РФ Дәүләт Думаһы "Цифрлы һум" индереү тураһында закон ҡабул итте. Нимә ул "Цифрлы һум"? Рәсәй банкы бүлексәһе - Башҡортостан Республикаһы буйынса Милли банк белгестәре аңлата.

Ошо йылдың 3 авгусында ил Президенты В.В. Путиндың эшкәртеүсе сәнәғәт предприятиелары етәкселәре менән осрашҡанында: "Рәсәйҙең барса чиновниктары үҙебеҙҙең илебеҙҙә етештерелгән автомобилдәрҙә йөрөргә тейеш", - тигән ҡәтғи талабы бөтөн халыҡҡа мәғлүм булды. Баҡтиһәң, уға министрлыҡтарҙан, ведомстволарҙан үҙҙәре өсөн сит ил автомобилдәрен һатып алыу хаҡында үтенестәр ебәрелгән булған. Президент: "Абсолют рәүештә былай булмаясаҡ", - тип белдерҙе.

Һуңғы йылдарҙа гәзит-журналдар менән интернет селтәре аша танышҡандар күп кенәлер. Мин дә, почта аша килеп еткәнен (шәмбе көндө) көтмәй, йома көндө үк "Киске Өфө"нөң биттәрен экрандан "аҡтарырға" тотонам. Бер яҡтан уйлап ҡараһаң, уңай ҙа һымаҡ, ә шулай ҙа… Шәмбе көнө барыбер төшкә яҡын, почтаға барып, "ысын гәзитте" алып ҡайтам. Почта ташыусы уны өйгә алып килгәнсе, тағы әллә күпме көтөргә кәрәк… Бынан тыш, "һыйпафонымдан" алдан уҡылған булыуына ҡарамаҫтан, был гәзитте ҡабаттан ентекләп уҡып сығам!

Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының милли кейемдәре һәм биҙәүестәрен төп нөсхәһендә, һәр ырыуға хас булған үҙенсәлектәр менән тегеү-сигеүҙе кем башлап тергеҙҙе? Әлбиттә, райондарҙағы беҙҙең ағинәйҙәр.

Атайым вафатына тиклем райпола әҙерләүсе булып эшләне: халыҡтан йөн, тире-маҙар, макулатура йыйҙы. Ул бик мал йәнле кеше ине - хөкүмәт аттарын да үҙенең балаларынан артыҡ күреп ҡараны. Сивка тигән бейәһе булды. Шул хәтлем һөтө күп булып, көнөнә 4-5 литр ҡымыҙ бешеп ала инек. Уның Казбек тигән ҡолоно йәйгеһен бесән мәлендә күмерле усаҡҡа ятып, тиреһе янып, яраһы саҡ төҙәлде.

"Һуғышты иҫләйһегеҙме?" тигән һорауға Закир ағай:
- Иҫләү генәме? Мин уның эсендә булдым, - тип яуапланы.
- Нисек? Һеҙ бит 10 йәшлек кенә бала булғанһығыҙ...
- Әсәйебеҙҙе Украинаға вербовка менән ебәргәйнеләр. Ғайса ағайым менән беҙ ҙә уның менән бергә киттек. Әсәй ярҙамсы хужалыҡта эшләне. Украиндарҙа фатирҙа торҙоҡ. Һуғыштың тәүге көнөндә үк мәхшәр башланды. Ризыҡ юҡ - нимә табабыҙ, шуны ашайбыҙ. Күп тә тормай, беҙҙең кеүек балаларҙы йыйып, тылға оҙаттылар...

Ошо һимеҙ, тоҡрой кәүҙәле кешене былай ҙа күрә алмай йөрөгән лейтенантҡа етә ҡалды:
- Бына нимә, иптәш Итәлмасов! Гражданкала һин алтын ҡабул иткәнһеңме, яҡут ҡабул иткәнһеңме, унда минең эшем юҡ. Ә бына бында беҙ ҡушҡан эште урын-еренә еткереп башҡарырға тейешһең! Ҡыҙыл Армия командирының теләһә ниндәй приказы һәр бер боец өсөн закон! Төшөндөңмө?

Элек-электән иғтибар итә киләм, бәғзе бер олпат йәштәге кешеләр үҙҙәренең ҡасандыр булған йәш саҡтарын, ғөмүмән, үткән быуынды маҡтап, хәҙерге йәштәрҙе тәнҡитләргә әүәҫләнеп китеүсән. Оло быуын вәкиле булыуыма ҡарамаҫтан, үҙем "Элек шәкәр ҙә татлыраҡ, һыу ҙа еүешерәк була торғайны…" тигән һымағыраҡ итеп фәлсәфәләп, һәр саҡ бөгөнгө көндөң тик ниндәйҙер етешһеҙлеген генә табырға тырышыу яҡлы түгелмен. Һүҙ юҡ, һәр заманда йәшәгән кешеләрҙең, улар алып барған тормоштоң ыңғай һәм кире яҡтары бар. Элек беҙҙең ауылда йәшәгән Солтанхәмит мулла олатай: "Заман - ул Аллаһ Тәғәләнеке. Заманды бер ҡасан да яманларға ярамай", - ти торғайны. Һәр дәүерҙә йәшәгән халыҡ үҙ заманына ярашлы ғәмәлдәр ҡыла инде ул.

