Эшсе һөнәрен үҙләштереүселәргә ҡытлыҡ кисерә ил: эш урыны табырға ярҙам иткән үҙәктәр килтергән мәғлүмәттәрҙе ҡарағанда һәр ерҙә төҙөүсе, йөк ташыусы, сантехник, электрик, ашнаҡсы, хеҙмәтләндереүселәр талап ителеүен күрәбеҙ. Ул эштәрҙе атҡарырға теләүселәрҙең йәш категорияһы буйынса ла ҡытлыҡ - йәштәр килмәй. Был аңлашыла ла, бөтәһе лә юғары белем алырға һәм абруйлы эш урыны табырға, көрәп аҡса эшләргә теләй. Ә бына Сибай күп профилле һөнәрселек колледжы студенты Рафаэль Яхин ошо рәүешле фекер йөрөткән бик күптәрҙең ҡарашын үҙгәртерлек йәш кеше. Күптән түгел ул WorldSkills һөнәри оҫталыҡ буйынса донъя чемпионатында "Таш эшкәртеү" буйынса өсөнсө урын яулап ҡайтты һәм эшсе һөнәре аша ла юғары уңышҡа өлгәшергә мөмкин булыуын иҫбатланы.

"Бәйләнештә"ге диуарымда бәхет хаҡында бер яҙмам бар ине, шуға комментарий итеп ул ошо СМС-ты һалды. Интернеттағы таныш түгел танышымдың әсенеп яҙған хәбәренән шаңғып ҡалдым. Ул был хатын үҙ диуарыма алып ҡуйыуымды һораны, башҡа әсәйҙәр фәһем алһын, тигән теләген еткерҙе. Бына ул хаттың йөкмәткеһе:

Учалы ағинәйҙәре боронғо башҡорт халыҡ йолаларын тергеҙеүҙе дауам итә. Был юлы беҙҙе: "Үҙем әҙерләгән, йәнгә һәм тәнгә ҡеүәт биреүсе эсемлектән ауыҙ итегеҙ!" - тип ҡаршы алды Ҡунаҡбай ауылы ағинәйҙәре. Баҡтиһәң, улар халҡыбыҙҙың туҡланыу йолаһына арналған сара үткәрергә йыйылған икән.

Был көндәрҙә танылған шағирә, Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай рәйесе урынбаҫары Йомабикә Сәләхетдин ҡыҙы ИЛЬЯСОВА үҙенең күркәм юбилейын билдәләй. Ошо уңайҙан уға өс һорау бирҙек.

Ниндәй ул шағирә булмышы?

- "Аҡҡош" тигән шиғырымда шағирә булмышына ошондай һығымта яһағандаймын:

Аҡҡош ниндәй гүзәл осҡан саҡта,
Һоҡланырлыҡ күлдә йөҙгәндә.
Ярға сығып, аяҡ баҫыу менән,
Матурлыҡтан улар өҙөлә.
Йорт ҡаҙылай, ябай йорт ҡаҙылай
Хәрәкәте ерҙә аҡҡоштоң.
Эй, шағирә, донъя көткән саҡта
Һин дә шул бисара аҡҡошһоң.

Бөгөн гәзит уҡыусылар иғтибарына уңышлы йәш кеше менән әңгәмә тәҡдим итмәксебеҙ. Ҡунағыбыҙ - Денис Булат улы ЙОМАДИЛОВ - әле йәш (29 йәшлек) булыуына ҡарамаҫтан, әллә күпме юғары дәрәжәләргә өлгәшкән, бик күп эштәр атҡарып өлгөргән. Һанап киткәндә, ул: БР Адвокаттар палатаһы Вице-президенты ла, БР Адвокаттар коллегияһы рәйесе урынбаҫары ла, БР Йәмәғәт палатаһы ағзаһы ла, Рәсәй Юристар ассоциацияһының Башҡортостан Йәш юристар советы рәйесе лә. Әңгәмәбеҙ йәш кешенең уй-фекерҙәре, булмышы, донъяға ҡарашы тирәһендә барасаҡ.

