Йәш килендең йортта оҙаҡҡа ҡалыу ниәте менән төшөүен борон уның туйҙан һуң үҙе артынан килтергән әйберҙәрен элеп, урынлаштырып сығыуына ҡарап белгәндәр. Әгәр ул һандығындағы ҡаралтыны бушатып, ҡорғандарҙы алмаштырып, һәр ергә үҙенең мал-мөлкәтен урынлаштыра икән - тимәк, ул ысынлап донъя көтөргә, төшкән ергә таш булып батырға уйлай. Әгәр киреһенсә икән, тимәк, ул ҡәйнә-ҡайны йортонда йәшәргә бик илтифат итмәй.

2 июндә Өфө ҡала хакимиәте башлығы Ратмир Мәүлиев киң мәғлүмәт саралары журналистары өсөн матбуғат конференцияһы уҙғарҙы. Был сараны уның мэр вазифаһын башҡарыусы булып тәғәйенләнгәндән алып үткән 100 көн йомғаҡтары тип билдәләргә лә мөмкин.

Мәләүез ҡалаһы буйлап маршрут автобусында ҡайтып киләм. Ҡаршы ултырғыстарҙа икенсе-өсөнсө кластарҙа уҡыған һап-һары сәсле ике уҡыусы бер-береһенә һорау бирешә. Тәҙрәгә яҡыны: "Дедушка башҡортса нисек була?"- ти. Икенсеһе ҡәнәғәт йөҙ менән: "Улатай",- тип яуаплай. Үҙе шунда уҡ ҡаршы һорау бирә: "Бабушка нисек атала?". "Улясай" булды яуап. Шунан башҡортса нисәгә тиклем һанай белеүҙәрен, тағы ниндәй һүҙ запастары барлығы менән уртаҡлаштылар. Уларҙың телебеҙҙе ҙур теләк менән өйрәнеүе йөҙҙәренән үк күренеп тора ине. Шул саҡ бынан бер егерме бишләп йыл элек булған ваҡиға иҫкә төштө.

Бөгөн сит ил тауарҙарын үҙебеҙҙеке менән алыштырыу бурысы санкцияларға яуап ҡына түгел, ә илдең иҡтисади үҙаллылығын үҫтереү менән дә бәйле. Был осорҙағы һәр бер башланғыс ҡиммәт һәм һәр яҡлап хуплауға, ярҙамға мохтаж. Тауар, аҙыҡ-түлек етештереү генә түгел, хеҙмәттәр күрһәтеү һәм йәмәғәт туҡланыуы рәүешен дә үҙгәртеп ҡороу талап ителә.

Милли матбуғатты яратып уҡыйым. Үҙебеҙҙең телдә донъя күргән гәзит-журналдарҙың барыһын да алдырыр инем хәлемдән килһә, ләкин яртышар йылға ғына алмашлап яҙылырға тура килә. Шулай ҙа гәзиткә яҙылыу кампанияһы башланыу менән ике баҫмаға бер йылға уҡ яҙылып ҡуям. Ул да булһа - район гәзите һәм "Киске Өфө". Ошо ике гәзит өйөмә килеп тормаһа, нимәлер етмәй кеүек.

Борон-борон заманда, кәзә командир, өйрәк үрәтник, күркә дисәтник, һайыҫҡан һалдат булғанда барлыҡҡа килгән халыҡ әкиәттәрен беҙҙең көндәрҙә баш ҡала балалары М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры сәхнәһенән бәйән итте. Быйыл барыһына ла мөғжизәгә ышаныс, фәһем һәм күңел күтәренкелеге бүләк иткән был байрамда - "Һаумы, һаумы, әкиәт!" Донъя халыҡтары әкиәттәрен башҡортса һөйләүселәрҙең ҡала конкурсында меңгә яҡын бала ҡатнашты.

Йырҙарға ҡағылышлы фекерҙәрем бар. Үҙем йырсы ла, музыкант та түгел, әммә йыр сифатын һәм йырсы кимәлен баһалай аламдыр кеүек. Мәғәфүр ағай Хисмәтуллиндың "Һандуғас"ын, Фәриҙә апай Ҡудашеваның "Ике аҡҡош"он, Иншар Солтанбаевтың "Буранбай"ын нисә тыңлаһаң да тетрәнмәй, күҙеңә йәш эркелдермәй нисек тыңлайһың! Йыр кеше юлдашы, күңел кисереше. Тарих, булмыш. Тик тауыш сығарыу ғына түгел, ә нисек сығараһың бит әле - эш тап шундалыр. Быны бөтә кеше лә булдыра алмай. Ишеткән моң күңелгә һеңә, һинең булмышың менән йәшәй башлай. Мин үҙем бер ишеткән көйҙө иҫтә ҡалдырырға һәләтлемен. Бала саҡта отоп алған ҡайһы бер йыр-көйҙәрҙе телгә алмаҡсымын.

