.

Ниндәйҙер аҡыл, белем эҙләп, нанотехнологиялар өлкәһен өйрәнәбеҙ, тәрбиә сығанаҡтары итеп кемдәрҙеңдер яңы алымдарын, заманса ҡараштарын алабыҙ. Ә асылда улар барыһы ла халыҡтарҙың йәшәйешендә, тарихта, яҙмаларҙа бар икән. Шуларҙың үҙемә ҡыҙыҡ булғандарын ғына бәйән итмәксемен.

Ул көндө Сипайлово биҫтәһенең Ҡариҙел яры буйындағы дамба ҡырмыҫҡа иләүендәй мәж килде. Бындай йәнлелек, ғәҙәттә, ҡыш һырғалаҡ, саңғы шыуғанда йәки йәйге томрала һыу ингән мәлдәрҙә генә күҙәтелһә, яҙғы бысраҡ осорҙа күңелһеҙ тынлы хөкөм һөрә торғайны. Сөнки ҡар иреп, ошонда йыл буйы тупланған сүп-сар һәм бысраҡ араһында йөрөргә шикле үҫмерҙәр төркөмө, бомждар һәм берәҙәк эттәрҙән башҡа, иртәле-кисле йүгереп үтеүсе бер нисә спортсының ғына йөрәге еткәндер.

Мостай Кәрим исемендәге Милли йәштәр театрында - яңы премьера. Драмеди, йәғни комедия-драма жанрындағы "Йәшәгән ти..." спектакле, тәү ҡарашҡа, ябай кешеләрҙең ябай тормошо тураһында һөйләй кеүек.

Бал ҡорто ғаиләһен селекцияға йәлеп итеү (селекция пчел), тоҡомсолоҡ эше (племенная работа) һәм инә сығарыу (вывод маток) төшөнсәләре бар. Ләкин ҡайһы берәүҙәр ҡортсолоҡта ҡулланылған ошо төшөнсәләрҙең (терминдарҙы) маҡсаттарын аңламай. Селекция, тоҡомсолоҡ һәм инә сығарыу эштәренең һәр береһенең үҙ маҡсаты. Гәзит уҡыусыға шул турала аңлатып үтмәксе булдым.

Был актрисаның тәбиғи һәләте, хисле булыуҙан бигерәк, геройының кисерештәре менән йәшәй белеүе һоҡландырмай ҡалмай. Нәркәс ("Нәркәс", И. Йомағолов), Зөбәржәт, Тәңкәбикә ("Ай тотолған төндә", М. Кәрим), Һәҙиә ("Һәҙиә", Ғ. Шафиҡов), Агазия ("Ташлама утты, Прометей!", М. Кәрим), Ҡәмәр ("Ҡыр ҡаҙҙары", Р. Сафин), Инәй ("Ҡатын-ҡыҙҙың ҡырҡ сырағы", Ф. Бүләков), Ҡарсыҡ ("Һөйәһеңме - һөймәйһеңме...", Ф. Бүләков) һәм башҡа бихисап ролдәре тамашасыны, тәү сиратта, эске тәрәнлеге менән әсир итәлер, моғайын. Хеҙмәт юлын М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театрына арнаған Башҡортостандың халыҡ артисы Рәмзиә Ислам ҡыҙы ХИСАМОВА менән әңгәмәбеҙ ҙә уның ижады, ролдәре һәм, әлбиттә, үҙенең шәхесе тураһында.

XX быуатҡа тиклем башҡорттарҙың төп шөғөлдәренең береһе йылҡысылыҡ булған. Башҡортостандың тәбиғәте лә, башҡорт атының үҙенсәлеге лә йылҡысылыҡтың меңәр йылдар дауамында башҡорт тормошоноң айырылғыһыҙ өлөшө булып ҡалыуына мөмкинлек биргән.

Хоҙай уны үҙе меңдәр араһынан һайлағандыр, моғайын, сөнки дүрт тиҫтә йыл самаһы тупланған эш стажының 25 йылы етәксе вазифаларында үтә - Ишембайҙың Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Башҡорт гимназияһында директор вазифаһына тиклем күтәрелеп, һуңынан инде баш ҡаланың 158-се Башҡорт гимназияһына идара итеү дилбегәһен ҡулына ала. "Халҡыма рәхмәт, баш ҡалаға рәхмәт, атай-олатайҙарҙың биргән ҡеүәт-мираҫына рәхмәт, сөнки үҙемдең яратҡан эшем менән шөғөлләнәм. Бик күп, быуын-быуын балаларҙың бәләкәй генә саҡтарынан алып ҙур шәхестәр булып үҫешкәненә шаһит булдым", - тип башланы һүҙен бөгөнгө әңгәмәсебеҙ Гөлназ Ғафир ҡыҙы ӘХМӘҘИЕВА.