Башҡорт халҡының тарихын төплөрәк өйрәнгән һайын ниндәйҙер яңы һәм ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәр асыла бара. Уны бары ҡалыплашҡандан айырып, яратып, үҙ итеп өйрәнергә генә кәрәк. Ошондай фекерҙә хөрмәтле шәхесебеҙ, тарих фәндәре докторы Нәзир Мырҙабай улы ҠОЛБАХТИН. Беҙ ҙә уның был фекере менән килешәбеҙ һәм уның бәйәнендә гәзит уҡыусыларыбыҙға тарихыбыҙҙың ҡайһы бер ҡыҙыҡлы биттәре менән танышырға тәҡдим итәбеҙ.

Үткән аҙнала Өфөлә 2002-2003 йылғы егеттәр араһында ҡатнаш хәрби алыш (халыҡ-ара атамаһы - ММА, халыҡ телендә "ҡағиҙәһеҙ алыш" тип тә йөрөтөлә) буйынса Рәсәй беренселеге үтте. Ул Өфө ҡала округы хакимиәте, "Благомир" төбәк йәмәғәт ойошмаһы ярҙамы менән Рәсәй Ҡатнаш хәрби алыштар берлеге һәм БР Ҡатнаш хәрби алыш федерацияһы тарафынан ойошторолдо. Ойоштороусылар билдәләүенсә, был турнир, ҡатнашыусылар йәше буйынса ҡарағанда, Рәсәй тарихында ла, ММА тарихында ла иң тәүгеһе. Йәғни, быға тиклем 18 йәше тулмағандар өсөн ММА спорты буйынса ярыштар ябыҡ булған. Ә ниңә үткәрергә булғандар һуң уны? Ни өсөн был тәүге тәжрибә тап Өфө иңенә төшкән? Мәҡәләбеҙҙә Рәсәй Ҡатнаш хәрби алыштар берлеге президенты, күп тапҡырҙар ММА буйынса донъя чемпионы Фёдор Емельяненконың ошо һәм башҡа һорауҙарға яуаптарын ишеттерербеҙ.

Көн һайын эшкә барғанда, беҙҙең йорт янындағы былтыр ғына ишектәрен асҡан өр-яңы, һәләк ҡупшы балалар баҡсаһы янынан үтергә һәм көн һайын тип әйтерлек ошо баҡсаның семәрле кескәй генә ҡапҡалары янында ҡысҡырыш, әр, илаш-тартыш күренешенең ихтыярһыҙ шаһиты булырға тура килә. Айырыуса бер көн 3-4 йәштәрҙәге ҡыҙыҡайҙың кескәй генә ҡулдары менән әлеге семәрле ҡапҡаға сытырҙатып йәбешеп: "Не хочу!"- тип сәрелдәүе, ярһыған әсәнең баланы йолҡа тартып, түпәләй-түпәләй баҡса ишегенә табан һөйрәкләүен күргәндән һуң туҡталышыма урау булһа ла икенсе юлдан йөрөй башланым...

Башҡортостан - мәмерйәләргә бай төбәк. Әммә республикалағы һыу аҫты мәмерйәләренең 70-80 проценты әле тикшерелмәгән. Был мәғлүмәтте ошо көндәрҙә баш ҡаланың "Башинформ" мәғлүмәт агентлығында үткән матбуғат конференцияһында Екатеринбург ҡалаһынан килгән һыусумар (тәрән һыуға һәм мәмерйә күлдәренә махсус ҡорамалдар менән сумыу һөнәренә өйрәтеүсе инструкторҙы башҡортсалап ошо атама менән атап торорға булдыҡ), Рус география йәмғиәтенең Свердловск өлкәһе бүлексәһе ағзаһы Евгений Рунков ауыҙынан ишеттек. Ошо осрашыуҙан һуң 10 һыусумарҙан (дайверҙан) торған команда Йомағужа һыуһаҡлағысының урта тирәһендә урынлашҡан Һаҡаҫҡы һыу аҫты мәмерйәһен фәнни нигеҙҙә өйрәнеүгә арналған ҡатмарлы экспедицияға юлланды.

Сибайға ҡалаһының Балалар ижад йортона барып еткәндә, фестиваль башланғайны. Ниһайәт, мин мөнәжәт ишетәм, башҡарыусыны күрәм. Тыңлайым. Яҡты сәхнәне тағы ла яҡтыртып, Сафуан Лоҡман улы Сәйетғәлин мәшһүр Аҡмулланың "Нәсихәттәр"ен көйләй. Ғәжәп әҫәр ул Аҡмулла мираҫы - уның асылы йөрәктең иң нескә еренә, аҡылдың иң төпкө юлына барып тоташа. Ниндәй бөйөк әҫәре бар башҡорттоң - көн һайын ҡабатлап, эш-ғәмәлеңә һәм холҡ-ҡәлбеңә "көсөргәнеш" яһап - "сафландырып" яңыртып торорлоҡ.