Һәр заманда ил-йортҡа ауырлыҡ ишерелгәндә йә ниндәйҙер ҡатмарлы мәсьәләләрҙе хәл итергә кәрәк булғанда майҙанға зыялылар сыҡҡан. Уларҙың аҡылы, ялҡынлы телмәре яуға күтәргән, урынһыҙ сәбәләнеүҙәрҙән төңөлдөргән, ярһыуҙарҙы баҫҡан йә тоҡандырған. Бөгөнгө еңел булмаған осорҙа замандаш зыялыларҙың үҙ халҡына әйтер һүҙе ниндәй булыр?

Башҡаларҙан айырылып торһон өсөн Аллаһы Тәғәлә һәр бер халыҡҡа тел, ғөрөф-ғәҙәттәр, йолалар, хатта кейем биргән, тиелә бер башҡорт риүәйәтендә.

Ат хаҡында әйтемдәр күп инде ул. Мәҫәлән, "Ат аунаған ерҙә төк ҡала". Мәғәнәһе менән "Утһыҙ төтөн сыҡмай" тигән әйтемгә лә оҡшаш ул. Ат аунауҙан - төк, ут яныуҙан - төтөн. Сәбәп - һөҙөмтә. Мәғәнә һәлмәклеге һәм оҡшашлығы буйынса был ике әйтемде бер-береһенең варианты, игеҙәге тип әйтергә лә була. Уларҙың "Утһыҙ төтөн сыҡмай" тигәненә килгәндә, кемдер берәү махсус төтәткестәр эшмәкәрлегендә төтөн сыҡһын өсөн ялҡындың мотлаҡ булыуы шарт түгел, тип тә әйтер. Кем белә, бәлки, киреһенсә, төтөнһөҙ ут булмайҙыр? Ә? Тағы ла киң билдәле "Иң тәүҙә йомортҡа булғанмы, әллә тауыҡмы?" тигән дилемма алдына килеп баҫабыҙ. Ғәҙәттә, логиканың ошондай дилемма аталмыш юл сатына килеп сыҡҡанда әңгәмә-бәхәстәр оҙон-оҙаҡҡа һуҙылыусан. Шул саҡта кемдер әйтеп ҡуйыр: һе, тауыҡ бит үҙе лә ҡасандыр йомортҡа эсендә ятҡан.

Баш ҡалабыҙҙы көньяҡтан һәм көнбайыштан уратып аҡҡан Ағиҙел йылғаһының уң яҡ ярының бер өлөшө тотошлайға бетон менән ҡапланғас, халыҡ үтә лә ғәжәпкә ҡалғайны. Был тере йылғаны таш бығау менән тышап ҡуйған кеүек булды тәүге мәлдәрҙә. Ошондай "йәнһеҙ" мөхиттә ял итергә теләрме икән өфөләр, тип уйларға ла ерлек бар ине.

Өфөнөң Аксаков исемендәге баҡсаһын яңыртып төҙөү барышында инеү төркөмө аркаһы ҡутарып ташланған. Ошо турала "Архзащита" активистары хәбәр итте.

Халыҡ хәтере тере, ул яҡшыны ла, яманын да онотмай - быуындан-быуынға тапшырып килә. Хатта сәйәси шарттар ҙа, ил етәкселәренең теге йәки был ҡарашта тороуы ла тере хәтерҙе юҡ итә алмай. Хатта бөгөн бөтә кешелек донъяһын хәүеф аҫтында тотоусы атом бомбаһы ла юҡ итә, көйҙөрә һәм яндыра алмай уны.

Уф, тағы яҙам инде. Бынау һабантуйҙарҙы әйтәм, нимә тип уны шоу-концертҡа әйләндереп бөтөрөргә инде...

Ҡомарлы турист булмаһам да, әллә ҡайҙарҙа ятҡан сит илдәргә атлығып тормаһам да, үҙебеҙҙең Башҡортостан буйлап сәйәхәт итергә яратам. Күккә ашҡан тау-ҡаялары, йырып сыҡҡыһыҙ йәшел урмандары, йылға һәм күлдәре үҙенә тарта шулай ҙа. Шуға күрә йәй генә түгел, йылдың башҡа миҙгелдәрендә лә ғаиләм менән республиканың ниндәй ҙә булһа төбәгенә барып ҡайтабыҙ.