Ғәҙәттә, нимәгәлер күнегеп киткәндә тормош үҙ ағышына саҡ ҡына үҙгәрештәр индереп ала. Ошо күренеш хатта ҡала хакимиәтендә уҙған оператив кәңәшмәгә лә ҡағыла, сөнки һәр шишәмбе үткән сара был аҙнала дүшәмбе уҙҙы һәм күптән түгел генә булған "Башҡортостандың йыл уҡытыусыһы" конкурсында ҡатнашҡан һәм еңеүсе, лауреат исемен яулаған баш ҡала уҡытыусыларын тәбрикләүҙән башланды.

"Супермаркеттарҙың береһенән арзаныраҡ хаҡҡа йомортҡа алғайным, быға тиклем гел уңып бешкән сәк-сәгем килеп сыҡманы ла ҡуйҙы. Әллә теге Ҡытай йомортҡалары беҙгә лә килеп еткән инде..." ти танышым. Быға тиклем дә бер нисә тапҡыр йомортҡаның сифатына ҡағылышлы фекерҙәр ишетелеп ҡалғайны. Әллә үҙемде ышандырғанғамы, "селтәрле" магазиндан алған йомортҡалар миңә лә ысынға оҡшамаған һымаҡ тойолдо.

"Башҡорт китабы топ-100+" китабы акцияһына башҡортса әҫәр йә китап тураһында иң ҡыҙыҡлы баһалама яҙған гәзит уҡыусыларыбыҙҙы билдәләп үтер ваҡыт етте.

Йәшел сиҙәмдә үлән ашап йөрөгән себештәр - ауылдың үҙенә күрә бер йәме ул. Боронғо кеүек ҡаҙ, тауыҡ себештәрен баҫтырып сығармаһалар ҙа, берәү ҙә ҡошһоҙ ҡалғыһы килмәй - һатып алып булһа ла үҫтерәләр. Ейәнсура районы Яңы Себенле ауылында йәшәүсе Ләйсән менән Хәйҙәр ЙОСОПОВтар ҡошсолоҡ менән 8 йыл шөғөлләнә. Бер тәүлеклек себештәрҙе һатып алып, 7, 15, 30 көнлөк итеп һата улар. Йорт хужабикәһе менән ошо шөғөлдәре, себеш үҫтереү серҙәре тураһында әңгәмәләшәбеҙ.

Халҡыбыҙҙың аҫыл ир-уҙамандарының береһе, БАССР-ҙың халыҡ, РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Әхтәм АБУШАХМАНОВҡа ошо көндәрҙә 70 йәш тулды. Ғәҙәттә, йәшәлгән ғүмерҙе йәш менән түгел, ә башҡарылған эштәр менән үлсәйҙәр. Әхтәм Әхәт улын да кемдер милли театр сәхнәһендәге Салауат, ҡыҙыл паша - Кәрим Хәкимов, Отелло һ.б. ролдәре, кемдер кинолағы образдары, кемдер яғымлы тауышлы диктор, һүҙ оҫтаһы, кемдер радиоспектаклдәр һәм спектаклдәр режиссеры булараҡ үҙ итәлер. Ғүмеренең яңы юғарылығында шәхес үҙен нисек тоя? Ошо хаҡта Әхтәм Әхәт улы менән әңгәмәләшәбеҙ.

Заманында был һүҙҙәрҙе Гиппократ әйтеп ҡалдырған ("Мы есть то, что мы едим"), һәм ул хаҡлы ла. Медицина атаһының фекеренсә, кешенең туҡланыуы, ғәҙәттәре һәм тормош рәүеше боҙолһа, ул ауырый башлай. Был хәҡиҡәтте аңлаусылар балаларын бәләкәй саҡтан уҡ дөрөҫ туҡланырға өйрәтә, кемдер үҙе аңлағас килә, кемдер ғүмер буйы ошо принципҡа нигеҙләнеп йәшәй, ә бәғзеләр йә ризыҡтарҙы айырып тормай ашай, һуңынан ябығырға теләп, диетаға ултыра һ.б. Был мәсьәләнең хәҙерге замандағы актуаллеген иҫәпкә алып, диетолог-нутрициолог Зөлфиә ХӘБИБУЛЛИНА менән әңгәмәләштек.

Бер саҡ икенсе милләттән булған бер дуҫым: "Бөгөн башҡорт милли кейемендә йөрөмәйһегеҙ, сит ил брендтарына өҫтөнлөк бирәһегеҙ икән, ни өсөн телгә йәбешеп ятаһығыҙ?" - тигән һорау биргәйне. Шөкөр, һуңғы ваҡытта милләттәштәр үҙ асылына ҡайта башланы, ҡатын-ҡыҙҙар стилләштерелгән булһа ла милли биҙәүестәргә өҫтөнлөк бирһә, милли орнаментлы галстуктарҙа, түбәтәйҙәрҙә йөрөгән ир-аттар ҙа юҡ түгел. Хатта һуңғы бер нисә йыл эсендә баш ҡала символикаһы менән сығарылған өҫ кейемдәре брендҡа әүерелде. Быны мода артынан ҡыуыу ғына тип ҡарарға ярамай, ә замандаштарыбыҙҙа илһөйәрлек кимәле артыуының бер сағылышы ла ул.

