Күптәр иғтибар иткәндер, 21 декабрҙән "Бирешмә!" тип аталған үҫмерҙәр өсөн беренсе башҡорт сериалы Башҡортостан юлдаш телевидениеһы экрандарына сыҡты.

2006 йылда Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте "Рәсәй рухы" тигән премия булдырғайны. Йыл һайын был премия менән фольклор, йыр һәм бейеү, халыҡ музыка ҡоралдары ансамблдәре, оркестрҙар, сәсәндәр, биҙәү-ҡулланма оҫталары бүләкләнә. Быйыл Сибай сәнғәт колледжы ҡарамағындағы "Урал батыр" сәсәндәр мәктәбе етәксеһе, сәсәниә Асия ҒӘЙНУЛЛИНА конкурстың "Традицион халыҡ мәҙәниәте" номинацияһында билдәләнде. Ул республиканан был премияға лайыҡ булыусы дүртенсе шәхес. Был сәфәре хаҡында Асия Солтан ҡыҙы үҙе һөйләй:

Мәктәп йылдарында физика уҡытыусыһы уны мотлаҡ физик булырға өндәй, ә тарих уҡытыусыһы тарих юлын һайларға өгөтләй. Тарих егетте үҙенә нығыраҡ ылыҡтыра һәм ул мәктәптән һуң Башҡорт дәүләт университетының тарих факультетында белем алыуын дауам итә. Әммә яҙмыш уны бөтөнләй икенсе тармаҡҡа - мәғлүмәт өлкәһенә алып килә. Бөгөн ул Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлыҡ етәксеһе урынбаҫары. Сираттағы әңгәмәсебеҙ - политология фәндәре кандидаты Марат Әсхәт улы ҒӘЗИЗОВ.

Ибн Фаҙлан сәйәхәтнамәһен тикшереү һөҙөмтәһендә тағы шулар асыҡланды: Кесе Быҙаулыҡ ерендә (уның төньяҡ өлөшөндә) илселәрҙең юлы һулға ауыша һәм улар Һамар, Кинәл, Сок (Сух) һәм Ҡондорса йылғалары аша үтә.

Яңы йыл байрамы хужаһы Ҡыш бабай барлығына бәләкәстәр ышанамы? Уны ниндәй итеп күҙ алдына килтерә? Унан бүләккә нимә һорай? Был һорауҙарға яуапты түбәндә табырһығыҙ.

Ошо көндәрҙә Башҡортостан Республикаһы Башлығы Рөстәм Зәки улы Хәмитовтың республика һәм муниципаль киң мәғлүмәт саралары баш мөхәррирҙәре менән осрашыуы булып үтте.

1969 йылдың 16 июле. Түҙеп торғоһоҙ эҫе булыуға ҡарамаҫтан, Флоридала 55 илдән 3 миллион 493 мең журналист һәм космодромдан ситтә тағы ла ярты миллион самаһы халыҡ Йыһан карабының осоп китеүен күҙәтә. Тағы ла йөҙәрләгән миллион кеше был осоштоң тормошҡа ашырылыуын көтөп, зәңгәр экрандарға төбәлә. Нимә шундай ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра һуң? Ошо минутта кеше тәүге тапҡыр Айға осорға йыйына.

"Байыҡ" Республика башҡорт бейеүе бәйгеһе быйыл 10 йыллыҡ юбилейын билдәләне. Ошо уңайҙан декабрь айында Өфөнөң "Башҡортостан" дәүләт концерт залында ҙур байрам концерты үтте. Унда был бәйгелә Гран-при яулаусылар, финалға сығыусылар, Ф. Ғәскәров исемендәге Дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле, "Мираҫ" фольклор йыр һәм бейеү ансамбле, "Сибай" халыҡ бейеүҙәре ансамбле, Стәрлетамаҡ ҡалаһының бейеү театры һәм Мәскәүҙән, Татарстан, Төньяҡ Осетия-Алания, Ҡаҙағстан, Ҡырғыҙстан республикаларынан, Алтай крайынан ҡунаҡтар ҡатнашты.

