Яңы йыл төнө һәр кемдең күңеле яҡты өмөттәр менән тулышҡандан-тулышып, мөлдөрәмә булған мәл. Балаларҙы күҙ уңында тотмайым мин. Улар былай ҙа мөғжизә илендә йәшәй был көндәрҙә: шыршы байрамдары, Ҡыш бабай бүләктәре, сюрприздар. Танауҙарына еҫ кергәндәре лә әкиәти тойғоларҙы кисерә әле, байрам алды эйфорияһында йөрөй. Ололар ҙа Яңы йылдан нимәлер көтә бит. Тик күптәр быны башҡаларға белдермәй. Уйлап ҡараһаң, бер ниндәй ҙә мөғжизә булмаҫын беләһең, был шул уҡ үтеп китә торған төндәрҙең береһе, әммә... күңел тулышҡан һәм ул йырылыу юлын эҙләй. Ахырҙа, тап ана шул мөғжизә көтөү мәле иң мөһим торош булып сыға ла инде.

Үтеп барған йылдың һуңғы һанында уҡыусыларыбыҙҙы изге эштәргә, ниәттәргә, ғәҙәттәргә саҡырып, әйҙәләп ултырабыҙ бына...

Кино - кеше күңеленә үтеп инерҙәй иң мауыҡтырғыс сәнғәт төрө ул. Мәғәнәле, юғары зауыҡлы фильмдарҙың тәрбиәүи әһәмиәте баһалап бөткөһөҙ. Бала саҡ хәтирәләренән иҫтә ҡалған: ауылға яңы кино килтерһәләр, ауыл клубы шығырым тулы була, бар ауыл халҡы берҙәй булып экрандағы тормош менән йәшәй торғайны. Кино ҡарап, ҡыҙҙар - матурлыҡ, нәзәкәтлек, егеттәр илһөйәрлек, ирҙәрсә ныҡлыҡ сифаттарын күңелдәренә һеңдерҙе. Былары - нәфис фильмдарҙың йоғонтоһо тураһында, ә тағы документаль, ысын хәл-ваҡиғаларҙы, шәхестәрҙе яҡтыртҡан таҫмалар бар бит әле. Уларҙың әһәмиәте бигерәк тә ҙур. Сөнки нәфис фильмдарҙы йылдар үтеү менән икенсе артистарҙы уйнатып, яңынан төшөрөргә була, ә донъянан киткән шәхестәрҙең тормошо ҡабатланмай.

Башҡортостандың халыҡ артисы Әхтәм Абушахманов менән әңгәмәләш булыусылар уның бер сифатына иғтибар итмәй ҡалмайҙыр: барыһына ла ярарға тырышмай, дежур һүҙ һөйләй белмәй ул. Һәр әңгәмәһендә йә булмаһа халыҡ алдында яһаған сығышында ниндәйҙер парадоксаль фекер әйтеп ысҡындыра, көтөлмәгән дәлиле менән тыңлаусыларҙы һиҫкәндереп, ғәжәпләндереп тә ҡуя. Ҡайһы ваҡыт уның әйткәндәре менән килешмәйенсә, үҙенә дәғүә белдереүселәр ҙә табылмай тормайҙыр, нисек кенә булмаһын, ситуацияға яраҡлашырға, номенклатураға оҡшарға тырышмай һәм холҡоноң шул яғы менән бүтәндәрҙе ылыҡтыра ла ул. Ә бына улдары - М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры режиссеры Айрат, Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры бейеүсеһе Ринат менән ҡорған әңгәмәһендә инде Әхтәм Әхәт улының беҙ белмәгән тағы ла бик ҡыҙыҡлы яҡтары асыла. Әңгәмәлә, билдәле, яҙылмаған ҡанундар буйынса атай кеше күберәк һөйләне, улдары теге йәки был өлкә буйынса күтәрелгән мәсьәләгә ҡарата үҙҙәренең мөнәсәбәтен белдерҙе.

Өс йыл инде республикабыҙҙа "Шәжәрә" Башҡортостандың тарихи мираҫын өйрәнеү үҙәге тарафынан ижад ителгән "Башҡорт ырыуҙарының тарихы" томлыҡтары донъя күреп килә. Ошо көндәрҙә уның 19-сы томына материалдар туплау йомғаҡланып тора. Экспедициялар ваҡытында альманахтарҙы әҙерләүсе ғалимдар бикәтин, һалйот, һеңрән, терһәк һәм һырҙы ырыуҙары буйынса мәғлүмәттәр йыйыу өсөн бер нисә тапҡыр Силәбе өлкәһенең Арғаяш һәм Ҡоншаҡ райондарына барып ҡайтты. Үҙәктең ғилми хеҙмәткәре, социология фәндәре кандидаты Илгиз Солтанморатов сәйәхәт сәхифәләре менән уртаҡлаша.