Иренсәскә йәки русса "чистец лесной" күп йыллыҡ үлән, уның бейеклеге бер метрға етергә мөмкин. Ул июнь-август айҙарында ҡыҙғылт сәскә ата. Был үҫемлекте йышыраҡ япраҡлы урманда һәм урман йырғанаҡтарында осратырға мөмкин. Ул Башҡортостандың күпселек райондарында үҫә. Дауалау өсөн үҫемлектең үләне (тупраҡ өҫтөндәге өлөшө) ҡулланыла. Үлән сәскә атҡан мәлендә йыйыла һәм күләгәле ҡоро урында киптерелә, ҡәҙимгесә һаҡлана.

"Киске Өфө" гәзитенең һәр һанында тиерлек эскелек афәтенә ҡағылышлы борсолоулы мәҡәләләрҙең сығып тороуын хуплайым. Тирә-яғыбыҙҙа булып торған реаль хәлдәрҙе, күп кенә ғаилә фажиғәләренең тап эскелек менән бәйле булыуы хаҡында бәйән итеүсе авторҙарыбыҙҙың яҙмалары күптәрҙе уйға һалалыр. Ошо юҫыҡтағы Әхмәр Үтәбай, Исмәғзәм Исмәғилев һәм башҡаларҙың мәҡәләләрен ҡалдырмай уҡып барам. Авторҙарыбыҙ илдәге был афәтте тәнҡитләү менән генә сикләнмәй, халыҡҡа үҙҙәренең файҙалы кәңәштәрен дә еткереп тора. Райондарыбыҙҙа йәйелдерелгән "Айыҡ ауыл" хәрәкәтен пропагандалау буйынса әүҙем эш тә алып барыла гәзитебеҙҙә. Теге йәки был ауылды миҫал итеп, эскелеккә ҡаршы көрәшеүсе ағинәйҙәр эшмәкәрлеге хаҡында ла әленән-әле яҙылып тора. Мин дә ошо мәсьәләгә ныҡ иғтибар итергә тырышам, шул хаҡта йыш ҡына һәр төрлө уйҙарға сумам…

Ошо көндәрҙә тележурналист, Башҡортостандың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре, шағирә Гөлдәриә ЙОСОПОВАның "Киләсәккә хат яҙам" тигән шиғри китабы донъя күрҙе. Ҡәләмдәшебеҙҙе ҡотлайбыҙ, "Ижадың һүҙ сәнғәтенә артабан да үҙенсәлекле төҫ бирһен", тип теләйбеҙ һәм уға: "Әҙәбиәтебеҙҙең киләсәген нисек күрәһең? Киләсәккә өндәшеү кешелеккә яуаплылыҡ өҫтәүҙе аңлатмаймы, ниндәй өмөт һәм ышаныс сағыла был һүҙҙәрҙә?" - тигән һорауҙарыбыҙҙы юллайбыҙ.

Бөгөнгө көндә Рәсәй мәктәптәрендә эшләгән уҡытыусыларҙың 87 проценты - ҡатын-ҡыҙҙар, ә ҡалғандарын ир-егеттәр тәшкил итә. Күреүебеҙсә, белем һәм тәрбиә биреү өлкәһендә көслө заттар бик аҙ эшләй. Был күренеш, әлбиттә, педогогик процесҡа кире тәьҫир итә. Ни өсөн тигәндә, мәктәптәрҙә малайҙар менән ҡыҙҙар нисбәте тигеҙ, хатта тәүгеләре бер нисә процентҡа күберәк тә. Шулай булғас, ир тәрбиәһе күберәк талап ителә. Ләкин был проблемаға артыҡ иғтибар итмәгән һымаҡтар. Улай ғына түгел, һуңғы ваҡыттарҙа ҡайһы бер вазифалы кешеләр, юғары трибуналар артына баҫып: "Тәрбиә - ул ҡатын-ҡыҙҙар эше", - тип сығыштар ҙа яһай башланы. Ирҙәрҙе мәктәпкә килтерергә ҡулдарынан килмәгәс, халыҡ араһында шундай ялған ҡараш булдырырға тырышалар, ахыры. Ундайҙар хәҙерге педагогиканы ғына түгел, ә халҡыбыҙҙа быуаттар буйына йәшәп килгән, "Атайҙан күргән - уҡ юнған, әсәйҙән күргән - тун бескән", тигән аҡылды ла аяҡ аҫтына һалып тапайҙар, минеңсә.