Бер заман йәмғиәттә ветерандарҙы, хаҡлы ялдағыларҙы, һәләтлеләрҙе, фекерҙәштәрҙе һәм башҡа күп төрлө уртаҡ эштәр һәм уйҙар менән йәшәүселәрҙе берләштереүсе ойошмаларҙың хәле ҡыл өҫтөндә ҡалды. Был, үҙенә күрә, йәмғиәттең тырым-тырағай булып тарҡала башлауының бер күренеше ине. Әммә, бәхеткә күрә, был хата ваҡытында аңлап ҡалынды һәм предприятиелар, учреждениелар янындағы ойошмаларға ҡабаттан йән өрөлдө. Ошо уҡ яҙмыш Бәҙәр Йосопова исемендәге Актерҙар йортонда урынлашҡан БР Театрҙар эшмәкәрлеге союзын да урап үтмәне. Бөгөн Союзды Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы, С. Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Хөрмәтулла Ғаззали улы ҮТӘШЕВ етәкләй, ә Актерҙар йорто директоры вазифаһын Әлиә Дамир ҡыҙы ЯХИНА башҡара. Улар менән дөйөм театр донъяһы тураһындағы һөйләшеү гәзит уҡыусыларға ла ҡыҙыҡлы булыр, тип уйлайбыҙ.

Бөйөк Ваҡыт даръяһының хәҙер инде алыҫта ҡалған 921-922 йылдарында Бағдад ҡалаһынан Ғәрәп хәлифәте илселеге сәркәтибе Ибн Фаҙландың Урта Иҙелгә (Урта Волгаға) сәфәре тураһында бәйән иткән тиҫтәләгән фәнни хеҙмәттәр донъя күргән. Шул хеҙмәттәрҙең иң төплөһө - күренекле тюрколог Әхмәтзәки Вәлидиҙең докторлыҡ диссертацияһы. Был хеҙмәт (уны немец теленән башҡортсаға Марат Исмәғилев ауҙарған) 1997 йылда "Ватандаш" журналының 7-се һанында баҫылып сыҡты. Әхмәтзәки Вәлидиҙең бер фаразы иғтибарымды йәлеп итте.

Күптән түгел Галле менән Өфө ҡалаһының дуҫлашыуына, йәғни Башҡортостан - Германия дуҫлығына 20 йыл тулыу уңайынан Башҡортостандың рәсми делегацияһы Германияға барып ҡайтты. Уны Башҡортостан Республикаһының вице-премьеры Салауат Сәғитов етәкләне. Шулай уҡ делегация составында Өфө ҡала округы хакимиәте башлығы урынбаҫары Сынтимер БАЯЗИТОВ та бар ине. Бөгөн уның менән һөйләшеүҙе ошо сәфәр тураһындағы мәғлүмәттән башлап, башҡа темаларға ла ҡағылдыҡ.

Тормош шундай уңайлы бөгөн. Ашайым тиһәң - аҙығы, кейәм тиһәң - кейеме бар, йөрөйөм тиһәң - дүрт ҡиблаға юл асыҡ. Әлеге шул аҡсаң ғына булһын. Һәм ана шул аҡсаны булдырыу өсөн тырыша ла инде һәр кем.

Сибай концерт-театр берекмәһенең, йәки, өйрәнгәнсә, филармонияһының халыҡсанлығы хаҡында быға тиклем дә яҙҙылар һәм бынан һуң да яҙырҙар. Әммә улар сығышындағы ҡайһы бер нәмәләр тураһында ҡат-ҡат ҡабатлап торғанда ла яҙыҡ булмаҫ, тип уйлайым.

Минең тыуған яғым Оло Эйек йылғаһы буйында "ынтымат кеше" тигән һүҙ бар: ул бик һирәк яңғырай, сөнки ундай һүҙгә тура килгәндәр ауылға берәү булһа - бик яҡшы. Ынтымат - йыйнаҡ, аккурат, алдан хәстәрле һәм маҡсатына ынтылышлы, тигәнде аңлата. Ысынлап та, ҡомартҡыны таныған, һаҡлаған, уның асылын, дәрәжәһен, әһәмиәтен аңлаған, әләф-тәләф итмәгән, кәрәк урыны-ваҡытында йәтешле ҡуллана белгән ынтымат кешеләр халыҡ араһында айырылып тора.

Үҙеңдең кем икәнеңде белгең килһә, күршеңдән һора, тиҙәр. Бөгөн туған телебеҙ, милләтебеҙ, илебеҙҙең киләсәген ҡайғыртып һүҙ күтәргәндә йәнәшәбеҙҙә йәшәгән башҡа милләт вәкилдәренең дә был мәсьәләләргә ҡарата фекерен белге килә, әлбиттә. Ошо маҡсатты күҙҙә тотоп, Башҡорт дәүләт университетының Сибай институты проректоры Семен Николаевич Черновҡа өндәштек.