Сания йылдың үтеүен түҙемһеҙлек менән көтә башланы. Элек көн үтһә, ғүмер уҙа, тип, һәр үткән көнгә үкенеп ултырыр ине. Хәҙер иһә күҙе - минут һайын сәғәттә. Кис еткәнен көтә ул шулай. Хатта календарҙағы иртәгәһе көндө ятҡансы алмаштырып ҡуйғаны ла бар.

Ошо көндәрҙә Өфө ҡала округы хакимиәтенең Мәғариф идаралығы "Өфө ҡалаһында этномәҙәни белем биреү: эш тәжрибәһе һәм үҫеш перспективалары" темаһына арналған түңәрәк ҡор үткәрҙе. Унда баш ҡаланың белем биреү учреждениеларында республиканың дәүләт телдәрен, туған телдәрҙе уҡытыу буйынса тупланған тәжрибә, эш һөҙөмтәһе тикшерелде.

Өфөлә БР Муниципаль берәмектәрҙең VI съезы булып үтте. Муниципалитеттарҙан, федераль һәм республика дәүләт власы органдарынан 600 делегат ҡатнашҡан сарала Муниципаль берәмектәр советы һәм республиканың урындағы үҙидаралыҡ органдары эшмәкәрлегенә йомғаҡ яһалып, көнүҙәк проблемалар буйынса фекер алышынды, киләсәккә өҫтөнлөклө йүнәлештәр билдәләнде.

Күптән түгел үҙәк матбуғат саралары Рәсәй төбәктәре буйынса айыҡлыҡ рейтингын баҫып сығарҙы. Баҡтиһәң, беҙҙә "Айыҡ Рәсәй" федераль проекты һәм хатта уның белгестәре лә бар икән.

Рәсәй киноһы йылында ошондай бер ҡыҙыҡлы мәғлүмәт менән уртаҡлашҡым килеп, ҡулыма ҡәләм алдым.

Алтын бөртөкләп йыйылған кеүек, башҡорт әҙәбиәтенең иң аҫыл, алтынға бәрәбәр китаптарын/әҫәрҙәрен бөртөкләп барлай киләбеҙ. Әлегә бөтә быуындар уҡып белергә тейешле әҫәрҙәр исемлеген егерме бергә тиклем еткерҙек. Был юлы исемлеккә тағы бер нисә әҫәрҙе индерәбеҙ.

Тарихи сығанаҡтарҙан билдәле булыуынса, кешелек донъяһы "Тимер быуатҡа" аяҡ баҫҡан осорҙан (яңы эраға тиклем 1200 йылдар самаһы элегерәк) баҡырҙан ҡула иретеү һөнәре ултыраҡ урындар янына - йорттарҙағы мейестәргә күскәс, тимерселек һөнәрен ҡатын-ҡыҙҙар ҙа үҙләштерә башлай.

Үҙен ихтирам иткән дәүләт һәм халыҡ милли үҙенсәлектәрен һаҡларға бурыслы. Милли сәнғәт тураһында һүҙ алып барғанда башҡорттоң төп милли мәҙәни үҙенсәлеге - ул бөйөк музыка ҡоралыбыҙ ҡурай, тиер күптәр, һәм хаҡлы булыр. Редакциябыҙҙың бөгөнгө ҡунаҡтарына ла ҡурайҙың туранан-тура бәйләнеше бар, сөнки ошо көндәрҙә Өфө дәүләт сәнғәт училищеһында халыҡ уйын ҡоралдары бүлеге эшләй башлауға 25 йыл тула. Башҡортостандың атҡаҙанған артисы, Өфө сәнғәт училищеһының башҡорт халыҡ уйын ҡоралдары бүлеге етәксеһе Салауат Илгиз улы КИРӘЕВ, ҡурай класы уҡытыусыһы Рөстәм Далха улы ҒҮМӘРОВ менән ошо үҙенсәлекле уҡыу йорто тураһында әңгәмәбеҙ, сөнки Башҡортостандың милли сәнғәте үҫеше ошо училище тәрбиәләгән, белем биргән уҡыусылар менән бәйле.

"Әллә урыҫҡа бараһы, матур була балаһы", тип таҡмаҡларға ярата бер танышым. Был, әлбиттә, һүҙ араһында сыҡҡан мәрәкә генә. Күптәр тәрәнгә төшөп, был һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңларға тырышып та ултырмайҙыр. Тик мине улар уйға һалды. Бөгөн беҙ халҡыбыҙ яҙмышы, уның киләсәге хаҡында бик күп һөйләйбеҙ. Һөйләүен һөйләйбеҙ ҙә ул, үҙебеҙҙе һаҡлап ҡалыр өсөн аныҡ эштәр эшләйбеҙме һуң? Ҡыҙҙарыбыҙ сит милләт кешеһе менән тормош ҡора, сит милләткә балалар үҫтерә, егеттәребеҙ ҙә йәрҙе яттар араһынан эҙләй. Ильястан Иван тыуғанда башҡорт халҡының киләсәге өсөн хафаланыуҙар артҡандан-арта ғына.