Өйҙә хужалыҡ эштәре менән етәкселек итергә яратҡан ҡыҙым, ниндәйҙер аҙыҡ алып ҡайтһам, йыш ҡына: "Күпмегә алдың?" - тип һорай. Мин иһә уның хаҡын белмәйем. Бик ныҡышһа, чегын эҙләп ҡараған булам, әммә ул чекты, ғәҙәттәгесә, алмағанмын. Шунан ул: "Һәр ваҡыттағыса инде, алған әйберенең хаҡын да ҡарамай", - тип көлөп йә шелтәләп ала.

Ошо көндәрҙә "Башҡортостандың йыл уҡытыусыһы" республика конкурсы һәм "Башҡортостандың башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы-2018" төбәк-ара конкурсына йомғаҡ яһалды. Күркәм сарала Дәүләт Йыйылышы-Ҡоролтай депутаты Йомабикә Ильясова, БР мәғариф министры урынбаҫарҙары Альмира Ғәниева һәм Гүзәл Шаһиева, Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайы Башҡарма комитеты рәйесе Әмир Ишемғолов, БР Йәмәғәт палатаһы рәйесе Ольга Панчихина, баһалама комиссияһында эшләүсе мәғариф алдынғылары, ветеран уҡытыусылар ҡатнашты.

1 апрель - Көлкө көнөндә һәр кем шаяртырға, башҡаларҙы көлкөгә ҡалдырырға тырыша. Бының бер кире яғы ла юҡ, шаярта белеү, шулай уҡ шаяртыуҙы аңлай һәм күтәрә алыу кешенең күркәм сифаттарынан иҫәпләнә. Шаян кеше - яҡшы кеше, ти халыҡ мәҡәле лә. Х. Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһының "Көлкө шоу" эстрада миниатюралары театрының һөйләү жанры актеры Фәнил ҠАРАСУРИН менән ошо көн уңайынан һөйләшеп алдыҡ.

Бына халыҡ Бөйөк Ватан һуғышына арналған кисәгә йыйылды. Сара һәүетемсә генә башланып китте. Тәүҙә бик йөкмәткеле доклад булды. Унан һуғыш ветерандары һөйләне. Аҙаҡ тыл ветерандарына һүҙ бирҙеләр. Әлбиттә, уларҙың һөйләгәне берәүҙе лә битараф ҡалдырманы. Ысынлап та, улар бик тулҡынланып, ауыр һуғыш йылдарын иҫкә алды. Аҙаҡ Бөйөк Еңеүгә берҙәй тос өлөш индергән һуғыш һәм тыл ветерандарына ҡиммәтле бүләктәр тапшырҙылар. Шунан кисәнең икенсе өлөшө башланып китте. Урындағы һәүәҫкәр әртистәр Бөйөк Ватан һуғышына арналған спектакль әҙерләгәйне. Дөрөҫөн әйткәндә, залда ултырғандарҙың күбеһе ошо спектаклде ҡарар өсөн килгәйне.

Күптән түгелге бер командировкам мәлендә Әбйәлил районының Һәйетҡол ауылына - ихтирамлы ағинәй, данлыҡлы ҡобайыр башҡарыусы Вәсилә апай Садиҡоваға һуғылдым. Килеремде алдан шылтыратып әйткәйнем. Апай, әбйәлилдәрсә, бишбармаҡ бешереп, буҙа ҡойоп, милли кейемдә әйҙүкләп ҡаршыланы. Үҙенән һәм йортоноң һәр йыһазынан нур бөркөлөп тора. Һөйләшеп һүҙебеҙ бөтмәне. Ҡәләмдәштәремдең, минең яҙғандарҙы, радио һәм телевидение аша сығыштарҙы ятҡа тиерлек белә, күҙәтеп бара. "Һеҙгә күҙ төбәп торам", тип күңелде үҫтереп ебәрҙе. Ағинәйҙең миңә тип әҙерләгән сюрпризы ла булған икән. Ул да булһа - 10 һорау. Йәшәйешебеҙҙең бер генә проблемаһына ла битараф булмаған, көнө-төнө йәмәғәтселек, милләт хәстәре менән йәшәгән кешене борсоған һорауҙар улар. Әйтергә кәрәк, уларҙа бик ҡыйыу һәм көнүҙәк проблемалар сағылыш таба. Вәсилә апай кинәйәләп-минәйәләп тормай, туп-тура ярып һалды һорауҙарын. Элек апайға һуғылғанда үҙем уға һорауҙар биреп, бәхәс ҡорһам, гәзиткә материал әҙерләһәм, был юлы ролдәрҙе алыштырҙыҡ. Шул әңгәмәбеҙҙе гәзит уҡыусылар иғтибарына тәҡдим итәбеҙ. Бәлки, ошо "Уҡыусынан ун һорау" рубрикаһын дауам итеүселәр ҙә табылыр.
Әхмәр ҒҮМӘР-ҮТӘБАЙ.