Республика бер нисә ай дауамында билдәһеҙлектә йәшәне. Йәмәғәтселек умарта күселәй гөжләне. Ата-әсәләр һайлау алдында ҡалды. Былар барыһы ла мәғариф системаһындағы үҙгәрештәргә бәйле туған телдәрҙе, шул иҫәптән башҡорт телен һәм дәүләт телдәрен уҡытыу буйынса килеп тыуған хәл-торошҡа бәйле булды. Һәр заман өсөн риторик яңғыраған: "Булырғамы, булмаҫҡамы?", "Нимә эшләргә?" тигән һорауҙарҙың беренсеһенә Башҡортостанда йәшәгән милләттәр бер төрлө яуап бирһә, икенсеһе һаман асыҡ ҡала: нимә эшләргә? Ошо һәм башҡа һорауҙарға бөгөн Башҡортостан Республикаһы Мәғариф өлкәһендә тикшереү һәм күҙәтеү идаралығы начальнигы Айбулат Вәкил улы ХАЖИН яуап бирә.

Һәүәҫкәр тарихсы Йәдкәр Бәшировтың ошо көндәрҙә генә донъя күргән "Башҡорт хан" тип аталған баҫмаһы тураһында һөйләшеүҙе дауам итәбеҙ.

Бөрйән районының Әбделмәмбәт ауылы журналистар өсөн ят урын түгел. Ниндәй редакцияла ла улар хаҡында беләләр һәм: "Ә-ә-ә! Ҡыпсаҡтар шәп ул, бигерәк тә мәктәптәре шәп!" - тип тә өҫтәп ҡуялар. Һәм улар сираттағы тапҡыр шәплектәрен иҫбатланы - мәктәптәрендә Матбуғат көнөн билдәләне. Республиканың "Киске Өфө", "Йәшлек", "Йәншишмә", "Башҡортостан", райондарының "Таң" гәзиттәре һәм "Шоңҡар", "Аҡбуҙат" журналдары редакцияларынан вәкилдәр саҡырып, матбуғат менән дуҫлыҡтарын, уҡыусыларҙың һәм ауыл халҡының милли баҫмалар яҙмышына, ғөмүмән, илдә барған милли мәсьәләләргә лә битараф түгеллеген иҫбатланы.

"Аҡ яулыҡлы инәйҙәрем, һеҙҙе һағынам!" тип аталған баш менән бер хат килде редакцияға. Баймаҡ районынан Зөһрә апай яҙа уны: "Олоғая барған һайын үҙемдән олораҡ булған ҡатын-ҡыҙҙарға иғтибар итә, уларҙың төҫ-башына күҙ һала башланым, - тип башлана яҙма. - Тик миңә улар оҡшамай, кейемдәре лә, фиғелдәре лә. Элекке инәйҙәр яулыҡлы ине, улар уны яҙып ебәреп, үңәс-елкәләрен ҡаплап тороп ябына инеләр. Иҫәпләп ҡараһаң, күптәренә ул саҡта әле илле йәштәр самаһы ғына булған! Хәҙергеләр 70-75-тә лә сәстәрен бөҙрәләтеп, яланбаш йөрөй. Ул ғына ла түгел, малайҙар прическаһына күсеп бөттөләр. Яулыҡты ла аят-маҙарҙа ғына йөрөтөү йолаһына әйләндереп алдылар. Йәйге күлдәктәрен дә әйтер инем. Инде олоғайғас, бәлйерәгән балтыр, беләк иттәрен былҡылдатып, сирыш үңәстәрҙе асып, итәкһеҙ-еңһеҙ күлдәктәрҙә, ағарып-һирәгәйгән башты ялбыратып йөрөү ни төҫтөр? Икешәр метр ситсанан йәки башҡа тауарҙан тектер уңайлы итеп ике күлдәк, уҙа барһа, өсәүҙе - әллә күпмегә етә..." Бына ошондай эстәлекле хат: "Өләсәйҙәр, әйҙәгеҙ, яулыҡлы һәм күлдәкле булайыҡ", - тигән саҡырыу менән тамамлана.

"Киске Өфө" гәзите тураһындағы уҡыусылар фекерен иғтибар менән күҙәтеп барам. Һис арттырыуһыҙ, ҡабартыуһыҙ шундай матур, ыңғай фекерҙәрен яҙалар. Барыһы ла хаҡ, тип, уйымдан ғына уларға ҡушылам.