Башҡортостандың тарихи мираҫын өйрәнеү буйынса "Шәжәрә" үҙәге тарафынан ижад ителгән "Башҡорт ырыуҙарының тарихы" томлыҡтары халыҡтың үҙаңын уятып ебәреүгә тағы бер этәргес булды. Айырым кешеләр һәм ырыуҙар өсөн генә түгел, ә дөйөм ил, донъя кимәлендәге асыштар яһалды, хәҡиҡәттәр асылды. Әйтерһең, милләткә һалынған ниндәйҙер кодтың ваҡыты һәм мәле етеп, сиселеп китеүе булды. Һәм был хаҡта ниндәй генә юҫыҡтан тотоп һөйләшеү башлаһаң да, ҡыҙыҡлы яҡтары бихисап кеүек. Һәр уҡыусының телендә мең төрлө һорауҙыр, моғайын. Шул уҡыусылар иҫәбенә беҙ ҙә инәбеҙ һәм шунлыҡтан, Башҡортостан Республикаһы Cтратегик тикшеренеүҙәр институтының Социаль-мәҙәни тикшеренеүҙәр үҙәге етәксеһе, тарих фәндәре кандидаты Юлдаш ЙОСОПОВ менән шул уҡ институттың ғилми хеҙмәткәре, философия фәндәре кандидаты Рәфил АҪЫЛҒУЖИНдан ишетергә теләгәндәр алтынға бәрәбәрҙер.

Ысынлап та, кем һуң ул ысын башҡорт? Ошо үҙемде ҡыҙыҡһындырған да, борсоған да һорауҙы гәзит уҡыусыларға ла биреү ниәтендә ҡулыма ҡәләм алдым, хөрмәтле милләттәштәрем. Хәҙерге заман кешеләре араһында "Бына, исмаһам, ысын башҡорт!" тигән оло баһаға лайыҡлылар бармы? Ысын башҡорттоң төп сифаттарын билдәләүсе критерийҙар ниндәй һәм хәҙерге заманда ысын башҡортто кемдәр тәрбиәләй, үҫтерә?

Өфөбөҙҙәге 158-се башҡорт гимназияһы Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Мостай Кәрим исемен ғорур йөрөтә. Яҙыусының тыуыуына 100 йыл тулыуға арналған саралар ҙа тап ошо гимназия диуарҙарында "Мостай уҡыуҙары" ҡала әҙәби-ижади конкурсына йомғаҡ яһауҙан башланып китте. Унда бөйөк һүҙ оҫтаһының ижадын яратҡан баш ҡала мәғариф учреждениелары уҡыусылары, уҡытыусылары, яҙыусылар, журналистар, театр артистары, төрлө кимәлдәге етәкселәр ҡатнашты.

Көҙ миҙгеле төрлө мәҙәни сараларға айырыуса бай булмаҡсы. Шуларҙың береһе 27 октябрҙә Конгресс-холл сәхнәһендә үтәсәк һәм "Ҡурай battle" тип аталасаҡ. Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, сараның ҡуйыусы режиссеры Альмира Әғзәм ҡыҙы СӘФӘРҒОЛОВА менән ошо турала әңгәмәләшәбеҙ.

"Киске Өфө"нөң 34-се һанында баҫылған "Яратып та, яратылмай йәшәү..." исемле мәҡәләгә иғтибар иттем. Ундағы сығыштар бер миндә генә түгел, күптәрҙең күңелендә шаңдау тапҡандыр, моғайын. Кемдер килешкәндер, кемдер килешмәгәндәр.

Мәҡәлә башында 80 йәшлек ағинәй Сара Бикйәнованың фекере ошолай тип башлана: "Шәриғәт ҡанундарына ярашлы, үҙ ризалығынан тыш ҡыҙҙарҙы көсләп кейәүгә биреү Октябрь революцияһынан һуң бөтөрөлөргә тейеш булһа ла, совет осоронда ла ҡыҙҙарҙы шундай мәрхәмәтһеҙ юл менән кейәүгә биреү күренештәре осрай ине әле..." Хөрмәтле Сара апайға һәм шәриғәт ҡанундарын борондан уҡ белмәгән һәм хәҙер ҙә улар менән таныш булмағандар өсөн әрнеү һәм ҡыйырһытыу ҡатыш әйтер һүҙҙәрем бар.