Рәсәй белем биреү системаһына БДИ тигән яңғырауыҡлы исем аҫтында 2001 йылда индерелгән Америка Болонья белем биреү системаһы буйынса бына инде 20 йыл бәхәстәр дауам итә. Ул бөгөнгәсә балаларыбыҙҙың аңын томалай. Шулай ҙа тағы бер нисә йылдан ул эҙһеҙ юғалыр, әммә мәсьәлә башҡала: балаларыбыҙ "бдишник"тарға әүерелмәһен өсөн ниндәй саралар күрергә?

Ғаяз Шөғөров билбау көрәше буйынса донъя чемпионы булған! Көрәштең был төрө буйынса Әбйәлил районынан беренсе чемпион! Шәп яңғырай, шаңдауы район сиктәрен үтеп, республика буйынса тарала.

Сираттағы оператив кәңәшмәлә, көндәр һалҡынса тороуға ҡарамаҫтан, һыу инеү миҙгеленә әҙерлек мәсьәләһе көнүҙәк темаларҙың береһе булды. Тәбиғәттең үҙ ҡанундары, бөгөн һыуыҡ торһа, иртәгәһенә йылытып ебәрергә лә күп һорамаҫ, шуға ваҡиғаларҙың үҙгәреүенә һәр ваҡыт әҙер булырға кәрәк.

Ошо көндәрҙә республиканың белем усаҡтарында Һуңғы ҡыңғырау тантаналары уҙҙы. Быйыл Башҡортостанда 17 меңгә яҡын сығарылыш уҡыусыһы, шулар араһында Өфө ҡалаһының 119 мәктәбен 4853 бала тамамланы. Улар өсөн 25 майҙа "Торатау" Конгресс-холы эргәһендәге майҙансыҡта байрам саралары ойошторолдо. Сығарылыш уҡыусылары йылдағыса мәктәп вальсын башҡарҙы, бейеү флешмобында ҡатнашты, ә уҡытыусылар күмәкләп хор менән йырланы, ата-әсәләр үҙенсәлекле ҡотлау менән сығыш яһаны. Өфөләге милли белем усаҡтарының уҡыу йылына йомғаҡтарын барлау, бөгөн алда торған мәсьәләләр һәм мәшәҡәттәр тураһында белешеү маҡсатында уларҙың етәкселәренә мөрәжәғәт иттек.

Башҡортостанда БАССР-ҙың халыҡ артисы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре Ғата Сөләймәновтың 110 йыллығы айҡанлы Октябрьский ҡала мәҙәниәт һарайында уҙған XXI Республика ҡурай байрамы еңеүселәре иғлан ителде.

Яҙ батшабикәһе, тип атайҙар был ап-аҡҡа төрөнгән хуш еҫле ағасты. Ул сирень менән ярышып, йыш ҡына алдараҡ сәскә ата. Яңы ғына сәскә атҡан муйыл төбөндә ял итеүе - үҙе бер ғүмер!

Һеҙҙең тарафтарҙа кис ултырыуҙар бармы? Ә бына минең тыуған яғым Ейәнсура районы Самаҙы ауылында әле булһа был матур йола йәшәй.

Сибай институты тигән һүҙбәйләнеш йәшәмеш булып сыҡты, ялан уртаһында ҡалҡты ла, ышаныслы аҙымдар менән алға ынтылды. Киләсәктә лә йәшәр, сөнки был йорттоң ниәте изге, булмышы ныҡлы, үтәгән миссияһы бик тә юғары - милли кадрҙар әҙерләй ул. Юғары уҡыу йортоноң бөгөнгө тын алышын тойор өсөн Башҡорт дәүләт университетының Сибай институты директоры Илдар Сәлихйән улы Хәмитовҡа мөрәжәғәт иттек. Ул белем һәм тәрбиә (эйе, тәрбиә лә, сөнки онотола барған был халәт тә хас юғары уҡыу йортона) усағының тормошо тураһында ҡыҫҡаса һөйләгәндән һуң тәртәне технология факультеты уҡытыусылары Вәлиев Азат Сәлимйән улы (технология факультеты деканы, техник фәндәр кандидаты, педагогия фәндәре докторы) менән Мусин Шәһит Ришат улы (педагогия фәндәре кандидаты, доцент) яғына борҙо. Улар менән дә һөйләштек. Фекерҙәш шәхестәр эргәһендә булып, уларҙы тыңлап, йылы хистәр уянды СиБДУ тураһында.

Ашнаҡсы теге кешегә ике баш күнәк тотторҙо ла, үҙе икенсе һауыт алырға китте. Күп тә үтмәй, теге кеше күнәктәргә һыу тултырып та бирҙе.
- Тағын кәрәкһә, килтер һауыттарыңды. Мин бында саҡта алып ҡал.
Ят кеше йәнә ике күнәк һыу күтәреп килде. Шунан:
- Ярар, мин киттем, - тип боролдо.