Ошо көндәрҙә БР буйынса Эске эштәр министрлығының Юл хәрәкәте хәүефһеҙлеге дәүләт инспекцияһы идаралығы начальнигы Динар Заһит улы ҒИЛМЕТДИНОВ журналистар менән осрашып, ағымдағы йыл йомғаҡтары, эшләнгән эштәр һәм идаралыҡ алдында торған пландар, бурыстар менән таныштырҙы.

Мин үҙем ғүмерем буйы матбуғат баҫмаларында эшләп, хаҡлы ялға сыҡҡан кеше булараҡ, гәзитһеҙ көнөмдө күҙ алдына ла килтерә алмайым, шуға күрә пенсиямдан арттырып, гәзит-журналдарға яҙылырға тырышам.

Заман башҡа, заң башҡа, тип, заман модаһын алға һөргән бәғзеләр йәнәшендә, шөкөр, милли зауыҡты өҫтөнөрәк күргән ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙ ҙа бар. Өләсәйҙәребеҙҙең милли кейемдәрен, биҙәүестәрен тергеҙеү менән бергә, заманса күлдәктәргә һәм эшлекле костюмдарға башҡорт орнаменттарын, биҙәктәрен өҫтәп ебәреп, миллилекте үҙ зауҡына әйләндергәндәр бихисап хәҙер. Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының тап ошо дәррәү күтәрелешен, ҡыҙыҡһыныуын иҫәпкә алып, йыл башында Республика халыҡ ижады үҙәге ҡарамағындағы "Сәсәндәр үҙәге", Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының республика "Ағинәй" йәмәғәт ойошмаһы "Селтәр" традицион биҙәнеү әйберҙәре бәйгеһе иғлан иткәйне. Ниһайәт, ошо көндәрҙә был күркәм конкурсҡа Өфөлә йомғаҡ яһалды.

Стәрлетамаҡ филармонияһы - ошо төбәктә йәшәгән халыҡтарҙың мәҙәниәтен сағылдырған үҙенсәлекле сәнғәт усағы булараҡ билдәле. Унда төрлө милли ансамблдәр бер сәхнәлә ижад итә. Мәҙәни институт булараҡ, филармониялар бөгөн ниндәй хәлдә? Ысынында һүҙҙә генә булған, шулай ҙа тотош армия һәүәҫкәр йырсыларға йәшел юл асҡан "шоу-бизнес" халыҡҡа профессиональ сәнғәт тәҡдим иткән филармонияға ниндәй уңайһыҙлыҡтар тыуҙыра? Ошо һәм башҡа һорауҙарға 25 йыллыҡ юбилейҙары айҡанлы редакциябыҙға йыйылған стәрлетамаҡтар - "Ашҡаҙар" башҡорт эстрада-фольклор төркөмө солисы, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Ғәзинур ХУЖАХМӘТОВ, Бейеү театры солисы, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Рәил ЛОҠМАНОВ, музыка белгесе, лектор Гөлназ РӘХМӘТУЛЛИНА менән әңгәмәләшәбеҙ.

Оло быуын ғына түгел, хатта йәштәр ҙә "Офицерҙар" киноһын яратып ҡарайҙыр, моғайын. Ундағы легендаға әйләнгән бер фразаны бөгөн дә йыш ишетергә мөмкин: "Шундай һөнәр бар - Тыуған илде һаҡлау". Сираттағы әңгәмәселәребеҙ тыуған илен һаҡлап ҡалыу менән генә сикләнмәйенсә, әле лә халыҡ именлеге һағында тороусы офицерҙар - Өфө ҡала округы хакимиәтенең Граждандарҙы һаҡлау идаралығы етәксеһе Рәсим АБДУЛЛИН менән "Ҡотҡарыу хеҙмәте 112" ойошмаһы директоры Хәким НИҒӘМӘТЙӘНОВ. Мәғлүм булыуынса, был ойошма эшмәкәрлеге 4-се йыл рәттән Волга буйы федераль округындағы халҡы миллиондан ашыу булған ҡалалар араһында хәүефһеҙлекте тәьмин итеү буйынса беренсе урында килһә, Рәсәй буйынса икенсе урында тора. Бөгөн редакция ҡунаҡтарының эше тураһында мәғлүмәт алдыҡ, ҡайһы бер башҡа темаларға ла фекер алыштыҡ.

"Киске Өфө"нөң 45-се һанында баҫылған "Төньяҡ Амурҙары"ның серле байрағы" (авторы Азат Ярмуллин) мәҡәләһен уҡығандан һуң тыуған фекеремде еткермәксемен. Йәғни байраҡ уртаһына ҡыҫҡартып, йәғни баш хәрефтәре менән генә яҙылған яҙманы логик фекер нигеҙендә асыҡламаҡсымын.