Ҡырғыҙстанға сәйәхәтебеҙ йәй көнө булғайны. Ләкин унда күргәндәр, алған тәьҫораттар барыбер тынғы бирмәй, күңелдә йөрөгәс, ҡағыҙға төшөрөп, "Киске Өфө" гәзите уҡысылары иғтибарына тәҡдим итергә булдым.

…Ҡырғыҙстан баш ҡалаһының "Манас" аэропортында мине Олег Тэн тигән корея егете ҡаршы алды. Олег бер автокомпанияла водитель булып эшләй. Кәрәк ваҡытта Ҡырғыҙстандың хөкүмәте уларҙы төрлө эш өсөн яллай икән. Сталин осоронда кореялыларҙы Алыҫ Көнсығыштан Ҡырғыҙстанға, Ҡаҙағстанға һөргәндәр. Олег шундай кореялыларҙың нәҫеленән. Бишкәк ҡалаһында 1982 йылда тыуып, шунда үҫкән, ҡырғыҙ телен белмәй, русса аралашабыҙ. "Ҡырғыҙ телен уҡытманылармы ни?" тип һорайым. "Юҡ", тип яуап бирә. Әйтеүенсә, ҡала мәктәптәрендә уҡыу-уҡытыу эше әле лә русса алып барыла икән. Үҙаллы төрки телле дәүләт өсөн ҡыҙыҡлы хәл, әлбиттә.

Бөгөнгө ҡунағыбыҙ Ғәлинур Әхиәр улы ЗАРИПОВ - башҡорт халҡының милли кәсептәрен тергеҙеү йүнәлешендә эшләүсе оҫта. Уның менән тирмәләр эшләүҙең ҡайһы бер үҙенсәлектәре тураһында әңгәмә ҡорабыҙ. Ғәлинур Әхиәр улы ваҡыт төшөнсәһен ҡабул итеү, шәхес азатлығы, милли кәсептәрҙең киләсәге тураһындағы үҙенсәлекле фекерҙәрен дә ишеттерер.

Йыл һайын 23-24 сентябрҙә Эстонияның баш ҡалаһы Таллинда Эстонияның аҙ һанлы халыҡтары байрамы ойошторола. Эстониялағы "Ағиҙел" башҡорт мәҙәниәте ойошмаһынан ошо сараға саҡырыу килгәс, Башҡортостан Республикаһының "Салауат Юлаев вариҫтары" төбәк йәмәғәт ойошмаһы рәйесе Виктор Хәкимов менән оло юлға сыҡтыҡ.

Башҡорт теленең ни тиклем бай булыуы тураһында күп һөйләргә лә кәрәкмәй. Телен яратҡан, уның нескәлектәрен белгән кешеләр ошо байлыҡ менән файҙалана ла белергә тейеш тә бит. Тик ғәмһеҙлекмелер, әллә инде бөгөнгө көн менән генә йәшәүгә күнегеп барыуыбыҙмы, ул байлыҡты ҡәҙерләмәйбеҙ ҙә, баһаламайбыҙ ҙа, уны һаҡлауға, үҫтереүгә үҙ өлөшөбөҙҙө индереү тураһында уйлап та ҡарамайбыҙ.

Республика көнө алдынан баш ҡаланың Дим районында яңы белем усағы - 161-се лицей асылды. Йыйылыусыларҙы оло ваҡиға айҡанлы Башҡортостан Республикаһы Башлығы Рөстәм Хәмитов ҡотланы.

- Һеҙ бассейны, спорт залдары булған, иркен класлы, иркен коридорлы һоҡланғыс мәктәпле булдығыҙ. Унда шаярырға, йүгерергә була. Бер һүҙ менән әйткәндә, хөрмәтле уҡыусылар, һеҙ матур бүләк алдығыҙ, - тине төбәк етәксеһе, уҡыусыларға мөрәжәғәт итеп. - Мәктәп төҙөлөшө - иң изге эш. Вәғәҙәләрендә торған төҙөүселәргә рәхмәт, уларҙың тырышлығы арҡаһында быйыл мәктәп үҙ ишектәрен асты, бик мөһим һәм яҡшы эш башҡарылды.