2022 йылдың 16 ноябрендә Рәсәй Дәүләт Думаһында уҙғарылған Хөкүмәт сәғәтенә илдең мәғариф министры Сергей Кравцов та саҡырылғайны. Тап шунда Дәүләт Думаһы спикеры Вячеслав Володин мәктәптәргә хеҙмәт тәрбиәһен кире ҡайтарыу мәсьәләһен күтәрә. Баҡтиһәң, "Рәсәй Федерацияһында мәғариф тураһында"ғы федераль закондың 34-се статьяһына ярашлы, белем алыусыларҙың йәиһә балиғ булмаған уҡыусыларҙың ата-әсәләре ризалығынан башҡа уларҙы ниндәй ҙә булһа хеҙмәткә йәлеп итеү тыйылған булған. Ошондай "тоҙһоҙ", хатта шәхес үҫеше өсөн зыянлы норманы кем законға индергәндер - уныһы хәҙер ҡараңғы.

Үҙаллы тормошҡа аяҡ баҫырға торған йәштәр - сығарылыш синыф уҡыусылары өсөн иң тулҡынландырғыс мәл хәҙер. Илдең юғары уҡыу йорттарында ҡабул итеү һынауҙары тамамланып, иң-иңдәрҙе һайлайҙар ошо көндәрҙә. Беҙ әңгәмәләшкән егеттәр ҙә ҡасандыр ошо тулҡынландырғыс минуттарҙы кисергән, хәҙер инде Мәскәүҙә ҡанат нығытып, үҙ һуҡмағынан атлаусылар. Улар - Мәскәү политехник университеты студенты Ғәзинур Ырыҫмөхәмәтов, И.М. Губкин исемендәге Нефть һәм газ Рәсәй дәүләт университетынан Урал Әхмәтов менән Мәскәү дәүләт төҙөлөш университетынан Айҙар Бикбулатов. Йәштәр менән илебеҙҙең баш ҡалаһында юғары белем алыу, унда берегеп китеү, замандаштары тураһында һөйләштек. Был әңгәмә мәктәп тамамлап тороусыларға ла, атай-әсәйҙәргә лә ҡыҙыҡлы булыр, моғайын.

Данлы Совет Армияһының Германия фашистарын тар-мар итеүенә лә етмеш һигеҙ йыл булып китте. Илен һаҡлаусы меңәрләгән яҡташыбыҙҙың күрһәткән батырлығын бер ҡасан да оноторлоҡ түгел. Ватаныбыҙҙы азат итеүселәр араһында минең ауылдаштарым да күп кенә. Баймаҡ районы Мәмбәт ауылында тыуып үҫкән Бөйөк Ватан һуғышы яугиры гвардия полковнигы Ғүмәров Исхаҡ Иҙрис улы тураһында ишетмәгән кеше лә аҙҙыр. 1945 йылдың майында ул командалыҡ иткән 1050-се уҡсылар полкы "Гитлерҙың өйөн" баҫып алыуы хаҡында мин бала саҡтан уҡ хәбәрҙар инем. Ана шул мөһим ваҡиғаның ҡап уртыһында булған был башҡорт полководецының ҡаһарманлыҡтары хаҡында мәғлүмәттәр матбуғат сараларында - район һәм өлкә гәзит-журналдарында әленән-әле сыҡҡылап тора (бер нисә йыл элек Баймаҡ районы гәзитендә Азамат Мөхәмәтшиндың эстәлекле бер мәҡәләһен дә уҡығайным).

Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Фәйзрахман Абдрахман улы Исмәғилев - СССР-ҙың халыҡ рәссамы Әхмәт Лотфуллиндың шәкерте, барлыҡ эштәре лә тематика тәрәнлеге, халыҡсанлығы менән айырылып тора. Талант эйәһе киндерҙә башҡорт тарихын мәңгеләштерә, донъя кимәлендәге күргәҙмәләрҙә ҡатнаша, һынлы сәнғәт аша милләтенең, тыуған еренең мәртәбәһен күтәрә. "Ауыл хыялыйы", "Өйөрөлмәк", "Толпар", "Алпамыша", "Ҡыҙылташ", "1812 йылғы Ватан һуғышында башҡорттар", "Салауат тураһында иртәк" (авторҙашы И. И. Ғаянов), "Ҡанатлы ат", "Ҡолап барыусы Толпар", "Сен-Жермен майҙанында таң", "Александр I батшаның башҡорттарға мөрәжәғәте" һәм башҡа эштәре һынлы сәнғәтте үҙ итеүселәргә яҡшы таныш. Беҙ бөгөн Фәйзрахман ИСМӘҒИЛЕВҡа өс һорау бирҙек.